हिंदू दिनदर्शिकेनुसार, माघ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी तिथीला जया एकादशीचा उपवास केला जातो. या दिवशी विधीनुसार भगवान विष्णूची पूजा केली जाते. यावर्षी जया एकादशी 12 फेब्रुवारी (शनिवार) रोजी आहे. एकादशी व्रताच्या दिवशी व्रतकथा अवश्य पाठ करावी. अधिक वाचा जया एकादशी व्रताची कथा-
जया एकादशी व्रताची कथा
एकदा अर्जुनाने भगवान श्रीकृष्णाला विचारले - "हे देवा! आता कृपया मला सविस्तर सांगा की माघ महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील एकादशीचे महत्त्व काय आहे. माघ शुक्ल पक्षातील एकादशीला कोणत्या देवतेची पूजा करावी आणि या एकादशी व्रताची कथा काय आहे? असे केल्याने काय फळ मिळते, लवकर सांगा?
भगवान श्रीकृष्ण म्हणतात - हे अर्जुना ! माघ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशीला जया एकादशी म्हणतात. या दिवशी उपवास केल्याने भूत, पिशाच, पिशाच इत्यादींच्या योनीतून मुक्ती मिळते. या दिवशी व्रत पाळावे. आता मी तुम्हाला जया एकादशीच्या व्रताची कथा सांगतो.
एकेकाळी नंदनच्या जंगलात उत्सवाचे आयोजन केले जात होते. त्या उत्सवात देवता, ऋषी-मुनी सगळेच उपस्थित होते. त्यावेळी गंधर्व गात होते आणि गंधर्व मुली नाचत होत्या. या गंधर्वांमध्ये मल्यवन नावाचा एक गंधर्व होता जो अतिशय सुरेल गात असे. त्याचा आवाज जितका सुंदर होता तितकाच सुंदर होता. गंधर्व मुलींमध्ये पुष्यवती नावाची नर्तिकाही होती.
पुष्पावती नावाची एक गंधर्व मुलगी माल्यवन नावाच्या गंधर्वाला पाहून त्याच्यावर मोहित झाली आणि तिने आपल्या हावभावांनी त्याला आकर्षित करण्याचा प्रयत्न केला. माल्यवानही त्या पुष्पावतीशी संलग्न झाला आणि आपल्या गायनाची लय विसरला. यामुळे संगीताची लय तुटली आणि संगीताचा सगळा आनंद बिघडला.
सभेत उपस्थित देवतांना ते आवडले नाही. मल्यवानाच्या या कृत्याने भगवान इंद्र चिडतात आणि त्याला स्वर्गापासून वंचित राहण्याचा शाप देतात आणि मृत्यूच्या जगात पिशाचसारखे जीवन उपभोगते कारण तू संगीतासारख्या पवित्र साधनेचाच नव्हे तर सभेत उपस्थित असलेल्या शिक्षकांचाही अपमान केला आहेस. भगवान इंद्राच्या शापाच्या प्रभावाखाली ते दोघेही हिमालय पर्वताच्या जंगलात पृथ्वीवर पिशाच जीवन जगू लागले.
दोघांनी हिमालयातील एका झाडावर आश्रय घेतला. त्यांचे जीवन खूप कठीण होते. त्यावर्षी माघ शुक्ल एकादशीला दोघांनीही भोजन केले नाही, त्यांना फळे खाल्ली. थंडीमुळे झोप येत नव्हती म्हणून दोघांनी रात्रीचे जागरण केले. कडाक्याच्या थंडीमुळे दोघांचा मृत्यू झाला.
पुष्यवती आणि मल्यवान यांनी नकळत जया एकादशीचे व्रत केले होते. भगवान विष्णूची नजर त्या दोघांवर पडताच त्यांनी दोघांनाही प्रेत योनीतून मुक्त केले. जया एकादशी व्रताच्या प्रभावामुळे दोघेही पूर्वीपेक्षा अधिक सुंदर झाले आणि पुन्हा स्वर्गात पोहोचले.
पुष्यवती आणि मल्यवान यांना पाहून इंद्रदेव आश्चर्यचकित झाले. तेव्हा दोघांनी देवराज इंद्राला जया एकादशी व्रताचे महत्त्व आणि भगवान विष्णूचा महिमा सांगितला. हे जाणून इंद्रदेवही आनंदी झाले आणि त्यांनी दोघांनाही पुन्हा स्वर्गात राहण्याची परवानगी दिली.
अशाप्रकारे जो जया एकादशीचे व्रत करतो, त्याला नीच योनीतून मुक्ती मिळते आणि त्याच्या दुःखांचा नाश होतो.