Hanuman Jayanti : श्री हनुमानजींचा जन्म चैत्र शुक्ल पक्षाच्या पौर्णिमेच्या दिवशी आई अंजनाच्या पोटातून झाला. त्यामुळे चैत्र पौर्णिमेच्या दिवशी हनुमान जयंती साजरी केली जाते. वनराज केसरी आणि अंजना यांनी भगवान शंकराची घोर तपश्चर्या केली होती. त्याच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न होऊन भगवान शिवाने त्यांना वरदान दिले की ते अंजनाच्या पोटी जन्म घेतील .या कारणास्तव हनुमानजींना भगवान शंकराचा 11वा रुद्र अवतार म्हटले जाते.
महावीर हनुमान हे प्रभू श्री रामाचे परम भक्त आहेत. हनुमानजींचा जन्म वानर जातीत झाला. त्यांच्या आईचे नाव अंजना (अंजनी) आणि वडील वानरराज केशरी. या कारणास्तव त्यांना अंजनय आणि केसरीनंदन इत्यादी नावांनी संबोधले जाते. दुसऱ्या मान्यतेनुसार, हनुमानजींच्या जन्मात पवन देव यांचीही भूमिका होती.
एकदा अयोध्येचे राजा दशरथ आपल्या पत्नींसोबत पुत्रष्टी हवन करत होते. पुत्रप्राप्तीसाठी हा हवन केला जात होता. हवन संपल्यानंतर गुरुदेवांनी तिन्ही राण्यांमध्ये अल्प प्रमाणात खीरचा प्रसाद वाटला. अंजनी माँ तपश्चर्या करत असलेल्या ठिकाणी एका कावळ्याने खीरचा एक भाग सोबत नेला.
हे सर्व भगवान शिव आणि पवनदेवाच्या इच्छेनुसार घडत होते. तपश्चर्या करत असलेल्या अंजनाच्या हातात खीर आल्यावर तिने ती खीर भगवान शिवाचा प्रसाद मानून स्वीकारली. या प्रसादामुळे हनुमानाचा जन्म झाला.
हनुमानाच्या जन्माची कथा: र्याच्या आशीर्वादाने सोन्याचे बनलेले सुमेरूमध्ये केसरीचे राज्य होते त्यांची अंजना नावाची एक अतिशय सुंदर बायको होती. एकदा अंजनाने स्वच्छ आंघोळ केली आणि सुंदर कपडे आणि दागिने घातले. त्या वेळी पवनदेवाने तिच्या कर्णपटलात प्रवेश करताना तिला परत येताना असे आश्वासन दिले की तुला सूर्य, अग्नी आणि सोन्यासारखा तेजस्वी, वेदांमध्ये पारंगत, विश्ववंद्य महाबली असा पुत्र होईल आणि तसेच घडले.
कार्तिक कृष्ण चतुर्दशीच्या महानिषेला अंजनाच्या पोटी हनुमानजींचा जन्म झाला. दोन तासांनंतर सूर्य उगवताच त्याला भूक लागली. आई फळे आणायला गेली. येथे हनुमानजींनी लाल रंगाच्या सूर्याला फळ मानले आणि ते घेण्यासाठी आकाशात झेप घेतली. त्या दिवशी अमावास्येमुळे राहू सूर्याला गिळंकृत करण्यासाठी आला होता, पण हनुमानजींना दुसरा राहू समजून राहूने तिथून पळ काढला.
तेव्हा इंद्राने हनुमानजींवर वज्राने जोरदार हल्ला केला. त्यामुळे त्यांची हनुवटी वाकडी झाली, त्यामुळे त्यांना हनुमान म्हटले गेले. इंद्राच्या या वाईट कृत्याला शिक्षा देण्यासाठी पवन देवतेने सर्व प्राणिमात्रांचे वायू परिसंचरण बंद केले. तेव्हा ब्रह्मदेवांसह सर्व देवांनी हनुमानाला वरदान दिले.
ब्रह्माजी उत्तमआयू चे,इंद्राने वज्राने इजा न होण्याचे, सूर्याने सामर्थ्याने परिपूर्ण आणि सर्व शास्त्रांमध्ये जाणकार असण्याचे, वरुण ने पाश आणि पाण्यापासून निर्भय राहण्याचे, यमाने यमदंडाने अवध्येने पाश ने नाश न होण्याचा, कुबेरांनी शत्रुंमर्दिनी गदा पासून असे निर्भय राहण्याचे , शंकराने प्रमत्त आणि अजिंक्य योद्ध्यांना जिंकण्याचे , विश्वकर्माने मय पासून तयार केलेले दुर्बोध्य आणि असह्य,अस्त्र शस्त्र आणि यंत्रापासून कोणतीही इजा न होण्याचे वरदान दिले.
अशा वरदानांच्या प्रभावामुळे, हनुमानजींनी केलेली अफाट शौर्याची सर्व कर्मे हनुमानजींच्या भक्तांमध्ये प्रसिद्ध आहेत आणि जी न ऐकलेली किंवा अज्ञात आहेत, ती रामायण, पद्म, स्कंद आणि वायू इत्यादी विविध प्रकारच्या पुराणांमधून ज्ञात होऊ शकते.