कोरोना महामारीमुळे भारतातील आयुर्मान जवळपास दोन वर्षांनी कमी झाले आहे. मुंबईतील इंटरनॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर पॉप्युलेशन स्टडीज (IIPS) च्या शास्त्रज्ञांनी सांख्यिकीय विश्लेषणाच्या आधारे ही माहिती दिली. आयआयपीएसचे सहाय्यक प्राध्यापक सूर्यकांत यादव म्हणाले की, पुरुष आणि स्त्रियांच्या जन्माचे आयुर्मान 2019 मध्ये 69.5 वर्षे आणि 72 वर्षांवरून 2020 मध्ये अनुक्रमे 67.5 वर्षे आणि 69.8 वर्षे वर आले आहे.
आयुर्मान म्हणजे दिलेल्या वयानंतर आयुष्यामध्ये उरलेल्या वर्षांची सरासरी संख्या. हे एखाद्या व्यक्तीच्या सरासरी आयुर्मानाचा अंदाज आहे. नवीन अभ्यासानुसार 'आयुष्यमान असमानता' (लोकसंख्येमध्ये आयुर्मानातील फरक) याकडे पाहिले गेले आणि आढळले की 35-69 वयोगटातील पुरुष कोविडमुळे सर्वाधिक प्रभावित झाले आहेत. अभ्यासात म्हटले आहे की 2020 मध्ये कोविड संसर्गामुळे 35-79 वयोगटातील लोकांचा मृत्यू सामान्य वर्षांपेक्षा जास्त होता आणि 35-69 वयोगटाचा त्यात सर्वाधिक वाटा होता.
भारत में जीवन प्रत्याशा (Life Expectancy) कोरोना महामारी (Corona Pandemic) के कारण लगभग दो साल कम हो गई है. इस बात की जानकारी मुंबई में इंटरनेशनल इंस्टीट्यूट फॉर पॉपुलेशन स्टडीज (IIPS) के वैज्ञानिकों ने एक सांख्यिकीय विश्लेषण के आधार पर दी. आईआईपीएस के असिस्टेंट प्रोफेसर सूर्यकांत यादव ने कहा कि पुरुषों और महिलाओं के लिए जन्म के समय जीवन प्रत्याशा 2019 में 69.5 साल और 72 साल से घटकर 2020 में क्रमशः 67.5 साल और 69.8 साल हो गई है.
गेल्या वर्षीच्या तुलनेत यंदा अधिक मृत्यू झाले आहेत
IIPSचा हा अभ्यास देशातील कोरोनामुळे मृत्यूच्या दराचा नमुना पाहण्यासाठी घेण्यात आला. कोविड -19 मुळे जगभरात, गेल्या वर्षीच्या तुलनेत या वर्षी सर्वाधिक मृत्यू झाले आहेत. केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, मार्च 2020 पासून कोविड-19 मुळे 4.5 लाख लोकांचा मृत्यू झाला आहे. तथापि, डेटा तज्ञांचे म्हणणे आहे की हा आकडा केवळ 4.5 लाख नाही, तर बरेच काही आहे.
IIPS शास्त्रज्ञांनी विश्लेषणासाठी '145-नेशन ग्लोबल बर्डन ऑफ डिसीज' (GBD) अभ्यास तसेच 'COVID India Application Programming Interface (API) पोर्टल' द्वारे गोळा केलेला डेटा वापरला. अभ्यासात असे आढळून आले आहे की, भारतात मृत्युदरांवर होणाऱ्या परिणामाचा विचार करता दोन वर्षांची घट झाली आहे. हे पाहता भारत या प्रकरणात मध्यभागी राहिला.
नव्या फेजमध्ये येण्यासाठी अनेक वर्षे लागतील.
त्याच वेळी, भारताच्या तुलनेत, अमेरिका, इंग्लंड आणि वेल्समध्ये जन्माच्या आयुर्मानात एका वर्षापेक्षा जास्त घट झाली, तर अंतराळात 2.28 वर्षांची घट दिसून आली. यादव म्हणाले, 'कोविड -19 च्या प्रभावामुळे आयुर्मानाचा आकडा वाढवण्यासाठी गेल्या दशकात केलेले सर्व प्रयत्न, ते सर्व गोंधळलेले आहेत. जन्मावेळी भारताचे आयुर्मान आता 2010 प्रमाणेच आहे. आता आम्हाला नवीन टप्प्यात परत यायला अनेक वर्षे लागतील.