मार्केट रिसर्च हे मार्केटिंग तंत्राचा एक प्रकार आहे ज्यामध्ये सर्वेक्षण, विश्लेषण आणि ग्राहकांशी बोलून नवीन उत्पादनाची महत्त्वाची माहिती मिळवली जाते. मार्केट अॅनालिसिस कंपनी करते. बाजार आणि ग्राहकांशी संबंधित सर्व माहिती, ग्राहकांच्या आवडी-निवडीची माहिती गोळा केली जाते. त्यानंतरच उत्पादन बाजारात आणले जाते.
मार्केट रिसर्च अंतर्गत, कोणतेही नवीन उत्पादन किंवा सेवा बाजारात प्रसारित करण्यासाठी, सर्व प्रथम तपशीलवार डेटा किंवा डेटा गोळा करणे आवश्यक आहे, जे बाजार संशोधनाद्वारे केले जाते. कोणतेही नवीन उत्पादन किंवा सेवा बाजारात कशी वापरली जाईल आणि त्याचे खरेदीदार कोण असतील हे ठरवणे हे बाजार संशोधनाचे कार्य आहे. ते केवळ नवीन उत्पादने आणि सेवांवरच काम करत नाहीत तर बाजाराच्या धोरणांवरही काम करतात.मार्केट रिसर्च हे सर्वात सक्रिय आणि आकर्षक करिअर आहे.
बाजार संशोधन क्रियाकलाप विशेष कंपन्यांद्वारे आयोजित केले जातात. दिवसेंदिवस प्रगती करत असलेल्या या उद्योगात अमर्याद संधी आहेत. यामध्ये नियमितपणे सुसंगततेचा शोध आणि विकास यांचा समावेश होतो आणि व्यवसायात नावीन्य राखले जाते.
मार्केट रिसर्चमध्ये तीन प्रमुख क्षेत्रांचा समावेश होतो, जे खालीलप्रमाणे आहेत - 1. संशोधन, 2. फील्ड वर्क आणि 3. डेटा विश्लेषण.
1. संशोधन: या विभागाचे मुख्य काम बाजाराशी संबंधित समस्या शोधणे आणि डेटा गोळा करणे हे आहे. तसेच किती लोक उत्पादन वापरत आहेत हे शोधण्यासाठी. संशोधन अहवाल व प्रस्ताव तयार करण्याचे कामही या विभागाचे आहे.
2. फील्ड वर्क: फील्ड वर्क अंतर्गत, फोन, मेलद्वारे किंवा घरोघरी जाऊन बाजार सर्वेक्षण केले जाते.
3. डेटा विश्लेषण: डेटा विश्लेषण अंतर्गत, गोळा केलेल्या सामग्रीचे विश्लेषण करून परिणाम गाठले जातात.
मार्केट रिसर्च एजन्सीमध्ये साधारणपणे उपलब्ध असलेली विविध पदे खालीलप्रमाणे आहेत -
1. संशोधन संचालक: बाजार संशोधन संस्थेतील हे सर्वात वरिष्ठ पद आहे. मार्केट रिसर्च प्रोजेक्टच्या डिझाइन आणि योग्य वितरणासाठी तो एकंदर जबाबदार स्थान आहे.
2. संशोधन व्यवस्थापक: तो संशोधन संचालकांना अहवाल देतो आणि बाजार संशोधन प्रकल्प वेळेवर वितरित करण्यासाठी त्यांना सक्रिय समर्थन प्रदान करतो.
3. संशोधन कार्यकारी: तो प्रकल्पाच्या विकासासाठी आणि दिशा देण्यासाठी तयार केलेल्या संघाचा भाग आहे. ते संशोधन विश्लेषक आणि संशोधन व्यवस्थापकासह डिझाइनिंग आणि डेटा संपादनामध्ये देखील काम करतात.
4. संशोधन विश्लेषक: त्याचे कार्य डेटा विश्लेषण आणि अहवाल सादरीकरणाशी संबंधित आहे. भारतात मार्केट रिसर्च झपाट्याने वाढत आहे. विपणन संशोधन आउटसोर्सिंग हे एक लोकप्रिय आउटसोर्सिंग महसूल जनरेटर म्हणून उदयास येत आहे.
पात्रता-
मार्केटिंगमध्ये एमबीए असणे आवश्यक आहे. तसेच समाजशास्त्र, मानसशास्त्र किंवा मानववंशशास्त्र या विषयात पदव्युत्तर पदवीधर तरुणांसाठी या क्षेत्रात उज्ज्वल संधी आहेत. ज्या तरुणांना फील्ड वर्क करायचे आहे त्यांनी सांख्यिकी, भूगोल, अर्थशास्त्र, सामाजिक शास्त्र किंवा संगणक शास्त्र या विषयात पदवी तसेच उत्तम संभाषण कौशल्य असावे.