शिवमंदिरातील शिवलिंगाची पूजा व दर्शन केल्यानंतर लोक तेथे शिवासमोर बसलेल्या नंदीच्या मूर्तीची पूजा करतात आणि त्यांच्या कानात आपली इच्छा बोलतात. अखेर त्यांच्या कानात आपली इच्छा बोलण्याची परंपरा का आहे? चला या संदर्भातील दंतकथा जाणून घेऊया.
नंदी बैल: नंदी हे भगवान शिवाच्या प्रमुख गणांपैकी एक आहे. भैरव, वीरभद्र, मणिभद्र, चंडीस, शृंगी, भृगिरी, शैल, गोकर्ण, घंटाकर्ण, जय आणि विजय ही सुद्धा शिवाची गण आहेत. असे मानले जाते की कामशास्त्र, धर्मशास्त्र, अर्थशास्त्र आणि मोक्षशास्त्र या प्राचीन ग्रंथांपैकी नंदी हे कामशास्त्राचे लेखक होते. बैलाला महिष असेही म्हणतात, त्यामुळे भगवान शंकराचे नावही महेश आहे.
शिवासमोर नंदी का आहे : शिलाद मुनींनी ब्रह्मचर्य पाळण्याचा संकल्प केला. घराणेशाहीचा अंत पाहून त्यांच्या वडिलांना काळजी वाटली आणि त्यांनी शिलादांना वंश चालवण्यास सांगितले. त्यानंतर त्यांनी इंद्रदेवांना संतान प्राप्तीसाठी तपश्चर्याने प्रसन्न केले आणि जन्म-मृत्यूच्या बंधनहीन पुत्राचे वरदान मागितले. परंतु इंद्राने हे वरदान देण्यास असमर्थता दर्शवली आणि भगवान शिवांची तपश्चर्या करण्यास सांगितले. शिलाद मुनींच्या कठोर तपश्चर्येने प्रसन्न झालेल्या भगवान शंकरांनी त्यांना शिलादांच्या पुत्राच्या रूपात प्रकट होण्याचे वरदान दिले. काही दिवसाने जमीन नांगरताना शिलाद यांना एक मूल दिसले, त्याचे नाव त्यांनी नंदी असे ठेवले.
शिलाद ऋषींनी त्यांचा मुलगा नंदी याला संपूर्ण वेदांचे ज्ञान दिले. एके दिवशी मित्र आणि वरुण नावाचे दोन दैवी ऋषी शिलाद ऋषींच्या आश्रमात आले. नंदीने वडिलांच्या परवानगीने त्या ऋषींची चांगली सेवा केली. जेव्हा ऋषी निघू लागले तेव्हा त्यांनी ऋषी शिलादांना दीर्घायुष्य आणि आनंदी आयुष्याचा आशीर्वाद दिला पण नंदीला नाही.
मग शिलाद ऋषींनी त्यांना विचारले की नंदीला आशीर्वाद का दिला नाही? यावर ऋषींनी सांगितले की नंदी अल्पायुषी आहे. हे ऐकून शिलाद ऋषी काळजीत पडले. वडिलांची चिंता जाणून नंदीने विचारले, काय बाब आहे? तेव्हा वडील म्हणाले की ऋषीमुनींनी तुझ्या अल्पायुष्याबद्दल सांगितले आहे, त्यामुळे मला काळजी वाटते. हे ऐकून नंदी हसू लागले आणि म्हणाले की जर मी आपणास भगवान शंकराच्या कृपेने प्राप्त झालो आहे तर माझ्या वयाचेही रक्षण देखील तेच करतील, आपण विनाकारण चिंता का करत आहात.
असे सांगून नंदी शिवाची तपश्चर्या करण्यासाठी भुवन नदीच्या काठी गेले. कठोर तपश्चर्येनंतर शिव प्रकट झाले आणि म्हणाले की वत्स वरदान मागावे. तेव्हा नंदी म्हणाले की मला आयुष्यभर आपल्या सहवासात राहायचे आहे. नंदीच्या समर्पणाने प्रसन्न होऊन भगवान शिवाने प्रथम नंदीला मिठी मारली आणि त्यांना बैलाचे रूप देऊन आपले वाहन, मित्र आणि आपल्या गणांमध्ये सर्वोत्तम म्हणून स्वीकारले.
नंदी चैतन्याचे प्रतीक
पुराणानुसार भगवान शंकराच्या तपश्चर्येत कोणत्याही प्रकारचा त्रास होऊ नये म्हणून नंदी त्यांच्या तपश्चर्येच्या बाहेर चैतन्य अवस्थेत स्थित आहे. कोणताही भक्त जो भगवान शिवाकडे आपल्या समस्या घेऊन येतो, नंदी त्यांना तिथे थांबवतो. शिवाच्या तपश्चर्येला कोणत्याही बाह्य अडथळ्यामुळे त्रास होऊ नये म्हणून भक्तही नंदीच्या कानात आपले शब्द बोलतात आणि जेव्हा शिव तपश्चर्या करून बाहेर पडतात तेव्हा नंदी त्यांना भक्तांच्या सर्व गोष्टी जसेच्या तसे सांगतात. नंदी हे आपले वचन शिवापर्यंत पोचवताना भेदभाव करत नाही, त्यामुळे शिवही निश्चितपणे त्याचे पालन करतो, अशीही भक्तांची श्रद्धा आहे.
नंदीच्या कानात सांगण्याचेही काही नियम
नंदीच्या कानातही तुमची समस्या किंवा इच्छा सांगण्याचे काही नियम आहेत, त्यांचे पालन करणे आवश्यक आहे.
नंदीच्या कानात तुमची इच्छा सांगताना लक्षात ठेवा की तुम्हाला जे म्हणायचे आहे ते इतर कोणीही ऐकू नये. तुमचे शब्द इतके हळू बोला की तुमच्या जवळ उभ्या असलेल्या व्यक्तीलाही ते कळणार नाही.
नंदीच्या कानात बोलत असताना दोन्ही हातांनी आपले ओठ झाकून घ्या जेणेकरुन ते बोलत असताना इतर कोणीही तुम्हाला पाहू शकणार नाही.
नंदीच्या कानात दुसर्‍याबद्दल वाईट किंवा कोणाचे वाईट घडावे असे बोलू नये, नाहीतर शिवाच्या कोपाचा भाग व्हावं लागतं.
नंदीच्या कानात आपली इच्छा सांगण्यापूर्वी नंदीची पूजा करावी आणि इच्छा सांगितल्यानंतर नंदीजवळ काही नैवेद्य ठेवावा. ही भेट पैसे किंवा फळांच्या स्वरूपात असू शकते.
नंदीच्या कोणत्याही कानात बोलू शकतो, पण डाव्या कानात बोलणे जास्त महत्त्वाचे आहे.