Pithori Amavasya 2024 श्रावण महिन्यातील अमावस्येला पिठोरी अमावस्या म्हणतात. यंदा 2024 मध्ये पिठोरी अमावस्या ही 2 सप्टेंबर रोजी असणार आहे. हे व्रत महिला संतान प्राप्तीसाठी तसेच मुलांचे रक्षण करण्यासाठी करतात म्हणून याला मातृ दिन देखील म्हणतात.
अमावस्या तिथी प्रारंभ- 2 सप्टेंबर सकाळी 05.21 मिनिटापासून
अमावस्या तिथी समाप्ती- 3 सप्टेंबर सकाळी 07.24 मिनिटापर्यंत
तसेच पिठोरी अमावस्येला पितरांना स्नान, दान, पूजा आणि नैवेद्य याला विशेष महत्त्व आहे. पिठोरी अमावस्येला पितरांना तर्पण केल्याने पितृदोषामुळे होणाऱ्या त्रासापासून मुक्ती मिळते असे मानले जाते.
पंचांगानुसार पिठोरी अमावस्या श्रावण महिन्यातील कृष्ण पक्षातील अमावस्येला येते. याला श्रावण अमावस्या, पोळा अमावस्या तसेच दर्श अमावस्या असे देखील म्हटले जाते. तसेच या दिवशी बैल पोळा सण देखील साजरा केला जातो.
पिठोरी अमावस्येला स्त्रिया आपल्या मुलांचे रक्षण करण्यासाठी उपवास करतात. संततीची इच्छा असणारे देखील या दिवशी व्रत - पूजा करतात.
पिठोरी अमावस्या देशभरात कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात साजरी केली जाते. ही प्रथा प्राचीन काळापासून चालत आलेली आहे. एक किंवा इतर पौराणिक कथा या दिवसाशी जोडल्या गेल्या आहेत आणि निश्चितपणे जीवनाच्या काही पैलूंवर त्यांचा प्रभाव सोडतात. आंध्र प्रदेश, ओडिशा, कर्नाटक आणि तामिळनाडूमध्ये पिठोरी अमावस्येला पोलाला अमावस्या म्हणतात. दक्षिण भारतात या दिवशी पोलेरामाची पूजा केली जाते. देवी पोलेरामाला माता पार्वतीचे दुसरे रूप मानले जाते. पिठोरी अमावस्येला विवाहित स्त्रिया आपल्या मुलांसाठी आणि पतीसाठी हे व्रत करतात.
पिठोरी देवी पार्वती पूजन
पिठोरी अमावस्येला, विशेषतः गरोदर स्त्रिया आपल्या मुलांचे रक्षण करण्यासाठी उपवास करतात. ज्या जोडप्यांना संततीची इच्छा आहे, त्यांनी या दिवशी माता पार्वतीची पूजा करावी. पार्वती पूजेमध्ये नवीन कपडे, दागिने आईला अर्पण केले जातात. पूजास्थळ फुलांनी सजवले जाते. या दिवशी उपवास केल्याने मुलांना उज्ज्वल भविष्य मिळतं अशी मान्यता आहे. घरातील पितरांना सुख-शांती प्राप्त होते.
पिठोरी अमावस्येला ग्रहशांतीचे पालन करावे
पिठोरी अमावस्या व्रताचे पुण्य अनेक पटीने मिळते. हे व्रत केल्याने ऋण आणि पाप नाहीसे होतात. संतती निरोगी आणि भाग्यवान होऊन सुखात नांदतात. अडथळे असलेले प्रकल्प पूर्ण होतात. मानसिक शांती मिळते. अशुभ ग्रहांच्या अशुभ प्रभावापासून आराम मिळतो. कुंडलीत पितृदोष असल्यास विवाहात अडथळे येतात किंवा मूल होण्यात अडथळे येतात. पण या व्रताच्या प्रभावाने सर्व काही सुरळीत होते.
पिठोरी अमावस्येच्या दिवशी ब्रह्म मुहूर्तावर उठून स्नान करावे. सूर्योदयाच्या वेळी सूर्याला जल अर्पण केले जाते. या दिवशी पितरांच्या नावाने दान करावे. पिंड दान आणि तर्पण करावे. शिरा- पुरी बनवून गरिबांमध्ये वाटाे. कुटुंबाच्या समृद्धीसाठी प्रार्थना करावी.
योगिनी पूजा महत्त्व
या दिवशी योगिनी पूजन करावे. सर्व विधींचे पालन करून पूजा केल्यानंतर आरती करावी ब्राह्मण भोज आयोजित करावे.
देवी आदिशक्तीमध्ये विविध शक्ती आहेत आणि त्या स्वतः योगिनी आहेत. ते वेगवेगळ्या स्वरूपात दिसतात. शाक्त पंथात शक्तीपूजेला विशेष महत्त्व आहे. विशेषत: अमावस्या आणि पौर्णिमा तिथीला पूजा केली जाते. आठ किंवा चौदा योगिनींद्वारे भक्ताला शक्ती प्राप्त होते. या सर्व शक्ती माता पार्वतीच्या मित्र आहेत. या चौसष्ट देवींमध्ये दहा महाविद्या आणि सिद्ध विद्याही गणल्या जातात. पिठोरी अमावस्येच्या दिवशी शक्तीप्राप्तीसाठी भक्त आईची पूजा करतात.
सप्तमातृका
याशिवाय सप्तमातृकांचीही पूजा या दिवशी केली जाते. दक्षिण भारतात ही प्रथा प्रचलित आहे. ब्राह्मणी, वैष्णवी, माहेश्वरी, इंद्राणी, कौमरी, वाराही, चामुंडा किंवा नरसिंही. त्यांना 'मातृका' म्हणतात. काही ठिकाणी देवतांची संख्या सात तर काही ठिकाणी आठ मानली जाते.
पिठोर अमावस्येला पोळा सण
परंपरेने पोळा हा सण पिठोरी अमावास्येला साजरा केला जातो. पोळा सण हा मुळात शेतीशी संबंधित सण आहे. हा शेतकऱ्यांचा सण आहे आणि शेती आणि त्यांच्या कार्याचा गौरव करण्यासाठी साजरा केला जातो. जेव्हा शेतीचा हंगाम संपतो तेव्हा शेतीचे सर्व पैलू साजरे केले जातात. काही मान्यतेनुसार अन्नमाता या दिवशी गर्भधारणा झाली होती. असे मानले जाते की या दिवशी भातशेती दुधाने भरतात, म्हणूनच हा सण साजरा केला जातो. या दिवशी लोकांना कोणत्याही शेतात जाण्याची परवानगी नाही.
पोळा हा सण सर्वच वर्गावर प्रभाव टाकतो. या दिवशी प्रत्येक घरात खास पदार्थ बनवले जातात. या दिवशी मातीची खेळणी आणि मातीचे बैल बनवले जातात. बैलांना शेतीच्या प्राथमिक साधनांनी सजवले जाते. त्यानंतर त्यांची पूजा केली जाते. काही ठिकाणी बैलजोडीच्या उत्कृष्ट सजावटीच्या स्पर्धाही आयोजित केल्या जातात.
पिठोरी अमावस्येचे महत्व
पिठोरी अमावस्येला पिठोरी, पिठोरा, पिठोर इत्यादी नावानेही ओळखले जाते. पिठोरी अमावस्येला दुर्गा देवीची पूजा करण्याची देखील परंपरा आहे. पिठोरी अमावस्येला स्त्रिया संततीसाठी हे व्रत करतात. असे मानले जाते की देवी पार्वतीने या व्रताचे महत्त्व सर्वांना सांगितले. देवीने या व्रताचे शुभ परिणाम आणि या व्रताचे पालन केल्याने कशा प्रकारे इच्छा पूर्ण होतात हे रहस्य सर्वांना सांगितले. इंद्राची पत्नी शची हिने हे व्रत केले. तिला संतती आणि कुटुंबाची समृद्धी मिळाली. या पौराणिक मान्यतेनुसार पिठोरी अमावस्येला संतती आणि संतती दीर्घायुष्यासाठी उपवास केला जातो.