आषाढ पौर्णिमेला गुरु पूर्णिमा म्हणतात. हा महोत्सव महर्षि वेद व्यास यांच्या सन्मानार्थ साजरा केला जातो. सनातन धर्म (हिंदू धर्म) या चार वेदांचे स्पष्टीकरण देणारे महर्षि वेद व्यास होते.
पौराणिक मान्यता: -
असे मानले जाते की महर्षि वेद व्यासांचा जन्म आषाढ पौर्णिमेवर झाला होता. गुरु वेद व्यासांनी पहिल्यांदा मानवजातीला चार वेदांचे ज्ञान दिले असल्याने ते सर्वांचे पहिले गुरु झाले. त्यामुळे त्यांच्या वाढदिवशी हा सण त्यांच्या सन्मानार्थ साजरा केला जातो. याला व्यास पूर्णिमा देखील म्हणतात.
गुरु पौर्णिमेच्या दिवशी पूजा कशी करावी: -
सकाळी घर स्वच्छ केल्यावर आंघोळ झाल्यावर घरात पवित्र ठिकाणी फरशीवर पांढरा कपडा पसरावा आणि त्यावर १२-१२ ओळी बनवून व्यासपीठ बनवावे.
संकल्प: - यानंतर, उजव्या हातात पाणी, अक्षत आणि फुले घेऊन 'गुरुपरंपारसिद्धार्थाम व्यासपूजन करिष्ये' या मंत्राचा पाठ करुन पूजेचं संकल्प घ्यावं. त्यानंतर अक्षतला सर्व दहा दिशेने सोडाव्या.
त्यानंतर, व्यास जी, ब्रह्मा जी, शुकदेवदेव, गोविंद स्वामी जी आणि शंकराचार्य जी यांच्या नावाने मंत्रोच्चारांनी पूजेचं आवाहन करावं.
त्यानंतर आपल्या गुरूचा फोटो ठेवून त्यांना वस्त्र, फळे, फुले व हार अर्पण करुन पूजा करावी आणि सामर्थ्याप्रमाणे दक्षिणा द्यावी आणि त्यांच्याकडून आशीर्वाद घ्यावा.
हिंदू परंपरेत, गुरुला भगवंतांपेक्षा अधिक महत्त्व आहे, म्हणूनच असे म्हटले जाते
'हरि रुठे गुरु थौर, गुरू रुठे नाही'
म्हणजेच, जर परमेश्वराला राग आला तर आपण गुरूच्या आश्रयात उद्धार होऊ शकेल, परंतु जर गुरू रागवला तर तुम्ही कुठे जाल.
या दिवसाच्या शुभ मुहूर्तावर, गुरुपूजेचा नियम आहे, गुरुच्या सहवासानंतर साधकास ज्ञान, शांती, भक्ती आणि योगशक्ती प्राप्त होते. गुरु पौर्णिमा हा दिवस व्यास पौर्णिमा म्हणून देखील ओळखले जातो, कारण हा दिवस महाभारताचे लेखक कृष्णा द्वैपायन व्यास यांचा वाढदिवस आहे. वेद व्यास जी एक महान विद्वान होते, त्यांनी वेदांची रचनाही केली. याच कारणास्तव त्याला वेद व्यास म्हणून ओळखले जाऊ लागले.