भारताला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यासाठी अनेक शूर स्वातंत्र्यसैनिकांनी ब्रिटिश सरकारच्या विरोधात आवाज उठवला ज्यासाठी त्यांना फाशीची शिक्षा झाली. खुदीराम बोस हे पहिले स्वातंत्र्यसैनिक होते ज्यांना वयाच्या 18 व्या वर्षी फाशीची शिक्षा झाली होती. त्यांच्यानंतर भगतसिंग, सुखदेव, राजगुरू इत्यादी अनेक स्वातंत्र्यसैनिकांना पुन्हा फाशीची शिक्षा झाली.
आजही भारतात फाशीची शिक्षा दिली जाते आणि अलीकडेच निर्भया सामूहिक बलात्कार प्रकरणात चार दोषींना तिहार तुरुंगात फाशी देण्यात आली. पण लक्षात घेण्यासारखे आहे की ब्रिटिश राजवटीत आणि आजच्या काळातही, म्हणजे पहाटे सूर्योदयापूर्वी गुन्हेगाराला फाशी का दिली जाते?
आजच्या लेखात आपण सांगूया की भगतसिंग, सुखदेव, राजगुरू यांसारख्या शूर स्वातंत्र्यसैनिकांना सकाळी 7:33 वाजता आणि निर्भया सामूहिक बलात्काराच्या दोषींना पहाटे 5:30 वाजता का फाशी देण्यात आली? शेवटी, फाशीसाठी सकाळ का निवडली जाते? सूर्योदयापूर्वी लटकण्यामागे दोन मुख्य कारणे आहेत.
1. अध्यात्मिक कारणानुसार, दोषीला फाशी देण्याआधीच्या पहिल्या रात्री त्याला शांत झोप दिली जाते जेणेकरून दोषीचे मन दिवसाच्या तुलनेत अधिक शांत राहते आणि खूप विचार मनात येत नाहीत. त्यामुळे कैद्यावरील ताणतणाव कमी होतो. त्यामुळे कैद्याला मानसिक त्रासाला सामोरे जावे लागू नये, यासाठी गुन्हेगारांना नेहमीच सकाळच्या वेळी शिक्षा सुनावली जाते.
2. कायदेशीर कायद्यानुसार, ज्या व्यक्तीची शिक्षा समान शिक्षेसाठी विहित केलेली आहे, त्याने 1 दिवस जास्त किंवा 1 दिवस कमी तुरुंगात घालवू नये. त्यामुळे सूर्योदयापूर्वी फाशीची शिक्षा दिली जाते.
फाशी देण्यापूर्वी जल्लाद आरोपीच्या कानात काय म्हणतो- फाशीची अंमलबजावणी होणार असताना, आरोपी, जल्लाद आणि तुरुंग अधिकारी सगळेच गप्प बसतात आणि सगळी प्रक्रिया इशार्‍याने पार पडते. पण फाशी देण्यापूर्वी जल्लाद आरोपीच्या कानात म्हणतो, "मला माफ करा, मी सरकारी कर्मचारी आहे. मला कायद्याने सक्ती केली आहे." यानंतर जर दोषी हिंदू असेल तर जल्लाद त्याला राम-राम म्हणतो, तर दोषी मुस्लिम असेल तर त्याला अखेरचा सलाम म्हणतो. असे सांगितल्यानंतर, जल्लाद लीव्हर ओढतो आणि गुन्हेगाराला फाशी देतो.