फक्त दारू प्यायल्याने यकृत निकामी होते असे तुम्हाला वाटत असेल तर तुम्ही गैरसमजात आहात. जास्त दारू पिणे यकृताच्या आजारासाठी कारणीभूत नसल्याचे दिसून आले आहे. यकृताचा आजार असलेले अनेक लोक दारूचे सेवन करत नाहीत असे देखील आढळून आले आहेत. यकृत निकामी होण्याच्या काही सुरुवातीच्या लक्षणांमध्ये तुमची त्वचा आणि डोळ्यांच्या बाहुली पिवळी पडणे, उजव्या ओटीपोटात दुखणे, पोट फुगणे, मळमळ, उलट्या, अस्वस्थ वाटणे, अधिक झोपणे, गोंधळून जाणे, गोड वास येणे आणि डळमळणे यांचा समावेश असू शकतो.
तुम्हाला कोणतीही असामान्य मानसिक स्थिती, व्यक्तिमत्व किंवा वर्तनात बदल जाणवल्यास ताबडतोब वैद्यकीय मदत घ्यावी.
जास्त मद्यपान करण्याव्यतिरिक्त, यकृत खराब होण्याची इतर काही कारणे खाली नमूद केली आहेत:
1. एसिटामिनोफेन चा ओव्हरडोज घेणे
जास्त प्रमाणात ऍसिटामिनोफेन (टायलेनॉल, पॅरासिटामॉल, इ.) घेणे हे अनेक देशांमध्ये तीव्र यकृत निकामी होण्याचे प्रमुख कारण आहे. पॅरासिटामॉल हे भारतातील अॅसिटामिनोफेनचे सर्वात सामान्यपणे ओळखले जाणारे प्रकार आहे. अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की अनेक दिवस ऍसिटामिनोफेनचे जास्त सेवन केल्यास यकृत निकामी होऊ शकते.
2. हर्बल सप्लिमेंट्स
कावा, इफेड्रा, स्कल्कॅप आणि पेनीरॉयल यांसारखी हर्बल औषधे आणि पूरक यकृत निकामी होण्यासाठी जबाबदार ठरु शकतात. तथापि अशी प्रकरणे क्वचितच आढळतात. अशा कारणांबद्दल फारच कमी डेटा उपलब्ध आहे. म्हणून जेव्हा हर्बल सप्लिमेंट्स घेण्याचा प्रश्न येतो तेव्हा त्याबद्दल पद्धतशीर जाणून घेणे आणि औषधी वनस्पती आणि हर्बल उत्पादनांच्या संभाव्य धोक्यांबद्दल जनजागृती करणे महत्त्वाचे आहे. अशा औषधांच्या परिणामकारकता आणि सुरक्षिततेसाठी कठोर नियम आणि प्री-क्लिनिकल अभ्यास असणे आवश्यक आहे.
3. हिपॅटायटीस आणि इतर प्रकारचे व्हायरस
हिपॅटायटीस ए, हिपॅटायटीस बी आणि हिपॅटायटीस सी तीव्र यकृत निकामी होऊ शकते. या सर्व रोगांमध्ये, विषाणू मुख्यतः आपल्या यकृतावर हल्ला करतात ज्यामुळे यकृताला इजा होते. हिपॅटायटीस सी सर्वात गंभीर आहे आणि या प्रकरणात यकृताची जळजळ इतकी तीव्र असते ती यकृताला सहजपणे नुकसान करू शकते. एपस्टाईन-बॅर व्हायरस, सायटोमेगॅलॉइरस आणि हर्पस सिम्प्लेक्स हे इतर विषाणू आहेत जे यकृताला नुकसान पोहोचवू शकतात.
4. उष्ण हवामानात खूप शारीरिक श्रम
या कारणांंमुळे देखील यकृत निकामी होण्याच्या घटना क्वचितच पाहायला मिळतात. उष्ण हवामानात शारीरिक श्रमाचा यकृतावर कसा परिणाम होतो याबद्दल अनेक अभ्यास चालू आहेत. हे लक्षात आले आहे की हेपॅटोसेल्युलर नुकसान दुरुस्त केले जाऊ शकत नाही.
5. प्रिस्क्रिप्शन औषधे
प्रतिजैविक, नॉनस्टेरॉइडल अँटी-इंफ्लेमेटरी ड्रग्स आणि अँटीकॉन्व्हलसंट्स यांसारखी प्रिस्क्रिप्शन औषधे यकृत निकामी होण्यास कारणीभूत ठरू शकतात. औषध-प्रेरित यकृताची दुखापत सामान्यतः थेरपी थांबवल्यानंतर काही दिवसांनी बरी होऊ लागते.
6. टॉक्सिन
तीव्र यकृत निकामी होऊ शकणार्‍या विषामध्ये विषारी जंगली मशरूम अमानिता फॅलोइड्सचा समावेश होतो. हे कार्बन टेट्राक्लोराईड, जे वार्निश, मेण आणि इतर सामग्रीमध्ये आढळते, हे एक प्रकारचे विष आहे जे तीव्र यकृत निकामी होण्यासाठी जबाबदार असू शकते.
7. नॉन-अल्कोहोलिक फॅटी यकृत रोग (NAFLD)
NAFLD हे अनेक लोकांमध्ये यकृताचे नुकसान होण्याचे प्रमुख कारण ठरु शकते. NAFLD मध्ये यकृताच्या पेशींमध्ये खूप चरबी जमा होते. NAFLD ची प्रमुख कारणे म्हणजे लठ्ठपणा, गॅस्ट्रिक बायपास शस्त्रक्रिया, उच्च कोलेस्ट्रॉल आणि टाइप 2 मधुमेह असे आहे.