बाटलीबंद पाणी विकत घेणे खूप सोपे झाले आहे आणि लोकांना ते आरोग्यासाठी चांगले असल्याचे वाटते. हे पाणी हल्ली सहज उपलब्ध होते पण आता याबाबत एक धक्कादायक खुलासा समोर आला आहे. एका संशोधनानुसार बाटलीबंद पाण्यात लाखो प्लास्टिकचे तुकडे असतात. जे पाणी आपण स्वच्छ पाहून पितो ते आपल्याला खूप आजारी बनवू शकते. हे संशोधन ‘प्रोसिडिंग्स ऑफ द नॅशनल अॅकॅडमी ऑफ सायन्सेस’मध्ये प्रसिद्ध झाले आहे.
संशोधनानुसार सरासरी एक लिटर पाण्याच्या बाटलीमध्ये सुमारे 240,000 प्लास्टिकचे तुकडे असतात. हे तुकडे पूर्वीच्या अंदाजापेक्षा 100 पट मोठे आहेत. मागील संशोधनात फक्त मायक्रोप्लास्टिक्स किंवा 1 ते 5,000 मायक्रोमीटर दरम्यानचे तुकडे सापडले होते. या अभ्यासात तीन प्रसिद्ध कंपन्यांच्या बाटलीबंद पाण्याचा समावेश करण्यात आला होता, मात्र या कंपन्यांची नावे जाहीर करण्यात आलेली नाहीत.
बाटलीबंद पाण्यात मायक्रोप्लास्टिक्स आणि नॅनोप्लास्टिक्स असल्याचा संशय शास्त्रज्ञांना होता, पण ते ओळखू शकले नाहीत. आता शास्त्रज्ञ नवीन तंत्रज्ञानाचा (स्टिम्युलेटेड रमन स्कॅटरिंग (SRS) मायक्रोस्कोपी) वापर करून आश्चर्यकारक निष्कर्षापर्यंत पोहोचले आहेत. नॅनोप्लास्टिक्स मायक्रोप्लास्टिक्सपेक्षा जास्त धोकादायक आहेत कारण ते मानवी पाचन तंत्र आणि फुफ्फुसात प्रवेश करू शकतात.
तो मेंदू आणि हृदयाच्या माध्यमातून न जन्मलेल्या बाळापर्यंत पोहोचू शकतो. त्यामुळे एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनावर कोणकोणत्या समस्या उद्भवू शकतात याबद्दल कोणतीही ठोस माहिती उपलब्ध नाही, परंतु असे म्हटले जाते की जठराच्या समस्यांबरोबरच जन्माच्या वेळी मुलांमध्ये शारीरिक विकृती देखील असू शकतात. एका तज्ज्ञाने सांगितले की आवश्यक असल्यास बाटलीबंद पाणी पिऊ नका असे आम्ही म्हणत नाही, परंतु नळाचे पाणी वापरणे चांगले.
नॅनोप्लास्टिक्स आणि मायक्रोप्लास्टिक्स म्हणजे काय?
मायक्रोप्लास्टिक: 5 मिलिमीटरपेक्षा लहान तुकड्याला मायक्रोप्लास्टिक म्हणतात, तर एक मायक्रोमीटर म्हणजेच मीटरच्या एक अब्जांश भागाला मायक्रोप्लास्टिक म्हणतात. हे कण इतके लहान असतात की ते पचनसंस्थेतून जातात आणि फुफ्फुसापर्यंत पोहोचतात.
गेल्या काही वर्षांत खाद्यपदार्थांमध्ये प्लास्टिकचा समावेश असल्याने लोकांची चिंता वाढली आहे. जगात दरवर्षी 450 दशलक्ष टनांपेक्षा जास्त प्लास्टिक तयार होते. बहुतेक प्लास्टिक नष्ट होत नाही, उलट त्याचे छोटे तुकडे होतात.