श्री भक्तविजय अध्याय ३०
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीपूतनाप्राणहरणाय नमः ॥
ऐका श्रोते सादरचित ॥ नरसी मेहेता वैष्णव भक्त ॥ जुन्यागडीं प्रेमयुक्त ॥ श्रीहरिभजन करीतसे ॥१॥
क्षमा शांति मूर्तिमंत ॥ जयापासीं ॥ अखंड वसत ॥ वृत्ति तयाची अयाचित ॥ अल्पसंतुष्ट सर्वदा ॥२॥
भक्ति ज्ञान वैराग्य पूर्ण ॥ प्रेमें करीत हरिभजन ॥ कुटुंब कलत्र असोन ॥ अलिप्त असे सर्वांसीं ॥३॥
जेवीं सरोवरीं असोनि कमळिणी ॥ जीवन नातळे तिजलागूनी ॥ कीं घटीं बिंबतां वासरमणी ॥ न भिजतां दिसोनि येतसे ॥४॥
कीं सर्वां ठायीं असोनि जाण ॥ न कोंडे जैसा प्रभंजन ॥ तेवीं प्रपंचीं असोनि सज्जन ॥ न लागती अवगुण तयांसी ॥५॥
हरिभक्तांसी संसार ॥ आहे म्हणती अज्ञान नर ॥ त्यांचा होतसे भूमीसी भार ॥ निंदक थोर म्हणूनि ॥६॥
आकाशासी काळिमा लावितां ॥ परी लावी तयाचे लागे हातां ॥ तेवीं निंदील जो वैष्णव भक्तां ॥ दोष तयासी लागती ॥७॥
नरसी मेहेता उदास जाण ॥ त्याचे कन्येसी जाहलें ऋतुदर्शन ॥ फ्हळशोभनाकारण ॥ तयासी आमंत्रण पाठविलें ॥८॥
घरीं नसें वस्त्र अन्न ॥ कांता तयासी बोले वचन ॥ अहेर न्यावयाकारण ॥ काय आपण योजिले ॥९॥
मग तो म्हणे अहेरासी ॥ हरीचें नाम असे आम्हांपासीं ॥ ऐसें बोलोनि स्त्रियेसी ॥ गेला तेथें सत्वर ॥१०॥
नरसी मेहेत्यासी देखोन ॥ हांसों लागले अवघे जन ॥ म्हणती काय कारण ॥ याचें येथें यावया ॥११॥
लौकिकार्थ पाठविलें मूळ ॥ हा तंव आला तत्काळ ॥ गळा घालोनि तुळसींची माळ ॥ करीं टाळ घेऊनि ॥१२॥
वाद्यें वाजती अति गजर ॥ सोयरे मिळाले थोरथोर ॥ जवळी नसतां अहेर ॥ येथें कासया हा आला ॥१३॥
कन्या साशंकित होऊन चित्तीं ॥ नरसी मेहेत्यासी सांगे एकांतीं ॥ नष्ट तुम्हांस हिणाविती ॥ लज्जा मजप्रति वाटतसे ॥१४॥
अकोनि सकळांचें वचन ॥ नरसी मेहेता त्यासी म्हणे ॥ काय काय तुम्हांकारण ॥ अहेर लागतो मज सांगा ॥१५॥
जें जें पाहिजे जयासी ॥ तें तें लिहून द्यावें मजपासीं ॥ गोष्टी ऐकूनियां ऐसी ॥ लोक हांसती गदगदां ॥१६॥
तंव एक आला कुटिळ ॥ कागद घेऊनियां तत्काळ ॥ म्हणे लिहून देऊं जी सकळ ॥ ऐसा तो खळ बोलिला ॥१७॥
मग व्याही जांवई सोयरे खळ ॥ अहेर सांगती सकळ ॥ कन्या म्हणे अलंकार ॥ पाहिजेत मजलागीं ॥१८॥
जें जें जयासी अपेक्षित ॥ तें तें हून दिधलें समस्त ॥ मग नरसी मेहेता पुसत ॥ लिहिणारासी तेधवां ॥१९॥
तुजही अपेक्षित असेल कांहीं ॥ तेंही तत्काळ पत्रीं लिहीं ॥ मग अविश्वासी बोलिला कांहीं ॥ विश्वास नाहीं म्हणोनियां ॥२०॥
तो म्हणे एक पाषाण ॥ पाहिजे कीं मजकारण ॥ तत्काळ ठेविला लिहून ॥ लोक हांसती तयांसी ॥२१॥
मग तो म्हणे सकळ जनां ॥ अहेर लिहूनि दिधले जाणा ॥ येतील ऐसा माझिया मना ॥ विश्वास न वाटे सर्वथा ॥२२॥
संतवचनीं विश्वास नाहीं ॥ महाखळ तो पितृद्रोही ॥ भवचक्रांत पडिला पाहीं ॥ कल्पांतींही सुटेना ॥२३॥
पढतमूर्ख जो ब्रह्मद्रोही ॥ तीर्थक्षेत्रें निंदी पाहीं ॥ त्यासी हरीची प्राप्ति नाहीं ॥ कदाकाळीं जाणिजे ॥२४॥
स्त्रीलंपट मातृद्रोही ॥ कालचक्रांत पडिला पाहीं ॥ त्यासी हरीची प्राप्ति नाहीं ॥ कदाकाळीं जाणिजे ॥२५॥
विधिनिषेध नेणे कांहीं ॥ परदारालुब्धक पाहीं ॥ त्यासी हरीची प्राप्ति नाहीं ॥ कदाकाळीं जाणिजे ॥२६॥
असो ऐसा तो खळ जाण ॥ म्हणे मज पाहिजे पाषाण ॥ नरसी मेहेता तें ऐकून ॥ स्तवन करी हरीचें ॥२७॥
म्हणे दीनदयाळा भक्तवत्सला ॥ कमलनेत्रा वैकुंठविहारा ॥ रुक्मिणीमानसचकोरचंद्रा ॥ पाव सत्वरा ये वेळे ॥२८॥
अनाथनाथ म्हणविसी ॥ लळे भक्तांचे पुरविसी ॥ आतां नरसी मेहेत्यासी ॥ टाकूं नको दयाळा ॥२९॥
ऐसी करुणा ऐकोनि कानीं ॥ संतुष्ट जाहले चक्रपाणी ॥ अहेरांचें दिंड भरूनी ॥ आले घेऊनि तेधवां ॥३०॥
ब्राह्मणवेष धरूनि हरी ॥ उभे ठाकले त्याचें द्वारीं ॥ कापड आणिलें दिंडभरी ॥ नरसी मेहेत्यासी सांगत ॥३१॥
सोयरे पुसती तयालागून ॥ तुम्ही कोठील असा कवण ॥ वचन ऐकोनि जगज्जीवन ॥ काय बोलती तें ऐका ॥३२॥
नरसी मेहेत्याच्या दुकानावरी ॥ गुमास्ता असतों द्वारकापुरीं ॥ आजि अहेर घेऊनि सत्वरी ॥ आलों लवकरी या ठाया ॥३३॥
ऐसें बोले भक्तभूषण ॥ परे कोणासी न कळे निजखूण ॥ मोहममतेनें भुलले जन ॥ झांकिले भ्रांतीनें ज्ञानचक्षु ॥३४॥
अलंकारांची पेटारी ॥ घेऊनि उभा ठाकला हरी ॥ मग सोयर्यांसी ते अवसरीं ॥ नरसी मेहेता बोलत ॥३५॥
जें जें जयासी अपेक्षित ॥ तें तें मागा रे समस्त ॥ मानसीं न व्हावें संकोचित ॥ कल्पनाद्वैत टाकूनियां ॥३६॥
यादीचा कागद रुक्मिणीपती ॥ मागोनि घेत आपुले हातीं ॥ दिंड सोडोनि सत्वरगती ॥ वस्त्रें वांटीत निजहस्तें ॥३७॥
चिराशेला जामातासी ॥ काढूनि देतसे हृषीकेशी ॥ चोळी पाटाव वरमायेसी ॥ काढूनियां दीधलें ॥३८॥
कोणा साडी कोणा लुगडीं ॥ कोणा चोळी कोणा दुल्लडी ॥ कोणासी नेसवी चुनडी ॥ मुंगी पैठणी रुमाल ॥३९॥
कोणासी कुसुंबी पातळ जाण ॥ कोणा केशरी पीतवर्ण ॥ कोणा देतसे जगज्जीवन ॥ हिरवीं पातळें जरतारी ॥४०॥
कोणासी पागोटें परकाळा ॥ कोणी मागती अष्टगोली शेला ॥ कोणासी हरीनें दिधला ॥ धोतरजोडा रेशमी ॥४१॥
कोणा काळी चौकडीकांठी कटार ॥ कोणी मागें पीतांबर ॥ लवलाहें शारंगधर ॥ काढोनि देत तयांसी ॥४२॥
मदनगलोलाधटी जाण ॥ एकासी देत नारायण ॥ दिंड आणिलें मधुसूदन ॥ परी भरलें असे तैसेंचि ॥४३॥
कौतुक पहावया आले नर ॥ तयांसी देतां दिव्यांबर ॥ शेले परकाळे आपार ॥ शारंगधर वांटीतसे ॥४४॥
हळदीकुंकुम घ्यावयासी ॥ गांवच्या स्त्रिया आल्या तयांसी ॥ वस्त्रें निजांगें हृषीकेशी ॥ अतिवेगेंसीं देतसे ॥४५॥
मुगवीं तपसिलीं चिटबंदरी ॥ हिरवी साडी धटी पोफळी ॥ राजमहाल पातळें ढवळीं ॥ अंगें वनमाळी वांटीतसे ॥४६॥
धन्य धन्य तेचि जन ॥ जयांसी वस्त्रें देत नारायण ॥ येथें दृष्टांत द्यावयाकारण ॥ काय आतां योजावा ॥४७॥
द्रौपदी सतीस हस्तनापुरी ॥ नग्न करितां दुराचारी ॥ वस्त्रें घेऊनि धांवला हरी ॥ तैसीच परी हे जाहली ॥४८॥
ओपिले वस्त्रांचे भार ॥ मग दिधले अलंकार ॥ कोणासी शीसफुलें चंद्रकोर ॥ कोणासी गोंडें मूद राखडी ॥४९॥
कोणासी बिंद्या झुबकबाळ्या ॥ कोणासी घडांच्या मासेबाळ्या ॥ कोणासी गेठें खुंटबाळ्या ॥ रुक्मिणीवर देतसे ॥५०॥
चिंचपेट्या मुक्ताहार ॥ कोणासी देत मोहनमाळ ॥ दुल्लडी पुतळ्या घननीळ ॥ आपुले हातें देतसे ॥५१॥
कोणासी वेळा बाजुबंद ॥ मागे तयाचा पुरवी छंद ॥ पाटल्या दोरे गोविंद ॥ आपुल्या हातें वांटीतसे ॥५२॥
कोणासी कटिदोरा जरतारी ॥ वांकी सांकळ्या गुजर्या भारी ॥ कोणासी देतसे मुरारी ॥ जोडवीं विरोल्या अनवट ॥५३॥
कोणासी कुडक्या नागोत्रें कानीं ॥ निजांगें लेववी चक्रपाणी ॥ कंठ्या मुद्रिका कटिसूत्र जोडूनी ॥ रत्नकोंदणी वांटीतसे ॥५४॥
कौतुक दाखवी शारंगधर ॥ संतुष्ट केले नारीनर ॥ भक्तकार्यासी सादर ॥ अति उदार जाहलासे ॥५५॥
जैसा ज्याचा भाव पूर्ण ॥ तैसें यासी देत नारायण ॥ लेखकासी द्यावया एक पाषाण ॥ जगदुद्धारें आणिला ॥५६॥
निजांगें उचलोनि जगज्जीवन ॥ त्याचें मस्तकीं ठेविला जाण ॥ सकळ हांसती सभाजन ॥ लीला अद्भुत देखोनि ॥५७॥
मग काय बोलती समस्त जन ॥ तुझें प्रारब्ध फुटकें जाण ॥ कल्पतरुतळीं बैसोन ॥ भिक्षाटन इच्छिलें कीं ॥५८॥
कीं भस्मासुरासी गिरिजावर ॥ प्रसन्न जाहलिया साचार ॥ तयानें मागितला विपरीत वर ॥ तैसेंच तुज जाहलें कीं ॥५९॥
ऐसें बोलती सकळ जन ॥ दुराचारी लज्जितमन ॥ जीवनांत ढेंकूळ पडतां जाण ॥ जाय विरून तैशा रीतीं ॥६०॥
नरसी मेहेत्यासी नमस्कार ॥ सकळ घालिती वारंवार ॥ म्हणती पावला तुम्हांस शारंगधर ॥ कळलें साचार आम्हांसी ॥६१॥
यापरी करूनि फळशोभन ॥ विष्णुभक्त निघाला तेथून ॥ जुन्यागडीं घेऊनि दर्शन ॥ कृष्णमूर्तीचें घेतलें ॥६२॥
म्हणे रुक्मिणीकांता श्रीहरी ॥ आजि कष्टी जाहलासी थोरी ॥ अहेर घेउन मुरारी ॥ मजमागें आलासी ॥६३॥
मनांत म्हणे वैकुंठपती ॥ मीं वस्त्रें वांटिलीं लोकांप्रती ॥ परी नरसी मेहेत्यासी निश्चितीं ॥ नाहीं सर्वथा गौरविलें ॥६४॥
मग प्रसन्न होऊन तमालनील ॥ तुलसीमिश्रित सुमनहार ॥ निजांगें काढोनि सत्वर ॥ कंठीं घातला भक्ताचे ॥६५॥
अहेर घेऊन आला ब्राह्मण ॥ तो तेथेंच अदृश्य जाहला जाण ॥ नरसी मेहेत्याचे चरण ॥ सकळ जन वंदिती ॥६६॥
नित्य करितां हरिकीर्तन ॥ गळ्यांत हार येतसे जाण ॥ तों मंडुकराजयाकारण ॥ वर्तमान कोणीं सांगितलें ॥६७॥
राजा आला पाहावयासी ॥ मूर्ति पूजोनि उपचारेंसीं ॥ कृत्रिम म्हणोनि तयासी ॥ संशय चित्तीं वाटला ॥६८॥
मग सुई दोरा घेऊनि वेगीं ॥ आंगड्यासीं हार खिळिला अंगीं ॥ सक्रोधरूप होऊनि वेगीं ॥ नरसी मेहेत्यासी बोलत ॥६९॥
म्हणे कृत्रिमविद्येंकरूनि त्वरित ॥ भाविक जन भोंदिले बहुत ॥ आजि गळ्यांत हार न येतां येथ ॥ शिक्षा करीन तुजलागीं ॥७०॥
मग नरसी मेहेता ते अवसरीं ॥ टाळ वीणा घेऊनि करीं ॥ श्रीहरिनामाचे गजरीं ॥ सप्रेमभरीं नाचत ॥७१॥
बहुत वर्णिले हरीचे गुण ॥ परी हार गळां न येचि जाण ॥ मग दोन्ही कर जोडून ॥ देवासी विनंति करीतसे ॥७२॥
हरि त्वां मीनरूप धरून ॥ शंखासुर मारिला न लागतां क्षण ॥ आणि हार द्यावयाकारण ॥ उशीर आजि कां लाविला ॥७३॥
कूर्मरूप धरूनि वैकुंठपती ॥ चवदा रत्नें काढिलीं युक्तीं ॥ आणि हार द्यावया सत्वरगती ॥ उशीर निश्चितीं का केला ॥७४॥
वराहरूप धरूनि शारंगधर । हिरण्याक्ष मारिला सत्वर ॥ आणि हार द्यावया उशीर ॥ आजि कां लाविला गोविंदा ॥७५॥
प्रल्हाद गांजितांचि जाण ॥ निघालासी स्तंभ फोडून ॥ आणि हार द्यावयाकारण ॥ करुणा अजून कां न ये ॥७६॥
वामनरूप धरूनि आपण ॥ पादांत आटिलें त्रिभुवन ॥ आणि माझीं करुणावचनें ऐकोन ॥ दया तुज अजून कां न ये ॥७७॥
कामधेनु गांजिली म्हणून ॥ क्षत्रिय निवटिले परशु घेऊन ॥ आणि माझी करुणा ऐकोन ॥ दया अजून कां न ये ॥७८॥
देव बंदीं पडिले म्हणून ॥ मारिले रावण कुंभकर्ण ॥ आणि माझें संकट तुजकारण ॥ श्रुत नसे काय कळेना ॥७९॥
द्रौपदीसी गांजितां रुक्मिणीपती ॥ तैं तीस पावलासी सत्वरगती ॥ आजि माझें संकट ऐकोनि तुजप्रती ॥ करुणा चित्ती कां न ये ॥८०॥
हे करुणाशब्द ऐकूनि कानीं ॥ संतुष्ट न होसी चक्रपाणी ॥ अपशब्द बोलतां मजलागूनी ॥ हार काढूनि तैं देतां ॥८१॥
राजा म्हणे ते वेळां ॥ तुझा कृत्रिमभाव मज कळला ॥ म्हणोनि शिक्षा करावयाला ॥ सरसावला नृपनाथ ॥८२॥
ऐसें संकट देखोन ॥ नरसी मेहेता बोलिला वचन ॥ तेणें सुखावला जगज्जीवन ॥ तें परिसा सज्जन भाविक हो ॥८३॥
म्हणे पुष्पहार देतां मातें ॥ तुझ्या बापाचें काय जातें ॥ वचन ऐकोनि द्वारकानाथें ॥ संतोषयुक्त जाहले पैं ॥८४॥
अपार करुणा भाकिली पाहें ॥ परी ती देवाच्या मनासी न ये ॥ गाळी देतांचि लवलाहें ॥ हार गळ्यांत पातला ॥८५॥
राजा पाहे विलोकून ॥ टांचे तैसेचि असती जाण ॥ म्हणे हा धन्य वैष्णवजन ॥ अवतार पूर्ण शिवाचा ॥८६॥
नरसी मेहेत्याचे चरण प्रीतीं ॥ सद्भावें धरीतसे नृपती ॥ म्हणे माझे अपराधांची स्थिती ॥ ते न गणीं चित्तीं सर्वथा ॥८७॥
तूं निजभक्त वैष्णववीर ॥ हें नेणतां मी पामर ॥ ऐकूनि जनांचें उत्तर ॥ आलों साचार छळावया ॥८८॥
दुर्योधनें छळितां पांडवांप्रती ॥ अपयश पावला जैसा दुर्मती ॥ तेवीं छळितां तुज निश्चितीं ॥ तैसी गती मज जाहली ॥८९॥
नमस्कार घालूनिया त्वरित ॥ नगरासी गेला नृपनाथ ॥ नरसी मेहेता प्रेमयुक्त ॥ भजन करीत श्रीहरीचें ॥९०॥
पुढें द्वारकेहूनि निश्चितीं ॥ डाकुरासी येतील रुक्मिणीपती ॥ श्रोत्यांसी विनवी महीपती ॥ परिसा प्रीतीं स्वानंदें ॥९१॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ ऐका भाविक भक्त ॥ त्रिंशत्तमाध्याय रसाळ हा ॥९२॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥ श्रीरस्तु ॥