लालबागचा राजा हे मुंबईतील सर्वात लोकप्रिय सार्वजनिक गणेश मंडळ आहे. लालबागचा राजा सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळाची स्थापना चिंचपोकळीच्या कोळ्यांनी 1934 साली केली. हे मुंबईतील लालबाग परळ भागात आहे.
हे गणेश मंडळ त्याच्या 10 दिवसांच्या उत्सवात लाखो लोकांना आकर्षित करते. या प्रसिद्ध गणपतीला 'नवसाचा गणपती' (इच्छा पूर्ण करणारा) असेही म्हणतात. दरवर्षी दर्शन घेण्यासाठी सुमारे 5 किलोमीटरची लांबच लांब रांग लागते. लालबागच्या गणेशमूर्तीचे विसर्जन दहाव्या दिवशी गिरगाव चौपाटीवर होते.
इतिहास
या मंडळाची स्थापना सन 1934 मध्ये सध्याच्या ठिकाणी (लालबाग, परळ) करण्यात आली. माजी नगरसेवक श्री. कुंवरजी जेठाभाई शहा, डॉ. व्ही.बी. कोरगावकर आणि स्थानिक रहिवाशांच्या अथक प्रयत्नानंतर व पाठिंब्यानंतर मालक राजाबली तय्यबली यांनी मार्केटच्या बांधकामासाठी एक भूखंड देण्याचा निर्णय घेतला. ज्या काळात स्वातंत्र्यलढ्याच्या शिखरावर होती त्या काळात मंडळाची स्थापना झाली. लोकमान्य टिळकांनी "सार्वजनिक गणेशोत्सव" हे ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध लोकांच्या प्रबोधनासाठी चर्चेचे माध्यम बनवले. धार्मिक कर्तव्यांबरोबरच स्वातंत्र्यलढा आणि सामाजिक प्रश्नांवरही येथे चर्चा झाली. मुंबईतील गणेशोत्सवादरम्यान सर्वांच्या नजरा प्रसिद्ध 'लालबागच्या राजा'कडे लागल्या आहेत. त्याला 'नवसाचा गणेश' असेही म्हणतात. लालबागमध्ये बसवण्यात आलेल्या गणेशमूर्ती पाहण्यासाठी लोक लांबून येतात आणि हे भक्त अनेक तास रांगेत उभे असतात. गणेश चतुर्थीच्या दिवशी 'लालबाग के राजा' अर्थात श्रीगणेशाच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना केल्यानंतर नवस घेऊन येणाऱ्या भाविकांमध्ये अनेक प्रसिद्ध बॉलीवूड सिनेतारकांचाही समावेश आहे. बॉलीवूड चित्रपटातील व्यक्ती सकाळी लवकर येथे येतात आणि गणपतीची पूजा करतात आणि त्यांच्या मनोकामना पूर्ण करण्यासाठी प्रार्थना करतात.
दर्शनासाठी दोन रांगा
लालबागचा राजा यांचे दर्शन घेण्यासाठी प्रत्येक वेळी दोन रांगा असतात - नवसाची रांग आणि मुख दर्शनाची रांग. एका रांगेत ते भक्त उभे राहतात ज्यांना आपल्या इच्छा पूर्ण व्हाव्या अशी इच्छा असते त्यांना मंचावर जाऊन देवाच्या पाया पडायचं असतं आणि दुसर्‍या रांगेत लागणार्‍या भक्तांना थोड्या अंतरावरून मूर्तीचे दर्शन घेता येतात.
समाजकार्य
"लालबागचा मंडळ" मध्ये मिळालेल्या देणगीच्या पैशातून अनेक धर्मादाय संस्था देखील चालवल्या जातात. या विभागात स्वतःची अनेक रुग्णालये आणि रुग्णवाहिका आहेत जिथे गरीबांवर मोफत उपचार केले जातात. "लालबागचा मंडळ" नैसर्गिक आपत्तीत मदत निधीसाठी आर्थिक मदत देखील करते. 1959 मध्ये 'कस्तुरबा फंड', 1947 मध्ये 'महात्मा गांधी मेमोरियल फंड' आणि 'बिहार फ्लड रिलीफ फंड' मध्ये देणग्या देण्यात आल्या.
देशातील सर्वात मोठी विसर्जन मिरवणूक निघते
विशेष म्हणजे, मुंबईचा लालबागचा राजा देशातील सर्वात लांब विसर्जन मिरवणूक काढतो. विसर्जनाची प्रक्रिया सकाळी 10 वाजता सुरू होते आणि दुसऱ्या दिवशी सकाळी संपते. दुसरी सर्वात मोठी विसर्जन मिरवणूक काढणारा अंधेरीचा राजा आहे.