कोविड महामारीच्या संसर्गातून बरे होत असताना, काहींना दीर्घकालीन गुंतागुंत झाली. त्यातील एक गुंतागुंत म्हणजे पोस्ट-कोविड फुफ्फुसातील फायब्रोसिस, फुफ्फुसाच्या ऊतींना डाग पडणे तसेच नुकसान झाल्याचे दिसून आले. कोविड हा थेट फुफ्फुसांवर हल्ला करणारा विषाणू आहे. यामुळे फुफ्फुसाच्या कार्यावर परिणाम होतो. फुफ्फुसांची हवा वाहून नेण्याची क्षमता कमी होते ज्यामुळे हवेच्या वेंटिलेशनवर परिणाम होतो. कोविडने बाधित झालेल्या 40% पेक्षा जास्त रुग्णांना फुफ्फुसाच्या फायब्रोसिसचा त्रास आहे.
पोस्ट-कोविड फुफ्फुसातील फायब्रोसिस समजून घेताना
SARS-CoV-2 विषाणूमुळे श्वसन प्रणालीला गंभीर नुकसान होते तेव्हा पोस्ट-कोविड फुफ्फुसाचा फायब्रोसिस होतो. पल्मनरी फायब्रोसिस मध्ये फुफ्फुसांमधील ऊतींना नुकसान झालेले असते आणि या घट्ट आणि कडक झालेल्या ऊतींमुळे फुफ्फुसांना योग्यरित्या कार्य करणे कठीण होत जाते. जसजसे फुफ्फुसाचा फायब्रोसिस वाढू लागतो तसतसे फुप्फुसाकडून शरीराला जाणारे प्राणवायू अपुरे पडते आणि श्‍वसनाचा त्रास उद्भवतो. फायब्रोसिसच्या लक्षणांमध्ये दम लागणे, सततचा खोकला, थकवा, छातीत अस्वस्थता आणि अशक्तपणा येणे यांचा समावेश होतो. ही लक्षणे एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनमानावर आणि दैनंदिन क्रियाकलापांवर लक्षणीय परिणाम करू शकतात.
उपचार पद्धती
कोविड नंतरच्या फुफ्फुसांच्या फायब्रोसिसवर उपचार करण्यासाठी बहु-अनुशासनात्मक दृष्टीकोन आवश्यक आहे, ज्यामध्ये पल्मोनोलॉजिस्ट, श्वसन थेरपिस्ट आणि इतर आरोग्यसेवा व्यावसायिकांचा समावेश आहे. अनेक उपचार पद्धती लक्षणे व्यवस्थापित करण्यात मदत करू शकतात, रोगाची प्रगती कमी करू शकतात आणि फुफ्फुसाचे कार्य सुधारू शकतात.
औषधोपचार: डॉक्टर कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स सारखी ॲण्टीइनफ्लेमेट्री औषधे लिहून देऊ शकतात. इतर औषधे, जसे की अँटीफायब्रोटिक एजंट्स देखील वापरली जाऊ शकतात.
ऑक्सिजन थेरपी: गंभीर फुफ्फुसाचा फायब्रोसिस असलेल्या रुग्णांना रक्तप्रवाहात ऑक्सिजनची पुरेशी पातळी सुनिश्चित करण्यासाठी पूरक ऑक्सिजन थेरपीची आवश्यकता असू शकते.
पल्मनरी रिहॅबिलेशन: यात फुफ्फुसाचे कार्य आणि एकूण शारीरिक क्षमता सुधारण्यासाठी व्यायाम प्रशिक्षण, श्वासोच्छवासाचे तंत्र समाविष्ट आहे.
फुफ्फुस प्रत्यारोपण: गंभीर प्रकरणांमध्ये जेथे पुराणमतवादी उपचार अयशस्वी होतात, फुफ्फुसांचे कार्य आणि जीवनाची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी फुफ्फुस प्रत्यारोपण हा शेवटचा पर्याय मानला जाऊ शकतो.
स्टेमआरएक्स बायोसायन्स ही एक नाविन्यपूर्ण जैवतंत्रज्ञान कंपनी आहे जी रिजनरेटिव्ह औषधांच्या माध्यमातून अत्याधुनिक उपाय विकसित करते. पोस्ट-कोविड फुफ्फुसांच्या फायब्रोसिसच्या संदर्भात, स्टेमआरएक्स बायोसायन्सने संभाव्य उपचार पर्याय म्हणून मेसेन्कायमल सेल थेरपीचा वापर केला जातो.मेसेन्कायमल सेल थेरपीमध्ये अस्थिमज्जा पेशींचे प्रशासन समाविष्ट असते, ज्यामध्ये विविध प्रकारच्या पेशींमध्ये फरक करण्याची अद्वितीय क्षमता असते, ज्यामुळे ऊती दुरुस्ती आणि पुनरुत्पादनास प्रोत्साहन मिळते. स्टेमआरएक्स बायोसायन्सने एक सेल-आधारित उत्पादन विकसित केले आहे ज्याचा उद्देश मेसेन्कायमल पेशींच्या पुनरुत्पादक क्षमतेचा वापर करून कोविड नंतरच्या फुफ्फुसांच्या फायब्रोसिसमुळे खराब झालेल्या फुफ्फुसाच्या ऊतींची दुरुस्ती करणे आहे. याबाबत सुरु असलेल्या क्लिनिकल चाचण्या आणि संशोधनावारे, स्टेमआरएक्स बायोसायन्सचे उद्दिष्ट हे कोविड-नंतरच्या फुफ्फुसातील फायब्रोसिसच्या व्यवस्थापनामध्ये सेल-आधारित थेरपीच्या सुरक्षिततेचे आणि परिणामकारकतेचे मूल्यांकन करणे आहे. प्रारंभिक प्रेक्लीनिकल आणि क्लिनिकल डेटा आशादायक परिणाम दर्शविते, फुफ्फुसाचे कार्य आणि प्रभावित व्यक्तींच्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी या अभिनव दृष्टिकोनाची क्षमता सूचित करते.
निष्कर्ष:
कोविड 19 मधून बरे झालेल्या काही व्यक्तींसाठी पोस्ट-कोविड फुफ्फुसाचा फायब्रोसिसचा दीर्घकालीन परिणाम दिसून येतो. हा उपचार पर्याय लक्षणे व्यवस्थापन आणि रोगाच्या प्रगतीवर लक्ष केंद्रित करतो. स्टेमआरएक्स बायोसायन्सद्वारे ऑफर केलेल्या मेसेन्कायमल सेल थेरपीसारख्या नाविन्यपूर्ण पध्दती उपचारात फायदेशीर ठरत आहेत. याबाबत संशोधन आणि अभ्यास सुरु असताना शास्त्रज्ञ, आरोग्यसेवा व्यावसायिक आणि बायोटेक्नॉलॉजी कंपन्यांनी रिजनरेटिव्ह औषधाच्या क्षेत्रातील प्रगतीसाठी आणि पोस्ट-कोविड फुफ्फुसांच्या फायब्रोसिस मुळे त्रासलेल्या रुग्णांचे जीवन सुधारण्यासाठी सहकार्य करणे गरजेचे आहे.
- डॉ प्रदिप महाजन मेडिसिन एक्स्पर्ट, स्टेम आरएक्स बायोसायन्स सोल्युशन्स प्रा. लि.
