ओडिसा राज्यातील बालासोर येथे झालेल्या भीषण रेल्वे अपघाताचे मुख्य कारण म्हणजे इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंगमध्ये बिघाड आहे असे समोर आले आहे. आता रेल्वे सुरक्षा आयुक्तांनी या प्रकरणाची चौकशी केल्याचे रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी सांगितले असून, इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंगमध्ये बदल केल्याने हा अपघात झाला. या दुर्घटनेला जबाबदार असणाऱ्यांची ओळख पटवून त्यांच्यावर कडक कारवाई करण्यात येईल,असे त्यांनी म्हटले आहे. बालासोर रेल्वे दुर्घटनेनंतर युधपातळी येथे ट्रॅकची साफसफाई आणि दुरुस्तीचे काम सुरू आहे. बुधवारी सकाळपासून ट्रॅकवरील वाहतूक नेहमीप्रमाणे सुरू होईल. इंडिया टुडे ग्रुपने यापूर्वी ट्रेनच्या धडकेमुळे सिग्नलिंग बिघडण्याची शक्यता व्यक्त केली होती. मात्र आता अनेक प्रश्न निर्माण झाले आहे.
तर आपण जाणून घेऊ इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंग म्हणजे काय?
या रेल्वे इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंग हे रेल्वे सिग्नलिंग नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जाणारे तंत्रज्ञान आहे. ही एक सुरक्षा प्रणाली आहे जी ट्रेनच्या सुरक्षिततेची खात्री करण्यासाठी सिग्नल आणि स्विच दरम्यान ऑपरेटिंग सिस्टम नियंत्रित करत असते. हीच प्रणाली रेल्वे मार्गावरील सुरक्षित आणि अवरोधित धावणाऱ्या गाड्यांमध्ये सुरक्षा व्यवस्था सुनिश्चित करते. सिग्नलिंग कंट्रोल करण्यासाठी रेल्वे इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंगचा वापर करते. ही एक सिक्योरिटी सिस्टिम आहे. जी रेल्वेच्या सुरक्षिततेसाठी सिग्नल आणि स्विचदरम्यान ऑपरेटिंग सिस्टिमला कंट्रोल करते. या सिस्टिमच्या माध्यमाने ट्रॅक्सवर ब्लॉक केलेल्या आणि सुरक्षित असलेल्या रेल्वे गाड्यांची सुरक्षितता सुनिश्चित केली जाते. हिच्या माध्यमाने रेल्वे यार्डची कामे अशा प्रकारे नियंत्रित केले जातात, जे नियंत्रित क्षेत्रातून ट्रेनचा सुरक्षित मार्ग सुनिश्चित करते. इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंग, सिग्नलिंगची अशी सिस्टिम आहे, ज्यात इलेक्ट्रो-मॅकेनिकल अथवा पूर्वीपासूनच यूज होणारे पॅनल इंटरलॉकिंगची बरीच खासियत आहे.
इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंग कसे करत काम? -
जेव्हा एखादी ट्रेन एखाद्या रूटवरून चालते, तेव्हा इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंग सिस्टिमच्या माध्यमाने ट्रेंड सेंसर्स तिचा वेग, स्थिती आणि इतर गोष्टींची माहिती मिळवते. ते इन्फॉर्मेशन सिग्नलिंग सिस्टिमला पाठविले जाते. यानंतर, सिग्नलिंग सिस्टिम अथवा त्या रेल्वेसाठी अचूक सिग्नल पाठवेल, यामुळे तिचा वेग, अडथळा आणि इतर सेंसर्स नियंत्रित केले जातात. ही प्रोसेस सातत्याने सुरू असते. यामुळे ट्रेन्सना योग्य प्रकारे सिग्नल मिळतात.
दुसऱ्या शब्दांत, यांत्रिक घटक रेल्वे सिग्नलिंग आणि इंटरलॉकिंगमध्ये वापरले जातात, जसे की रेल्वे स्विच, लॉक आणि सिग्नल यंत्रणा. त्याऐवजी, रेल्वे इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंगची संगणक सॉफ्टवेअर आधारित प्रणाली वापरते. ज्यामध्ये ऑपरेशनल कमांड, स्विचेस आणि सिग्नल कंडिशन ऑपरेट करण्यासाठी इलेक्ट्रॉनिक माहिती दिली जाते. या प्रणालीमध्ये मानवी नियंत्रणाचा अभाव आहे, फक्त गाड्यांचे संचालन सुरक्षितपणे नियंत्रित करण्यासाठी व्यवस्था करण्यात आली आहे. रेल्वे इलेक्ट्रॉनिक इंटरलॉकिंगच्या वापरामुळे, रेल्वेच्या सुरक्षेत लक्षणीय सुधारणा झाली आहे.