पितृपक्ष (श्राद्ध पक्ष) काळात पितरांना अर्पण करण्यासाठी जेवणात सात्विक व पचायला सोपं अन्न केलं जातं. यात काही विशिष्ट भाज्या आणि पदार्थ परंपरेनं केले जातात.
पितृपक्षात बनवल्या जाणाऱ्या भाज्या व भाजीपाला
१. भाजीपाला निवडण्याचे नियम
कांदा, लसूण, मशरूम, मांसाहार वर्ज्य.
जड, उग्र, तिखट पदार्थ टाळले जातात.
पोटाला हलका, साधा व सात्विक भाजीपाला वापरतात.
२. सामान्यतः वापरला जाणारा भाजीपाला
दुधी भोपळा (लौकी)
कोहळा (कुमडा) – पितरांसाठी शुभ मानला जातो.
पावटा / वाल पापडी – श्राद्धात नेहमी केली जाणारी भाजी.
तुरे / शेंगा – साधं फोडणं करून.
गवार शेंगा – कमी मसाल्याचं.
भोपळा (लाल भोपळा) – गोडसर चव, सूप/भाजीसाठी.
दुधीच्या सालाची भाजी – परंपरेनं काही ठिकाणी केली जाते.
माठ/चवळीची भाजी – पालेभाज्यांमध्ये हलकी व पचायला सोपी.
भेंडी – साधी शिजवून.
कारलं – साधी शिजवून
मेथी – साधी शिजवून
कांदा-लसूण वर्ज्य करून इतर हंगामी भाज्या जसं की दोडका, करडई, चवळी शेंग, कोबी.
३. विशेष मानल्या जाणाऱ्या भाज्या
कच्चं केळं – कोरड्या भाजीसाठी.
रताळं – उकडून दिलं जातं.
चवळी (चवळीची उसळ/भाजी) – पितरांना प्रिय मानली जाते.
कोहळा (कुमडा) – पितृपक्षात खास करून.
पितृपक्षातल्या थाळीतील पदार्थ (भाज्यांसह)
वरण-भात (तूप घालून)
पोळी/भाकरी
साध्या भाज्या (वर सांगितल्या प्रमाणे)
डाळीची उसळ (हरभरा, मूग, चवळी, वाल)
गोड पदार्थ (शिरा, पायस/खीर)
दही, ताक
पापड, लोणचं, कोशिंबीर
शेवटी पान-विडा
श्रद्धा व भाव महत्वाचे
प्रदेशानुसार थोडा फरक असतो. काही कुटुंबात फक्त शाकाहारी साधे पदार्थ, तर काही ठिकाणी पिढीजात प्रथेनुसार खास भाज्या ठरलेल्या असतात. पण मुख्य उद्देश सात्त्विकता, शुद्धता आणि मनापासून केलेला अर्पण हा असतो.
