मंगळवार, 17 मे 2022 रोजी, देशातील दुसरी सर्वात जुनी प्रीमियम ट्रेन मुंबई-नवी दिल्ली राजधानी एक्स्प्रेस आपला 50 वर्षांचा प्रवास पूर्ण करत आहे. आपल्या प्रवासाचा सुवर्णमहोत्सव साजरा करून, ही प्रतिष्ठित ट्रेन 50 वर्षांपूर्वी 17 मे 1972 रोजी मुंबई सेंट्रल स्टेशनपासून निघाली, ज्याला पूर्वी बॉम्बे सेंट्रल म्हणून ओळखले जाते. देशाची आर्थिक राजधानी राजधानी दिल्लीशी जोडणारी ही प्रीमियम ट्रेन भारतातील पहिली पूर्णतः एसी ट्रेन असलेल्या अशा पहिल्या नवी दिल्ली-हावडा राजधानी एक्स्प्रेसच्या तीन वर्षांनंतर धावू लागली. यापूर्वी फ्रंटियर मेल, पश्चिम एक्स्प्रेस यासारख्या उत्तम गाड्या मुंबई-दिल्ली मार्गावर धावत होत्या. पण दोघेही राजधानी दिल्लीच्या पलीकडे जात असत. यापैकी एकही दिल्लीत संपत नसे आणि दिल्लीतून प्रवास सुरू केला नाही. मुंबई-नवी दिल्ली राजधानी एक्सप्रेसने या 50 वर्षांच्या प्रवासात बरेच बदल पाहिले आहेत.
देशातील लोकप्रिय आणि प्रतिष्ठित ट्रेनपैकी एक असलेल्या मुंबई-नवी दिल्ली राजधानी एक्सप्रेसला मंगळवारी 50 वर्षे पूर्ण झाली. या पाच दशकांमध्ये, या प्रीमियम ट्रेनने आपल्या प्रवासात अनेक गंतव्ये पार केली आहेत आणि अनेक बदल पाहिले आहेत.
1972 मध्ये जेव्हा ते लॉन्च करण्यात आले तेव्हा मुंबई ते दिल्ली प्रवास करण्यासाठी 19 तासांपेक्षा जास्त वेळ लागत असे. आज सुमारे 16 तासांत ते आपल्या गंतव्यस्थानावर पोहोचत असून येत्या काळात अवघ्या 12 तासांत हा प्रवास पूर्ण करण्याची तयारी सुरू आहे.
या ट्रेनचा प्रवास WDM-2 डिझेल लोकोने सुरू झाला, नंतर विद्युतीकरणानंतर, WDM देखील या विभागावर या विभागासाठी वापरला गेला. परंतु, 1993 मध्ये एसी-डीसी लोकोमोटिव्ह्सचा परिचय झाल्याने त्याचा प्रवास अधिक सुकर झाला. या शतकाच्या सुरूवातीस, संपूर्ण मार्गाचे विद्युतीकरण पूर्ण झाले.यात अत्याधुनिक अँटी-टेलिस्कोपिक आणि अँटी-क्लायम्बिंग डिस्क मिळतात आणि अँटी-स्किड ब्रेकिंग सिस्टम देखील वापरले जाते.
मुंबई राजधानीच्या या 50 वर्षांच्या प्रवासात केवळ मार्गात तांत्रिक बदलच झाले नाहीत तर इतर बदलही झाले आहेत. ही ट्रेन जेव्हा पहिल्यांदा धावली तेव्हा तिला वाटेत फक्त तांत्रिक थांबे होते. म्हणजेच प्रवाशांना वाटेतल्या कोणत्याही स्थानकावरून प्रवास सुरू करण्यासाठी किंवा उतरण्यासाठी तिकीट काढता येत नव्हते. केवळ तांत्रिक गरजांसाठी गाड्या स्थानकांवर थांबत असत. पण, आजच्या तारखेला ही ट्रेन कोटा, रतलाम, वडोदरा आणि सुरत या स्थानकांवरही थांबते, जिथे प्रवासी या ट्रेनचा प्रवास संपवू किंवा सुरू करू शकतात.
आता मुंबई-नवी दिल्ली राजधानी एक्स्प्रेस ट्रेनमध्ये तेजससारखे स्मार्ट स्लीपर कोचही जोडण्यात आले आहेत. हे डबे चमकदार आणि सोनेरी रंगाचे आहेत, प्रवाशांच्या आराम आणि सुविधा लक्षात घेऊन सुधारित सुरक्षा वैशिष्ट्ये आहेत. याद्वारे, प्रवाशांमध्ये त्याची लोकप्रियता आणखी वाढेल, अशी रेल्वेला आशा आहे.