Buddha Stupa:हिंदू धर्मात जे स्थान मंदिरे आणि तीर्थक्षेत्रे आहेत, तेच स्थान बौद्ध धर्मातील स्तूपांचे आहे. ज्यांना शिलालेखांमध्ये थब म्हटले आहे. बौद्ध धर्माचे संस्थापक गौतम बुद्ध यांच्या अस्थी, अवशेष आणि इतर पवित्र वस्तू स्मारक म्हणून सुरक्षित ठेवण्यासाठी हे बनवले गेले आहेत, ज्याचा आकार आणि प्रकार देखील एक रहस्य आहे. आज आम्ही तुम्हाला त्याच बद्दल सांगणार आहोत.
बौद्ध स्तूप प्रतीक
इतिहासकार महावीर पुरोहित यांच्या मते, बौद्ध स्तूप घुमट किंवा अर्धवर्तुळाकार ढिगाऱ्याच्या आकारात दिसतो. ज्याच्या मूळ संरचनेत चौरस पायाचा दगड जमिनीचे आणि चार उदात्त सत्यांचे प्रतीक आहे. वरील छत्री वारा आणि वाईटापासून संरक्षणाचे प्रतीक आहे. दोघांना जोडणाऱ्या पायऱ्या अग्नीचे प्रतीक मानल्या जातात. छत्रीच्या वर, मुकुटाच्या रूपात एक आकाशीय नक्षत्र आहे.
स्तूपाच्या शीर्षस्थानी अग्नीची ज्योत दाखवणारे शिखर हे परम ज्ञानाचे प्रतीक आहे. सूर्य आणि चंद्र हे सत्य आणि परस्परावलंबी सत्य यांच्यातील संयोगाचे सूचक आहेत. तेरा पायऱ्यांपैकी पहिल्या दहा पायऱ्या 'दशा-भूमी' आणि शेवटच्या तीन पायऱ्या 'अवेनिका-समृत्युपस्थापन' दर्शवतात. स्तूपाचा घुमट हा 'धतु-गर्भ' आणि अधोलोकाचा पाया आहे. स्तूपातील बुद्ध पदांना गौतम बुद्धांच्या पाऊलखुणा म्हणतात. स्तूपांना एक किंवा अधिक प्रदक्षिणा असतात म्हणजेच प्रदक्षिणा मार्ग.
बौद्ध स्तूपांचे पाच प्रकार
बौद्ध धर्मात पाच प्रकारचे स्तूप बांधले गेले आहेत. जे भौतिक, उपभोक्ता, वस्तुनिष्ठ, प्रतीकात्मक आणि प्रार्थना स्तूप आहेत. यामध्ये गौतम बुद्ध आणि इतर आध्यात्मिक व्यक्तींचे अवशेष भौतिक स्तूपमध्ये जतन करण्यात आले आहेत. सांची स्तूपासारखा. परिभोगिका स्तूप बुद्ध आणि त्यांच्या अनुयायांच्या वस्तूंवर बांधलेले आहेत. गौतम बुद्धांच्या जीवनातील घटनांशी संबंधित ठिकाणी उज्जचिका (स्मारक) स्तूप बांधले आहेत. बौद्ध धर्मशास्त्राच्या विविध पैलूंचे प्रतीक असलेले प्रतीकात्मक स्तूप आणि मनौती स्तूप मूळ स्तूपांची प्रतिकृती म्हणून बांधले गेले आहेत.
बौद्ध धर्माचे प्रमुख स्तूप
सांची, सारनाथ, भरहुत, बंगाल, पिप्रहवा, गांधार, अमरावती आणि नागार्जुन कोंडा येथील स्तूप हे बौद्ध धर्माचे प्रमुख स्तूप मानले जातात.
Edited by : Smita Joshi