आजही उत्तराखंडमध्ये अशी अनेक सुंदर ठिकाणे, लेणी, पर्यटन स्थळे आहेत जी देश आणि जगाच्या नजरेपासून दूर आहेत. ज्याला पौराणिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व आहे. त्यातील एक म्हणजे ‘व्यास गुंफा’, ‘व्यास पोथी’… जी आजही महाभारत काळातील अनेक रहस्ये आपल्यात दडवून ठेवते.
भारतातील पहिले गाव 'माना' हे चमोली जिल्ह्यातील जोशीमठपासून 3 किमी अंतरावर आहे. जिथे रहस्यांनी भरलेली ही गुहा ‘व्यास गुंफा’ म्हणून ओळखली जाते. गुहेचा आकार लहान असला तरी हजारो वर्षांपूर्वी महर्षी वेदव्यास यांनी गुहेत राहून वेद पुराणांचे संकलन केले होते, त्यानंतर त्यांनी गुहेतून वेदांचे पठण केल्याचे सांगितले जाते. ज्या गुहेत गणेशाने महाकाव्य रचले होते.
गुहेची छत फार खास आहे!
व्यास गुहेचे स्वतःचे महत्त्व तर आहेच पण या गुहेचे छतही वैशिष्ट्यपूर्ण असल्यामुळे देशभरात प्रसिद्ध आहे. कमाल मर्यादा पाहिल्यावर असे दिसते की जणू अनेक पाने एकावर एक ठेवली आहेत. याबद्दल लोकांमध्ये एक अनाकलनीय विश्वास आहे. असे म्हटले जाते की हा महाभारताच्या कथेचा भाग आहे, ज्याबद्दल महर्षी वेदव्यास आणि भगवान गणेशाशिवाय कोणालाही माहिती नाही. असे मानले जाते की महर्षी वेद व्यास यांना भगवान गणेशाने लिहिलेली महाभारताची पाने मिळाली होती, परंतु त्यांनी ती महाकाव्यात समाविष्ट केली नाहीत आणि शक्तीच्या मदतीने त्यांचे दगडात रूपांतर केले. जी आज ‘व्यास पोथी’ म्हणून ओळखली जाते.
व्यास गुहेत पवित्र ग्रंथ रचले गेले.
पुजारी पंडित हरीशचंद्र कोठियाल सांगतात की सनातन धर्मातील सर्व वेद, धर्मग्रंथ किंवा इतर पवित्र ज्ञान लेख महर्षि वेदव्यासजींनी बद्रिकाश्रम परिसरात रचले होते जे व्यास गुहा म्हणून ओळखले जाते आणि आजही देशात आहे.परदेशातील भाविक येथे पोहोचतात.