भारत सरकारने ई-कॉमर्स कंपन्यांना निर्देश दिले आहेत की, हेल्थ ड्रिंक्स श्रेणी अंतर्गत बोर्नव्हिटासह अनेक पेये विकली जाऊ शकत नाहीत. यासाठी वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालयाने एक सूचना जारी केली आहे. नॅशनल कमिशन फॉर चाइल्ड प्रोटेक्शन (NCPCR) या सल्लागारात नमूद करण्यात आले आहे.
NCPCR ला त्यांच्या तपासणीत आढळून आले की ही पेये भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI) आणि माँडेलेझ इंडिया फूड प्रायव्हेट लिमिटेड यांनी निर्धारित केलेल्या मानकांची पूर्तता करत नाहीत. NCPCR कडे यापूर्वीच अशा तक्रारी प्राप्त झाल्या आहेत, ज्यामध्ये त्यांना बोर्नव्हिटासह अनेक तथाकथित आरोग्य पेयांशी संबंधित धोक्यांचा इशारा देण्यात आला आहे.
ही तर मुलांच्या हेल्थ ड्रिंक्सबद्दलची गोष्ट आहे पण याशिवाय आरोग्यासाठी घातक असल्याचा दावा करून अशी अनेक प्रोटीन ड्रिंक्स, एनर्जी ड्रिंक्स आणि प्रोटीन पावडर बाजारात विकली जात आहेत. भारतात प्रोटीन पावडरचीही मोठी बाजारपेठ आहे, जी अंदाजे 33 हजार कोटी रुपयांची आहे. एका विश्लेषणानुसार भारतात विकल्या जाणाऱ्या प्रोटीन पावडरपैकी बहुतेक लोकांची दिशाभूल करतात. सर्वप्रथम त्यांच्या लेबलवर लिहिलेल्या पोषणाचे प्रमाण याची माहिती चुकीची असते. त्या वर त्यात धोकादायक टॉक्सिन्स आणि पेस्टीसाइड असतात. यामुळे जीवघेण्या आजारांचा धोका निर्माण होऊ शकतो.
मुलांच्या चांगल्या आरोग्याचे आणि वाढीचे रहस्य म्हणून बाजारात अनेक हेल्थ ड्रिंक्स विकली जात आहेत. ते प्यायल्यानंतर मुले वेगाने उंच होत असल्याचे जाहिरातीत दाखवण्यात येते. मात्र पोषणतज्ञ म्हणतात की हे सर्व एक मिथक आहे, खोटे आहे.
सर्व आरोग्य पेये दीर्घ प्रक्रियेद्वारे तयार केली जातात. या काळात त्यांचे घटक त्यांची सर्व प्रभावीता गमावतात. यामध्ये वापरलेले माल्ट अर्क प्रत्यक्षात 15-20 दिवसांपेक्षा जास्त काळ टिकत नाही. तर या आरोग्य पेयांचे आयुष्य एक वर्ष टिकते. हे पोषक घटक प्रकाश, रंग आणि उष्णता संवेदनशील असतात. त्यामुळे त्यांचा प्रभाव पहिल्या दिवसापासूनच कमी होऊ लागतो. पॅकेजिंग उघडल्यानंतर जेव्हा ते ऑक्सिजन आणि आर्द्र हवेच्या संपर्कात येतात तेव्हा ते देखील हानिकारक बनतात. हेल्थ ड्रिंक्स म्हणून बाजारात विकल्या जाणाऱ्या या पावडरमुळे मुलांच्या आरोग्याला कसे हानी पोहोचते आहे ते जाणून घ्या-
हेल्थ ड्रिंक्स मुलांना जास्त वजन आणि मधुमेही बनवत आहेत.
हे पेय मुलांना आकर्षक बनवण्यासाठी त्यात भरपूर साखर मिसळली जाते. ही शुद्ध साखर आहे, जी रक्तात वेगाने शोषली जाते. त्यामुळे मुलांची चयापचय प्रक्रिया बिघडते, इन्सुलिन आणि रक्तातील साखरेचे प्रमाण जास्त राहते. लहान मुलांमध्ये टाईप-2 मधुमेह आणि लठ्ठपणाच्या वाढत्या केसेससाठी हेल्थ ड्रिंक्स, कोल्ड्रिंक्स आणि जास्त प्रक्रिया केलेले पदार्थ कारणीभूत असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे.
मुलांना फ्लेवर्सचे व्यसन लागते
ही पेये चवदार बनवण्यासाठी त्यात कोको पावडर आणि कृत्रिम व्हॅनिला फ्लेवर्स टाकले जातात. हे मुलांना हॅप्पी हार्मोन्स रिलीझ करण्यास मदत करतात. त्यामुळे ही पेये प्यायल्यानंतर मुलांना आनंदी आणि ऊर्जेने परिपूर्ण असल्यासारखं वाटतं. यामुळेच मुलांना ते पुन्हा पुन्हा प्यावेसे वाटते. अनेक वेळा ते जास्त प्रमाणात घेण्यास सुरुवात करतात किंवा फक्त कोरडी पावडर खायला लागतात. यापुढे मुलं सकस जेवण टाळू लागतात. ही सवय त्यांना एकाच वेळी अनेक आजारांकडे ढकलू शकते.
स्पाइरुलिना धोकादायक
यात आढळणारे स्पाइरुलिना हे एक प्रकारचा शैवाल आहे, जो या पेय पावडरमध्ये जोडला जातो. अनेक आरोग्य फायद्यांचा हवाला देत बाजारात त्याची विक्री केली जात आहे. ते मूळ स्वरूपातही निरोगी आहे. हा प्रथिनांचा समृद्ध स्रोत आहे, परंतु प्रथिने पावडर तयार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या प्रक्रिया, प्रयोग आणि संरक्षकांच्या प्रमाणामुळे त्याचे पोषण तर पूर्णपणे नष्ट होतेच, शिवाय ते आरोग्यासाठी घातकही ठरते. प्रथिने पावडर मुलांचे आरोग्य बिघडवत आहेत. त्यामुळे लहान मुलांची प्रतिकारशक्ती पूर्वीपेक्षा कमकुवत होत आहे.
घरीच हेल्दी प्रोटीन पावडर बनवू शकता
बाजारातून पॅकेज केलेले प्रोटीन्स किंवा हेल्थ पावडर विकत घेण्याऐवजी ते घरीच तयार करता येतात. चांगली गोष्ट म्हणजे ही पावडर मुलांना पुरेशा प्रमाणात फायबर देखील देईल, जे त्यांच्या चालण्याच्या आरोग्यासाठी आवश्यक आहे. ही घरगुती प्रथिने पावडर एकावेळी एक ते दोन आठवडे वापरता येऊ शकते. यापेक्षा जास्त काळ साठवल्यास नुकसान होऊ शकते. मुलांना दोन ते तीन चमचे ही प्रोटीन पावडर एका ग्लास दुधासोबत दिली जाऊ शकते.
कॅल्शियम पावडर घरीच बनवा
अनेकदा मुलांना थेट मखना आणि शेंगदाणे खायला आवडत नाही. परंतु त्यांच्या चांगल्या विकासासाठी कॅल्शियम देखील खूप महत्वाचे आहे. हे पावडर स्वरूपात देखील तयार केले जाऊ शकते.
मुलांच्या शारीरिक विकासासोबतच त्यांचा मानसिक विकासही तितकाच महत्त्वाचा आहे. यासाठी फ्लेक्स सीड्स हलक्या भाजून त्याची पावडर बनवा. मुलांना ते ओमेगा -3 फॅटी ऍसिड प्रदान करेल, जे मुलांच्या मेंदूच्या विकासासाठी उपयुक्त ठरेल.
या व्यतिरिक्त ड्राय फ्रूट्स पावडर तयार करुन दुधात मिसळून देता येऊ शकते.
शिवाय मखाना, व्हाइट पेपर, शेंगदाणे आणि बदाम याची पावडर तयार करता येते.
चॉकलेट फ्लेवरची आवड असल्यास अधून-मधून चॉकलेट मिल्क तयार करता येऊ शकते.
एवोकॅडो, मध आणि दूध एकत्र करून मुलांना द्यावे.
बनाना-चीकू मिल्क शेक देखील आरोग्यासाठी योग्य ठरेल.
गरम दुधात पिस्त्याची पावडर आणि केशरचे दोन ते चार पाकळ्या घालून चांगले मिक्स करा. त्याचा रंग थोडा बदलला की मुलांना सर्व्ह करा, त्यांना खूप आवडेल.