चातुर्मासातील व्रत-वैकल्ये आणि सण-उत्सवांची रेलचेल असलेला महिना म्हणजे श्रावण. श्रावण महिन्यातील प्रत्येक वाराला विशेष महत्त्व आहे. श्रावण महिना शिवपूजेसाठी सर्वोत्तम मानला जातो.
श्रावणातील प्रत्येक शनिवारी अश्वत्थाची पूजा करण्याची प्रथा आहे. दुधामध्ये बेलाचे पान घालून ते दूध पिंपळाच्या मुळात घालावे. पिंपळाची पूजा करणे म्हणजे विष्णूपूजा करणे, असे मानले जाते. पिंपळाच्या पूजेने सर्व तऱ्हेच्या पीडांचा परिहार होतो असा समज आहे.
श्रावण शनिवारी अश्वत्थ मारुती पूजन पूजा केल्याने व्यक्तीला रोगांपासून मुक्ती मिळते आणि व्यक्ती शारीरिकदृष्ट्या निरोगी राहतो, असे सांगितले जाते. येथे अश्वथ म्हणजे पीपळ आणि मारुती म्हणजे अंजनीचे लाल हनुमान जी. हिंदू धर्मात पीपळाची देवता म्हणून पूजा केली जाते. वैदिक शास्त्रात पीपळाचा महिमा वेगवेगळ्या स्वरूपात सांगण्यात आला आहे.
'अश्वथ' म्हणजे पिंपळाचे झाड. भारतीय शास्त्रांमध्ये या झाडाचे स्थान विलक्षण आहे. अशा जगाच्या अश्वत्थ वृक्षाचे वर्णन 'त्याची मुळे वरच्या दिशेला आणि फांद्या खालच्या दिशेला आहेत' असे सांगितले आहे. म्हणून 'अश्वथ वृक्ष' हा देव आणि संपूर्ण जगाचा संबंध स्पष्ट करणारा मानला जातो. (म्हणजे: मूळ देवाची दिशा वर आहे आणि त्याची सावली संपूर्ण जगावर आहे). भगवान श्रीकृष्णानेही भगवद्गीतेत 'झाडांमध्ये मी अश्वत्थ आहे' असे सांगून या वृक्षाचे महत्त्व अप्रत्यक्षपणे अधोरेखित केले आहे. म्हणूनच पूजेत ‘अश्वथ वृक्ष’ समाविष्ट आहे.
पूजा पद्धत
सर्व प्रथम, अश्वथ अर्थात पिंपळाच्या झाडाची पूजा केली जाते. अश्वत्थ पूजेच्या वेळी ‘ॐ अश्वत्थाय नम:।’ ‘ॐ ऊध्वमुखाय नम:।’ ‘ॐ वनस्पतये नम:।’या प्रकारे मंत्र उच्चारण करत वैदिक पद्धतीने पूजा केली जाते. यावेळी 'श्रीपंचमुखहनुमतकवच', संकटमोचन श्री हनुमान स्तोत्र आणि ओम श्री रामदूताय हनुमंताय महाप्रणाय महाबलाय नमो नमः' या मंत्रांचे पठण केले जाते.
शनिवारी अशा प्रकारे पिंपळाच्या झाडाची पूजा करावी
पिंपळाच्या झाडाखाली मोहरीच्या तेलाचा दिवा ठेवा.
मनापासून पिंपळाच्या झाडाची तीन वेळा प्रदक्षिणा करावी.
पिंपळाच्या झाडाची काही पाने घरी आणावी आणि गंगेच्या पाण्याने धुवावी.
आता पाण्यात हळद घालून घट्ट द्रावण तयार करावे आणि हे द्रावण उजव्या हाताच्या करंगळीने घ्यावे आणि पिंपळाच्या पानावर ह्रीं लिहावे.
आता ते तुमच्या घरातील पूजेच्या ठिकाणी घेऊन जावे आणि उदबत्ती, दिवे इत्यादीने पूजा करावी.
तुमच्या इष्टदेवाचे ध्यान करताना तुमच्या मनोकामना पूर्ण होवोत अशी प्रार्थना करावी.
जर तुमच्या घरात प्रार्थनास्थळ नसेल तर स्वच्छ ठिकाणी चटई टाकून पद्मासनात बसावे.
हे पान स्वच्छ ताटात ठेवावे आणि त्याच प्रकारे उदबत्ती दाखवून पूजा करावी.