देशभरात शाकंभरी देवीची तीन शक्तिपीठे आहे. राजस्थानमधील सीकर जिल्ह्यातील उदयपूर वाटीजवळ सकराय माताजी, दुसरे स्थान राजस्थानमध्येच शाकंभर नावाने सांभर जिल्ह्याजवळ आहे आणि तिसरे स्थान उत्तर प्रदेशातील मेरठजवळ सहारनपूर येथे 40 किलोमीटर अंतरावर आहे.
शाकंभरी देवी शक्तिपीठ 1
शाकंभरी देवीचे पहिले प्रमुख शक्तीपीठ राजस्थानच्या सीकर जिल्ह्यातील उदयपुर वाटीजवळ सकराय माताजी या नावाने स्थित आहे. महाभारत काळात पांडवांनी आपल्या भाऊ आणि कुटुंबाचे युद्धात वध (गोत्र हत्या) पापातून मुक्तीसाठी अरवली डोंगरात मुक्काम केल्याचे सांगितले जाते. युधिष्ठिराने देवी माँ शक्राची स्थापना केली होती, जिथे आता शाकंभरी तीर्थ आहे.
श्री शाकंभरी मातेचे सकराय हे गाव आता श्रद्धेचे केंद्र बनले आहे. हे मंदिर शेखावती राज्यातील सीकर जिल्ह्यात नयनरम्य दऱ्यांच्या मध्ये वसलेले आहे.
हे मंदिर सीकरपासून 56 किमी अंतरावर अरवलीच्या हिरव्यागार खोऱ्यात वसलेले आहे. हे मंदिर झुंझुनू जिल्ह्यातील उदयपुरवती जवळील उदयपुरवती गावापासून 16 किमी अंतरावर आहे. येथील आम्रकुंज, स्वच्छ पाण्याचा झरा येथे येणाऱ्या भाविकांना भुरळ घालतो. सुरुवातीपासून या शक्तीपीठावर नाथ संप्रदायाचे वर्चस्व आहे, ते आजही कायम आहे.
या मंदिरातील शिलालेखानुसार धुसर आणि धारकट येथील खंडेलवाल वैश्य यांनी मंदिराचा मंडप इत्यादी बांधण्यासाठी एकत्रितपणे पैसे गोळा केले होते. हे मंदिर खंडेलवाल वैश्यांच्या कुलदेवीचे मंदिर म्हणून प्रसिद्ध आहे.
हे मंदिर सातव्या शतकात बांधले गेले. विक्रम संवत 749 च्या शिलालेखात पहिला श्लोक गणपतीचा आहे, दुसरा श्लोक नृत्य करणाऱ्या चंद्रिकेचा आहे आणि तिसरा श्लोक संपत्ती दाता कुबेराची भावनिक स्तुती करणारा आहे. देवी शंकर, गणपती आणि संपत्तीचा देव कुबेर यांच्या प्राचीन मूर्तीही येथे पाहायला मिळतात. या मंदिराभोवती जटाशंकर मंदिर आणि श्री आत्मामुनी आश्रम देखील आहेत. नवरात्रीत 9 दिवस येथे उत्सवांचे आयोजन केले जाते. या मंदिरात वर्षभर भाविकांची वर्दळ असते.
शाकंभरी देवी शक्तिपीठ 2
दुसरे स्थान राजस्थानातच सांभर जिल्ह्याजवळ 'शाकंभर' नावाने वसलेले आहे. शाकंभरी माता ही सांभारची प्रमुख देवता असून या शक्तिपीठावरून या शहराला हे नाव पडले. सांभरची प्रमुख देवता आणि चौहान घराण्याची कुलदैवत शाकंभरी मातेचे हे प्रसिद्ध मंदिर सांभरपासून सुमारे 15 किमी अंतरावर आहे. येथील सांभार तलावही शाकंभरी देवीच्या नावाने प्रसिद्ध आहे.
महाभारतानुसार हा परिसर राक्षस राजा वृष्पर्वाच्या साम्राज्याचा एक भाग होता आणि राक्षसांचे कुलगुरू शुक्राचार्य येथे वास्तव्य करत होते. याच ठिकाणी शुक्राचार्यांची कन्या देवयानी हिचा विवाह राजा ययातीशी झाला. तलावाजवळ देवयानीचे मंदिर आहे. शाकंभरी देवीचे मंदिरही येथे आहे. हे शाकंभरी मातेचे संपूर्ण भारतातील सर्वात प्राचीन मंदिर आहे, ज्याबद्दल प्रसिद्ध आहे की देवीची मूर्ती जमिनीतून आपोआप प्रकट झाली होती.
दुसर्‍या मान्यतेनुसार शाकंभरी देवी ही चौहान राजपूतांची रक्षक देवी आहे. जेव्हा सांभर प्रदेशातील लोक जंगल संपत्तीवरून संभाव्य संघर्षांबद्दल चिंतित झाले तेव्हा देवीने या जंगलाचे मौल्यवान धातूंच्या क्षेत्रात रूपांतर केले. मग ते वरदान ऐवजी शाप मानू लागले. जेव्हा लोकांनी देवीला वरदान परत मिळावे म्हणून प्रार्थना केली तेव्हा देवीने सर्व चांदी मिठात बदलली असे मानले जाते.
शाकंभरी देवीच्या मंदिराव्यतिरिक्त, येथे एक मोठा तलाव आणि तलाव आहे, ज्या देवयानी आणि शर्मिष्ठा या पौराणिक राजा ययातीच्या दोन राण्यांच्या नावावर आहे, जे येथील प्रमुख तीर्थक्षेत्र म्हणून प्रसिद्ध आहेत.
शाकंभरी देवी शक्तिपीठ 3
शाकंभरी देवीचे तिसरे स्थान उत्तर प्रदेशातील मेरठजवळ सहारनपूर येथे 40 किलोमीटर अंतरावर आहे. या सिद्धपीठात माता शाकंभरी देवी, भीमा देवी, भ्रामरी देवी आणि शताक्षी देवीही पूजनीय आहेत. शाकंभरी देवीचे मंदिर बेहट शहरापासून 15 किलोमीटर अंतरावर आहे. येथे माता शाकंभरी वाहते नदीचे पाणी, उंच पर्वत आणि जंगलांमध्ये विराजमान आहे.
शाकंभरी देवीची पूजा करणाऱ्यांचे घर नेहमी धान्यांनी भरलेले असते असे म्हणतात. ही माता आपल्या भक्तांना संपत्तीने परिपूर्ण होण्याचा आशीर्वाद देते. हे शिवालिक पर्वत रांगेत वसलेले माता शाकंभरी देवीचे प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे.