हिंदूंच्या चार धामांपैकी एक, भद्रीनाथ धाम हे भगवान विष्णूचे निवासस्थान आहे. होय, या धामचे नाव बद्री हे जंगली बेरी बद्री मुबलक प्रमाणात आढळल्याने बद्री पडले. हे पूर्वी शिव आणि पार्वतीचे स्थान होते. या ठिकाणी शंख वाजवण्यास मनाई आहे. शेवटी त्याचे पौराणिक आणि वैज्ञानिक कारण काय?
या मंदिरात बद्रीनाथच्या उजव्या बाजूला कुबेराचीही मूर्ती आहे. उद्धवजी समोर आहेत आणि उत्सवमूर्ती आहेत. हिवाळ्यात जेव्हा बर्फ गोठतो तेव्हा उत्सवमूर्ती जोशीमठला नेली जाते. उद्धवजींना त्यांची चरणपादुका आहे. डावीकडे नर-नारायणाची मूर्ती आहे. त्यांच्या जवळच श्रीदेवी आणि भूदेवी आहेत. भगवान विष्णूची मूर्ती पृथ्वीवर आपोआप प्रकट झाली होती. बद्रीनाथमध्ये एक मंदिर आहे, ज्यामध्ये बद्रीनाथ किंवा विष्णूची वेदी आहे. हे 2,000 वर्षांहून अधिक काळ प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे.
पौराणिक मान्यता : पुराणानुसार प्राचीन काळी हिमालयाच्या प्रदेशात असुरांची मोठी दहशत होती. ते इतका विक्षिप्तपणे उत्पात करायचे की ऋषी-मुनी ना पूजा करू शकत होते ना ध्यान करू शकत होते. ना मंदिरात ना आश्रमात ना गुहेत. हे राक्षस ऋषी-मुनींना खात असत. राक्षसांचा हा कोप पाहून अगस्त्य ऋषींनी माता भगवतीला मदतीसाठी हाक मारली. त्यानंतर तिने देवी कुष्मांडाच्या रूपात प्रकट होऊन आपल्या त्रिशूळ आणि खंजीराने सर्व राक्षस, दानव आणि दैत्यांचा वध केला.
पण आटपी आणि वातापी नावाचे दोन राक्षस माता कुष्मांडाच्या कोपातून सुटले. यातील आटपी मंदाकिनी नदीत लपले तर वातापी बद्रीनाथ धाम येथे जाऊन शंखशिंपल्यात लपले. तेव्हापासून बद्रीनाथ धाममध्ये शंख फुंकणे निषिद्ध झाले आहे आणि ही परंपरा आजही सुरू आहे.
वैज्ञानिक कारण: शास्त्रज्ञांच्या मते, विशिष्ट वारंवारतेच्या आवाजामुळे पर्यावरणाची मोठी हानी होते. अशा परिस्थितीत डोंगराळ भागातही मातीची धूप होऊ शकते. भूस्खलन होईल अशा भागात असे आवाज करू नयेत. बद्रीनाथमध्ये शंख न फुंकण्यामागील कारण म्हणजे बहुतेक भाग बर्फाने झाकलेला आहे आणि शंखातून निघणारा आवाज पर्वतांवर आदळतो आणि प्रतिध्वनी निर्माण करतो. त्यामुळे बर्फ फुटण्याची आणि बर्फाचे वादळ होण्याची शक्यता आहे.