शिवभारत अध्याय चौथा

कवीन्द्र उवाच ॥

अथो विठ्ठलराजस्य पुत्रेष्वद्भुतकर्मसु ।

खेलकर्णप्रभृतिषु प्रभुणा पक्षपातिना ॥१॥

प्रभूताभिजनं भूरिबलौघपरिवारितम् ।

प्रतिपक्षज्यानिपरं पविपाणिमिवापरम् ॥२॥

अतीव दुर्धरतरं जानता यादवेश्वरम् ।

निजे हृदि निजामेन न्यधीयत परं छलम् ॥३॥

तस्य दुर्मन्त्रितं बुध्वा यादवानां धुरंधरः ।

प्रस्थाय स महाबाहुर्दिल्लीश्वरमुपाश्रयत् ॥४॥

निजामविषयं हित्वा गतो यदुपतिर्यदा ।

येदिलोंतरमासाद्य तदेव मुमुदे तदा ॥५॥

स हि पूर्वं निजामेन परिभूतः पदे पदे ।

तदा ताम्राधिपतिना सार्धं संधि स्वयं व्यधात् ॥६॥

चिरस्पर्धी निजामस्य दिल्लीपतिरुदारधीः ।

येदिलस्येहितं सद्यः प्रतिजज्ञे प्रतापवान् ॥७॥

जहानगीरस्ताम्राणामधिपस्तीव्रविक्रमः ।

इभरामहितार्थाय प्रजिघाय पताकिनीम् ॥८॥

तां वै ताम्राननमयीं प्रतिपद्य पताकिनीम् ।

येदिलस्तृणयामास निजामं निजवैरिणम् ॥९॥

ततश्शाहनरेन्द्रेण शरीफेण च धन्विना ।

खेलकर्णेन वीरेण वर्णनीयगुणश्रिया ॥१०॥

बलिना मल्लराजेन राज्ञा मंबाभिधेन च ।

नागराजाह्वयेनापि नागराजसमौजसा ॥११॥

तथा परशुरामेण त्र्यंबकेण च भूभृता ।

कक्काख्येनापि संग्रामविख्यातभुजतेजसा ॥१२॥

चाहुबाणेन हम्मीरराजेन विजितद्विषा ।

मुधाभिधेन च फलस्थानाधिपतिना तथा ॥१३॥

नृसिंहराजप्रमुखैर्निषादैस्समरोन्मुखैः ।

तैरेवान्यैश्च बहुभिर्बल्लाळत्रिपदादिभिः ॥१४॥

तथा विठ्ठलराजेन काण्टिकेनानुभाविना ।

दत्ताजीनागनाथेन मंबेन च यशस्विना ॥१५॥

द्विजातिना नृसिंहेन पिंगळोपाभिधाभृता ।

जगद्देवतनूजेन सुन्दरेण च भूभुजा ॥१६॥

तथा सारथिना खानयाकुतेनाभिमानिना ।

मनसूरेण शूरेण सुरूपेणोग्रकर्मणा ॥१७॥

तथा जोहरखानेन हमीदेन च दर्पिणा ।

आतसेन च वीरेण हुताशनसमत्विषा ॥१८॥

बर्बरेणांबरमनिप्रतापेनांबरेण च ।

तत्सुतेनोग्रगतिना फत्तेखानेन मानिना ॥१९॥

सुतैरामदखानस्य तथातिगुणविश्रुतैः ।

अन्यैरपि महासैन्यैस्समन्तादभिरक्षितः ॥२०॥

विद्विषद्वृन्दविध्वंसी स्वबाहुबलदर्पितः ।

परं न गणयामास निजामो ज्वलनोपमः ॥२१॥

येदिलःस तु दिल्लेन्द्रं सहायं समुपाश्रयन् ।

स्वयं निजामशाहेन सार्धं योद्धुमथैहत ॥२२॥

जलालश्च जहानश्च खंजीरश्च सिकंदरः ।

करमुल्लाखलेलश्च सुजानश्च हि सामदः ॥२३॥

एते बहुदुरयुता म्लेच्छास्सर्वे प्रतापिनः ।

राजा दुदाभिधानश्च संपरायपरायणः ॥२४॥

उदारामश्चाग्रजन्मा ख्यातः क्षात्रेण कर्मणा ।

दादाजी विश्वनाथश्च भारद्वाज इवाजिषु ॥२५॥

रागह्वश्चाचलश्चापि जसवंतबहादुरौ ।

एते यादवराजस्य सुतास्स च महाभुजः ॥२६॥

सर्वे लश्करखानेन सेनाधिपतिना समम् ।

दिल्लीन्द्रेणाभ्यनुज्ञाताः संप्राप्ता दक्षिणां दिशम् ॥२७॥

अव्याहताशुगमनाः पवना इव पुष्करम् ।

आचक्रमुर्निजामस्य नीवृतं कृतविक्रमाः ॥२८॥

मुस्तफाख्यो मसूदश्च फरादश्च दिलावरः ।

सरजायाकुतश्चापि खैरतश्च तथांवरः ॥२९॥

अंकुशश्चेति यवना अन्येप्यतुलविक्रमाः ।

इभरामस्य बहवः सुहृदश्चानुजीविनः ॥३०॥

द्विजन्मा ढुंढिनामा च तज्जातिश्चापि रुस्तुमः ।

घाण्टिकाद्याश्च बहवो महाराष्ट्रा महीभुजः ॥३१॥

मुल्लामहंमदं नाम पुरस्कृत्य प्रभाविणम् ।

येदिलानीकपतयोप्यथाजग्मुर्यथाक्रमम् ॥३२॥

अथ ताम्रानुत्तरतस्तथा दक्षिणतः परान् ।

अभियातानभीयाय निजामप्रहितोंऽबरः ॥३३॥

तं पर्यवारयंस्तत्र शाहवर्मादयो नृपाः ।

तारकासुरस्म्ग्रामे महासेनमिवामराः ॥३४॥

ततोऽभूद्भैरवं युद्धमंबरस्य परैस्सह ।

पिशाचभूतवेताळनिशाचरसुखावहम् ॥३५॥

धावद्धयखुरोद्धूतधूलिधूसरमण्डलः ।

चण्डांशुरन्वभूद् व्योम्नि तदा घनघटावृतिम् ॥३६॥

श्रेणी धरणिरेणूनां भृशमभ्रंकषा बभौ ।

निश्रेणिरिव वीराणां सद्यो द्यामारुरुक्षताम् ॥३७॥

हेषाभिरथवाहनां कुंजरणां च गर्जितैः ।

सिंहनादेन वीराणां भेरीणां निनदेव च ॥३८॥

शरासनानां सज्जानाम टंकारेण महीयसा ।

स्फुरन्तीनां पताकानां मर्मरेण च भूयसा ॥३९॥

घनगंभीरकण्ठानां पाठैश्च जयबन्दिनाम् ।

प्रसभं प्रतिदध्वान परिपूरितमंबरम् ॥४०॥

प्रधावतामथान्योन्यं शूराणां शस्त्रधारिणाम् ।

पदाघातेन महता शतधा वसुधाभवत् ॥४१॥

हंतालक्षितसंपातैर्निशातैर्नतपर्वभिः ।

शरैः शिरांस्यपात्यन्त योधिभिः प्रतियोधिनाम् ॥४२॥

शोणितक्लिन्नकेशानि तत्र शोणेक्षणानि च ।

दष्टाधराणि शूराणां शिरांसि क्षितिमाययुः ॥४३॥

दन्तावलानां दन्तेषु दंभोळिदृढमुर्तिषु ।

योधानां गाढमुष्टीनां निपेतुर्गाढमुष्टयः ॥४४॥

असिना प्रतियोद्धारं विधाय सपदि द्विधा ।

निपपात क्षणार्द्ध्वमपमूर्धकळेवरम् ॥४५॥

किरन्तो रुधिरं भूरितरं सह मदांभसा ।

बभुश्शरशताविद्धतटाः करटिनां कटाः ॥४६॥

नराश्वकरिकीलालमयीं वीचिमतींमनु ।

महानिद्रां महावीराः श्रान्ता इव सिषेविरे ॥४७॥

कृतहस्तैः कुन्तहस्तै वीरैर्विध्वस्तसादिनः ।

भूरिसंरंभसन्तप्ताः सप्तयः परिबभ्रमुः ॥४८॥

ततश्शाहशरीफाभ्यां खेलेन च महौजसा ।

श्यामाननैश्च यवनैरंबरप्रियकारिभिः ॥४९॥

तथा हम्मीरराजाद्यैर्महावीरैः प्रतापिभिः ।

क्षुरप्रचक्रनिस्त्रिंशकुन्तपट्टिशपानिभिः ॥५०॥

हन्यमानमशेषेण ताम्राननबलं महत् ।

रयात् भयातुरं भेजे जिजीविषु दिशो दश ॥५१॥

अथापयातामालोक्य तां वै ताम्रपताकिनीम् ।

येदिलस्यापि पृतना कान्दिशीकतमाभवत् ॥५२॥

मत्तैर्दन्तावलैर्दृप्तस्ताम्रास्यो मनचेहरः ।

द्रवतस्तस्य सैन्यस्य स्वयं पार्ष्णिग्रहोऽभवत् ॥५३॥

तमन्तरा स्थिरं दर्पादन्तरायं जयश्रियाम् ।

पुरः पन्थानमावृत्य स्थितं विन्ध्यमिवापरम् ॥५४॥

दृष्ट्वा शाहशरीफाद्यास्सर्वे भृशबळान्वयाः ।

चक्रिरे विक्रमपराः संप्रहर्तुमुपक्रमम् ॥५५॥

महामहीधराकरकरिप्राकारवर्तिना ।

तेन ते समयुध्यन्त गुरुगर्वेण वर्मिणः ॥५६॥

भ्रामयन् भल्लब्मभ्रान्तस्तीव्रमभ्रांतमानसः ।

तज्जघान गजानीकं शरीफस्संगरोद्धतः ॥५७॥

त्रिशूळकाण्डकोदण्डगदापरिघधारिणः ।

तमग्रयायिनं धीरं रुरुधुगर्जयोधिनः ॥५८॥

तं युध्यमानमभितः क्रुध्यन्तमभिमानिनम् ।

शरीफं पातमासुस्ततस्ते निशितैः शरैः ॥५९॥

तस्मिन्नवरजे वीरे विध्वस्तपरकुंजरे ।

सपत्नशरनिर्भिन्ने गते वीरगतिं प्रति ॥६०॥

तरसा खेलकर्णाद्यैर्भ्रातृभिः परिवारितः ।

शाहः क्रुद्धोऽभिदुद्राव ससेन्यं मनचेहरम् ॥६१॥

ततः प्रासवरत्रासपराहतमदद्विपः ।

प्रतापी ताम्रवदनः स पराचीनतां ययौ ॥६२॥

अपक्रामति संग्रामात् तस्मिन्नछिन्नकुंजेर ।

सैनिकास्तु निजामस्य सिंहनादान् वितेनिरे ॥६३॥

तदोदीचीमपाचीं च प्राचीमपि च रंहसा ।

संश्रित्य विद्रवन्ति स्म ते निजामस्य विद्विषः ॥६४॥

ततः प्रसन्नमनसः शाहराजादयो नृपाः ।

द्रवतस्ताननुद्रुत्य सर्वान्निजगृहुर्बलात् ॥६५॥

रयादथानीय रणप्रचण्डान् । प्रसह्य सन्दानितबाहुदंडान् ।

ताम्राननेकानपरांश्च वीरांन् । चक्रुस्समुह्याशु पुरोंऽबरस्य ॥६६॥

इति जितरिषुरंबरः प्रतापी भृशबलबाहुबलावलंबनेन ।

पटहरवविमिश्रतूर्यघोषैः सपदि जगाम निजामदर्शनार्थम् ॥६७॥

दिल्लींद्रस्य प्रतापाद्भुतविभवभृतः सैन्यमन्यैरजय्यं ।

सद्यस्तद्येदिलस्याप्यतुलबलमथोज्जासयित्वा जवेन ॥

बंदीकृत्योरुदर्पानपि च युधि चमूनायकानुग्रकर्मा ।

सेनानीरंबरोऽसौ भृशबलसहितस्तं निजामं ननाम ॥६८॥

इत्यनुपुराणे सूर्यवंशे निधिवासकरकवीन्द्रपरमानंदप्रकाशितायां शतससाहस्र्यां संहितायां निजामप्रकर्षो नाम चतुर्थोऽध्यायः