वसंत पंचमी हा सण दरवर्षी माघ महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी विद्येची देवी सरस्वतीची विधिवत पूजा केली जाते. मुलांना मुळाक्षरांचे ज्ञान किंवा त्यांचे शिक्षणही वसंत पंचमीच्या दिवसापासून सुरू करावे. या दिवशी माता सरस्वतीशिवाय कामदेव आणि रतीची पूजा करण्याची परंपरा आहे. वसंत पंचमीला आपण कामदेव आणि रतीची पूजा का करतो ते जाणून घेऊया.
कामदेव आणि रती यांची पूजा
धार्मिक मान्यतेनुसार वसंत पंचमीच्या दिवसापासून कामदेव आणि रती पृथ्वीवर येतात, तेव्हापासून वसंत ऋतुचे आगमन सुरू होते. कामदेव आणि रतीच्या आगमनाने पृथ्वीवर प्रेम वाढते. कामदेवाच्या प्रभावामुळे पृथ्वीवरील या ऋतूतील सर्व प्राणिमात्रांमध्ये प्रेमाचा संचार होतो. त्यामुळे वसंत पंचमीला कामदेव आणि त्यांची पत्नी रती यांची पूजा करण्याची परंपरा आहे.
वसंत पंचमीच्या दिवशी कामदेव व्यतिरिक्त भगवान विष्णूचीही पूजा केली जाते. वसंत पंचमीला राधा आणि कृष्ण यांचीही पूजा केली जाते कारण ते खरे प्रेमाचे प्रतीक आहेत.
कामदेव कोण आहे
प्रेम आणि संभोगाची देवता आहे कामदेव आणि त्याची पत्नी रती. पौराणिक कथेनुसार कामदेव हे भगवान विष्णू आणि माता लक्ष्मी यांचे पुत्र आहेत. त्याचे लग्न रतीशी झाले आहे. जेव्हा भगवान शिवांनी क्रोधाने त्यांना जाळून टाकले होते, तेव्हा द्वापार युगात त्यांना पुन्हा भगवान श्रीकृष्णाच्या पुत्र प्रद्युम्नाच्या रूपात त्यांचे शरीर प्राप्त झाले.
सतीच्या आत्मदहनानंतर एकांतवासातील भगवान शिवाच्या मनात प्रेम जागृत करण्यासाठी देवतांनी कामदेवाचे सहकार्य घेतले होते, जेणेकरून भगवान शिवाचे लक्ष विचलित होईल आणि ते माता पार्वतींशी पुन्हा एकत्र येऊ शकतील. यामुळे कामदेवाने पत्नी रतीसह भगवान शंकराचे लक्ष विचलित केले. परिणामी ते भगवान शंकराच्या कोपाचा बळी झाला.
कामदेवाला भस्माच्या रूपात पाहून रती शोक करू लागली, तेव्हा भगवान शिवाने आशीर्वाद दिला की कामदेव भव रूपात उपस्थित राहतील. ते मेलेले नाहीत, ते अंगविहीन आहेत, कारण त्यांचे शरीर नष्ट झाले आहे, ते आता अवयवहीन आहेत. शिवाने त्यांना प्रद्युम्नाच्या रूपाने त्यांचे शरीर पुन्हा प्राप्त करण्याचे वरदान दिले होते.