सनातन परंपरेत भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी तिथीला खूप धार्मिक महत्त्व आहे कारण या दिवशी परिवर्तन एकादशी किंवा अन्यथा डोल ग्यारस हा सण साजरा केला जातो. हा पवित्र सण प्रामुख्याने मध्य प्रदेश आणि उत्तर भारतात साजरा केला जातो. या पवित्र तिथीला जलझूलनी एकादशी उत्सव असेही म्हणतात. या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाच्या बाल स्वरुपाला सजवून त्यांच्यासाठी डोल तयार केली जाते. या दिवशी भगवान विष्णूचा आशीर्वाद देणारा एकादशीचा उपवास पूर्ण विधीपूर्वक ठेवला जातो. डोल ग्यारस म्हणजेच परिवर्तिनी र्स्मात एकादशी हा सण यावर्षी 06 सप्टेंबर 2022 रोजी साजरा केला जाणार आहे. या पवित्र सणाचे धार्मिक महत्त्व, उपासना पद्धती इत्यादींविषयी सविस्तर जाणून घेऊया.
डोल ग्यारस शुभ मुहूर्त
भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी 06 सप्टेंबर रोजी पहाटे 05:54 पासून सुरू होईल आणि 07 सप्टेंबर 2022 रोजी पहाटे 03:04 पर्यंत राहील. तर पारणाची वेळ (उपवास सोडण्याची) वेळ सकाळी 08:19 ते 08:33 असेल.
एकादशीची पूजा पद्धत
श्री हरींच्या पूजेला समर्पित या पवित्र तिथीला सकाळी स्नान करून साधकाने भगवान विष्णूची किंवा त्यांच्या वामन अवताराची किंवा भगवान श्रीकृष्णाची धूप, दिवा, पिवळी फुले, पिवळी फळे, पिवळी मिठाई इत्यादींनी पूजा करावी. डोल ग्यारसाच्या पूजेच्या दिवशी सात प्रकारचे धान्य भरून सात कुंभांची स्थापना केली जाते आणि त्यापैकी एका कुंभाच्या वर श्री विष्णूजींची मूर्ती ठेवून पूजा केली जाते. उपवास संपल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी हे कुंभ ब्राह्मणाला दान केले जातात. या व्रतामध्ये तांदळाचे सेवन करू नये.
डोल ग्यारस किंवा परिवर्तिनी एकादशीचे धार्मिक महत्त्व
डोल ग्यारस हा पवित्र सण प्रामुख्याने भगवान विष्णूच्या उपासनेसाठी, उपवास आणि त्यांचा अवतार भगवान कृष्णाच्या सूर्यपूजेसाठी साजरा केला जातो. असे मानले जाते की या दिवशी भगवान श्रीकृष्ण प्रथमच आई यशोदा आणि नंद बाबा यांच्यासोबत नगर सहलीसाठी बाहेर पडले होते. त्यामुळे या दिवशी कान्हाला नवीन वस्त्रे इत्यादींनी सजवले जाते. यानंतर भगवान श्रीकृष्णाला पालखीत बसवून संगीतमय मिरवणूक काढण्यात येते. या दिवशी श्रीकृष्णाचे दर्शन घेतल्यानंतर भक्त त्यांच्या पालखीखाली प्रदक्षिणा घालतात. या दिवशी भगवान विष्णूच्या वामन अवताराची विधिवत उपवास करून पूजा केली जाते. असे मानले जाते की या दिवशी भगवान विष्णू आपली बाजू बदलतात, म्हणूनच याला परिवर्तिनी एकादशी असेही म्हणतात.