शहराजवळील एका वटवृक्षावर घरटे होते, त्यात कावळे-कावळ्यांची जोडी वर्षानुवर्षे राहत होती. दोघेही तिथे आनंदी जीवन जगत होते. ते दिवसभर अन्नाच्या शोधात बाहेरच राहिले आणि संध्याकाळी विश्रांतीसाठी घरट्यात परतले.
एके दिवशी एक काळा साप भटकत त्या वटवृक्षाजवळ आला. झाडाच्या खोडात एक मोठे कवच पाहून तो तिथे राहू लागला. कावळे-कावळ्यांना याची कल्पना नव्हती. त्यांचा दिनक्रम असाच चालू होता.
हवामान आल्यावर कावळ्याने अंडी घातली. कावळे आणि कावळे दोघेही खूप आनंदात होते आणि आपल्या लहान मुलांची अंड्यातून बाहेर येण्याची वाट पाहत होते. पण एके दिवशी दोघेही अन्नाच्या शोधात बाहेर पडले, संधी साधून झाडाच्या कवचात राहणारा साप वरच्या मजल्यावर गेला आणि त्यांची अंडी खाऊन शांतपणे त्याच्या कवचात झोपी गेला.
जेव्हा कावळे परत आले आणि त्यांना घरट्यात अंडी दिसली नाहीत तेव्हा त्यांना खूप वाईट वाटले. तेव्हापासून जेंव्हा कावळा अंडी घालतो तेंव्हा साप ते खाऊन आपली भूक भागवत असे. कावळे ओरडतच राहिले.
हंगाम आला की कावळ्याने पुन्हा अंडी घातली. पण यावेळी ते सावध होते. त्यांची अंडी कुठे गायब झाली हे त्यांना जाणून घ्यायचे होते.
योजनेनुसार एके दिवशी तो नेहमीप्रमाणे घरट्यातून बाहेर आले आणि झाडाजवळ लपून आपल्या घरट्याचे निरीक्षण करू लागले. कावळा बाहेर गेलेला पाहून कावळा साप झाडाच्या कवचातून बाहेर आला आणि घरट्यात जाऊन अंडी खाल्ली.
डोळ्यांसमोर आपली मुलं मरताना पाहून कावळे परेशान झाले. त्यांना सापाला तोंड देता आले नाही. ते त्याच्यापेक्षा कमजोर होते. त्यामुळे त्यांनी आपले वर्ष जुने घर सोडून दुसरीकडे जाण्याचा निर्णय घेतला.
जाण्यापूर्वी तो त्याच्या मित्र कोल्हाला शेवटच्या भेटीसाठी गेला होता. कोल्हेला संपूर्ण कथा सांगितल्यानंतर, जेव्हा तो निरोप घेऊ लागला, तेव्हा तो म्हणाला, "मित्रांनो, अशा भीतीने आपले वर्ष जुने निवासस्थान सोडणे योग्य नाही. समस्या समोर असेल तर त्यावर काहीतरी उपाय शोधायलाच हवा.
कावळा म्हणाला, "मित्रा, आपण काय करू? त्या दुष्ट सापाच्या शक्तीपुढे आपण हतबल आहोत. आम्ही त्याच्याशी स्पर्धा करू शकत नाही. आता आम्हाला कुठेतरी जाण्याशिवाय पर्याय नाही. आम्ही आमच्या मुलांना सतत मरताना पाहू शकत नाही.
"काहीतरी विचार करत कोल्हे म्हणाला, "मित्रांनो, जिथे शक्ती चालत नाही तिथे बुद्धीचा वापर केला पाहिजे." असे म्हणत त्याने कावळ्याला सापापासून मुक्ती मिळवण्याची योजना सांगितली.
दुसऱ्या दिवशी, योजनेनुसार, कावळे-कावळे गाव तलावावर पोहोचले, जिथे राज्याची राजकन्या तिच्या मैत्रिणींसह दररोज स्नान करण्यासाठी येत असे. त्या दिवशीही राजकन्या आपले कपडे आणि दागिने बाजूला ठेवून तलावात स्नान करत होती. जवळच सैनिक बघत होते.
संधी साधून कावळ्याने राजकन्येचा हिऱ्यांचा हार चोचीत दाबला आणि राजकुमारी आणि सैनिकांना दाखवत उडून गेला.
गळ्यातला दागिना कावळा घेऊन जाताना पाहून राजकन्या रडू लागली. शिपाई कावळ्यांच्या मागे धावले. ते कावळ्याच्या मागे वटवृक्षाकडे गेले. कावळ्याला तेच हवे होते.
राजकन्येचा हार झाडाच्या कवचात टाकून तो उडून गेला. सैनिकांनी हे पाहिल्यावर ते हार काढण्यासाठी झाडाच्या कवचाजवळ पोहोचले.
हार काढण्यासाठी त्यांनी काठी आत घातली. त्यावेळी साप कवचातच विसावला होता. काठीच्या स्पर्शाने तो फणा पसरवत बाहेर आला. सापाला पाहून शिपाई तलवारीने आणि भाल्याने ठार केले.
सापाच्या मृत्यूनंतर कावळे आनंदाने त्यांच्या घरट्यात राहू लागले. त्या वर्षी कावळ्यांनी अंडी घातली तेव्हा ते सुरक्षित होते.
धडा: जिथे शारीरिक शक्ती काम करत नाही तिथे बुद्धीने काम केले पाहिजे. बुद्धिमत्तेने मोठे काम करता येते आणि कोणत्याही संकटावर उपाय शोधता येतो.