श्रीसद्‍गुरुलीलामृत अध्याय आठवा

॥ श्रीसद्‍गुरुलीलामृत ॥

अध्याय आठवा

समास पहिला

किती प्रार्थिती कामना पूर्ण व्हाया । किती भाविती देहव्याधी हराया ॥

कृपादृष्टीनें त्यांसि आनंद देती । नमस्कार त्या ब्रह्मचैतन्यमूर्ति ॥ ८ ॥

जयजया सद्‌गुरु क्षीरसगरा । अपरंपारा परात्परा ।

भक्तजनमनोहरा । आनंदरूपा ॥ १ ॥

तुझिय उदरामाजी । अनंत जलचरें असती राजी ।

अनंत भक्त झाले गाजी । पयःपान करोनी ॥ २ ॥

कृपामृताचा भरला पूर । नाकीं तोंडीं गेलें नीर ।

सर्वांगी भरली सार । गुरुभक्ति ॥ ३ ॥

तेणें गेले तळासी । जेथें क्षीरसागरनिवासी ।

लक्ष्मी चरणाची दासी । शेषशय्ये पहुडले ॥ ४ ॥

दर्शनें आनंदित झाले । पुन्हां संसृतीस न आले ।

तुजमाजीं बुडोनि तरले । हें नवल गुरुराया ॥ ५ ॥

सद्‌गुरुसागरा तुमचे पोटी । अनंत रत्नें् असती गोमटीं ।

मोलें वसुंधरा थिटी । तीं भाग्यवंता लाभती ॥ ६ ॥

भक्तिप्रवाल ठायीं ठायीं । वेल पसरले रीघ नाहीं ।

शांती मौक्तिकें शोभती पाहीं । अमोल आणि सतेज ॥ ७ ॥

कीर्तीच्या उसळती लाटा । अनुहतध्वनी गर्जे मोठा ।

मायादरडीसी चपेटा । मारून झिजविती ॥ ८ ॥

साक्षात्कार फेन भरला । तेणें जीवा चटका लागला ।

असंख्य समुदाय लोटला । तुमचे चरणीं ॥ ९ ॥

भोळे भाविक सज्जन । धरिती देवा तुमचे चरण ।

भेटविले सीतारमण । क्षीराब्धिवासी ॥ १० ॥

असो ऐसी गुरुमूर्ति । स्तवितां थकले वेद श्रुति ।

तेथें मानव अल्पमति । वदतां बोल न स्थिरावे ॥ ११ ॥

शब्दब्रह्म हें फोल । व्योमीं भ्रम भासला चंचल ।

तेणें नातुडे निश्चल । निश्चयें गुरुपद ॥ १२ ॥

शब्दलाघव हावभाव । हीं तों चंचल माव ।

अनुभवी घेई अनुभव । तो याहून निराळा ॥ १३ ॥

अज्ञानिया शब्द गहन । तेंचि तया अधिष्ठान ।

तेथेंचि त्याचें समाधान । अकुंचितपणें ॥ १४ ॥

परि तेचि देवें अंगीकारले । तयाकारणें तैसेचि झाले ।

पत्रें पुष्पें फलें आणि जलें । तोषले परमात्मा ॥ १५ ॥

तैसी उपमा श्लाघ्य नोहे । परि आवडी अंतरीं उठताहे ।

तेणें बोलणें घडलें हें । मानूनि घ्यावें ॥ १६ ॥

दीन दासांची माउली । अज्ञान अर्भकांची साउली ।

भक्तकाजार्थ पावली । कलियुगीं मर्त्यलोकीं ॥ १७ ॥

तेथें अनंत शरण आले । कृपाप्रसादा लाधले ।

निजहित साधोनि पावले । समाधान ॥ १८ ॥

तीच येईल पुढती कथा । त्याचा तोचि बोलविता ।

अगाध सिंधु तरोनि जातां । शक्ति कैंची आम्हांसी ॥ १९ ॥

श्रींनीं देशोदेशी प्रवास केला । तेथें तेथें समुदाय वाढला ।

दर्शनें वेध लाविला । परांतरासी ॥ २० ॥

साधु आले ऐसें वदती । बहुत लोक दर्शना जाती ।

दर्शनें आनंदित होती । तपाचेनि तेजें ॥ २१ ॥

नास्तिक खट बाष्कळ । आर्त जिज्ञासू निर्मळ ।

प्रापंचिक कामनेनें विकळ । झाले जे कां ॥ २२ ॥

अथवा त्रिविधतापें जे पोळले । किंवा ज्ञानाचे भुकेले ।

परमार्थ हेत धरूनि आले । ऐसे बहुत ॥ २३ ॥

कित्येक उगाच पाहूं येती । कोणी परोत्कर्षें झोंबती ।

कितीएक कर्मठ निंदिती । नामधारकां ॥ २४ ॥

ऐशा जाती अनेक । कित्येक केवळ भाविक ।

पाहों येती सहेतुक । गुरुराज योगी ॥ २५ ॥

शुद्धाशुद्ध भावना । धरोन येती लोक नाना ।

नाना जीवांच्या कल्पना । किती म्हणोन सांगाव्या ॥ २६ ॥

दृष्टादृष्ट होतां पाही । ऊर्मी मावळती सर्वही ।

भक्तिपाझर फुटे हृदयीं । नम्र होती गुरुचरणी ॥ २७ ॥

जीवाचा जिवलग शिव । तो निर्विकल्प घेई धांव ।

निर्विकल्प गुरुराव । स्वतेजें नमवीतसे ॥ २८ ॥

जनीं जनार्दन ओळखिला । द्वैता ठाव कोठें उरला ।

आपआपणा भेटता झाला । सहजीं सहज आनंद ॥ २९ ॥

अज्ञानी विकल्पी निवाले । अहंकार राउत आडले ।

जेणें जग निर्माण केलें । मिथ्या माया जगडंबर ॥ ३० ॥

तेणें घेतली झुंजणी । झुंजतां गेला पळोनी ।

वायु जैसा गगनीं । विरोन जाय ॥ ३१ ॥

असो संगतीं आले ते तरले । दर्शनें आनंदित झाले ।

ज्ञान शांति साक्षात्कार भले । पाहोनि झालें चकित ॥ ३२ ॥

भूतीं दया आणि सत्ता । राजयोग आणि नम्रता ।

नीति भक्ति विरक्तता । दाक्षिण्यहि सर्वत्र ॥ ३३ ॥

रामनामाचा गजर । उपासना निरंतर ।

स्वधर्मकर्मीं आदर । लीनता पाहोन लीन होती ॥ ३४ ॥

जो साक्षात्‌ हनुमंतअंलश । तया वर्णिता कोण पुरुष ।

बाह्य लक्षणें कांहीं विशेष । अल्पबुद्धीनें कथियेलीं ॥ ३५ ॥

जे जे कोणी शरण आले । ते ते सन्मार्गीं लागले ।

इहपर सौख्य पावले । भावनेसारिखे ॥ ३६ ॥

चौदा सिद्ध झाले असती । ऐसे सद्‌गुरु बोलती ।

आणीक होतील त्यां मिती । कोण करील ॥ ३७ ॥

गुरुवचनीं विश्वास धरिला । तो तो तरोनिया गेला ।

विकल्प आळस ज्यानें केला । तो राहिला ऐलीकडे ॥ ३८ ॥

या भव्य भरतखंडांत । अनंत झाले पदांकित ।

त्यांचा न लागे अंत । कांहीं प्रसिद्ध कथन करूं ॥ ३९ ॥

सकळां करूं नमस्कार । जे सद्‌गुरूंचे किंकर ।

तुमच्या कथा वर्णावया थोर । मति द्यावी दासासी ॥ ४० ॥

समर्थ आणि कल्याण । तैसे श्रीगुरु आणि आनंदसागर जाण ।

यांची कथा विस्तारून । निरोपिजेल आतां ॥ ४१ ॥

मोगलाईमध्यें अंबड तालुका । तेथें पिंपळ गांवीं निका ।

कुळकर्णी अंताजीपंत देखा । गांवकामगार सुशील ॥ ४२ ॥

तयासी झाला एक सुत । गोविंदनामें संबोधित ।

बुद्धि देखोन चकित होत । लहान थोर ॥ ४३ ॥

कांही काळ लोटल्यावरी । अंतोबा गेले इंदुरीं ।

कांही धरोन चाकरी । प्रपंचभार चालविती ॥ ४४ ॥

गोविंदा थोर झाला । तंव शाळेसी घातला ।

तेथें भजन करूं लागला । आणि पोरां शिकवीत ॥ ४५ ॥

म्हणोनि शाळे येवों न देती । इतरां बिघडवील म्हणती ।

यासी सरासरी लिहिण्याप्रती । येऊं लागलें ॥ ४६ ॥

शिवालयीं जावोन बैसावें । आदरें रामनाम घ्यावें ।

दासबोध विवरीत असावें । सर्वकाळ येकांतीं ॥ ४७ ॥

ऐसें क्रमितां समयासी । पंत झाले बैकुंठवासी ।

दशवर्षें गोविंदासी । माय अत्यंत दुखावली ॥ ४८ ॥

कांहीं येईना शेतसारा । भाऊबंदें केला पोबारा ।

क्षत देखून चोंच मारा । म्हणती काक जैसे ॥ ४९ ॥

गृही अत्यंत गरिबी आली । पुंजी सर्व संपोन गेली ।

गोविंदें लिखाई धरिली । निर्वाहाकारणें ॥ ५० ॥

अर्ज चिठ्ठी लिहून द्यावी । कांहीं मजुरी मिळवावी ।

खर्चापुरती गृहीं द्यावी । उरलिया धर्म करी ॥

अंध पंगु भिकारी । यांची येत करुणा भारी ।

तयांलागीं साह्य करी । द्रव्यद्वारां ॥ ५२ ॥

ऐसा गेला कांही काळ । फावल्या वेळीं जपे नाममाळ ।

दासबोध सर्वकाळ । वाची आणि मनन करी ॥ ५३ ॥

अभ्यासें गोडी लागली । अंतरीं उदासीनता आली ।

गुरुभेटीची आर्त लागली । उद्यमीं जाहले दुर्लक्ष ॥ ५४ ॥

सिद्ध साधु बैरागी । आलिया भेटती वेगीं ।

प्रश्न करिती तयांलागीं । अध्यात्मविषयीं ॥ ५५ ॥

जेणें दासबोध विवरिला । तेणें बिकट प्रश्न केला ।

प्रत्युत्तरें भांबावला । दिसे साधु ॥ ५६ ॥

आणिक लक्षणें पाहती । भक्ति उपासना नीति ।

कांहींच नसतां उपहासिती । पोटभरु म्हणोनि ॥ ५७ ॥

जन भुलवायाकारणें । देहाची विटंबना करणें ।

यापेक्षां उदरी कांटे भरणें । फार बरें ॥ ५८ ॥

ऐसे बहुत उपहासिती । अंतरीं गुरुभेटीची आर्ति ।

कोणी भेटेल ज्ञानज्योति । जागोजागीं पाहातसे ॥ ५९ ॥

गुरुप्राप्तीलागून । नित्य प्रार्थिती हनुमान ।

सेवा करिती अतिगहन । सद्‌गुरु भेटावा तुम्हांऐसा ॥ ६० ॥

जैसे दिवस गेले । तैसें अंतर तळमळलें ।

वैराग्य शरीरीं खवळलें । धंदा सर्व सोडिला ॥ ६१ ॥

एकदां माय गांवीं जातां । चीजवस्तु वांटिली समस्तां ।

भिक्षाहारें उदरपूर्तता । करूं लागले ॥ ६२ ॥

माय अत्यंत शोक करी । पुत्र आठवली मधुकरी ।

प्ररब्धगति विचित्र सारी । देवा कैसी केली तुवां ॥ ६३ ॥

गोविंदें लोकलाज सांडिली । एकांतवसति आरंभिली ।

चित्ताची मलिनता गेली । देखतदेखतां ॥ ६४ ॥

क्षेत्र नांगरून तयार केलें । वैराग्यजळें तुडुंब भरलें ।

कृषीवल ते शोधीत आले । ज्ञानबीज पेराया ॥ ६५ ॥

एकदा दासबोध वाचीत असतां । महाराज देखिले अवचितां ।

दृष्टादृष्टीं एकतानता । होवोनि गेली ॥ ६६ ॥

देहाची स्मृति उडाली । चिदानंदीं वृत्ति रमली ।

तंव इकडे गुरुमाउली । निघोन गेली ॥ ६७ ॥

एक प्रहरें सावध होती ॥ तंव न दिसे गुरुमूर्ति ।

गल्लोगल्लीं शोधित फिरती । आनंदकंद गुरुलागीं ॥ ६८ ॥

कोणी सांगा समाचार । कोठें गेले गुरुवर ।

नयनीं चालला अश्रुपूर । पुसों लागले सर्वांसी ॥ ६९ ॥

भव्य रूप दिव्य कांती । पायीं खडावा असती ।

कफनी फरगुल घालिती । मस्तकीं टोपी शोभतसे ॥ ७० ॥

कंठीं वैजयंतीमाळा । केशर कस्तुरी त्रिपुंड्र भाळा ।

भोंवती भक्तांचा मेळा । राम राम गर्जतसे ॥ ७१ ॥

कोणी सांगतीं ते समयीं । दिवाण काटापूर गृहीं ।

कोणी साधु असती पाही । शीघ्र जावोन भेटावें ॥ ७२ ॥

धांवत गेले तेथूनी । देखिली नयनीं गुरुजननी ।

देह लोटिला चरणीं । कोण वानी तें सुख ॥ ७३ ॥

उठवोन देती आलिंगन । आनंदसागर ऐसें म्हणोन ।

पोटीं धरिती कुरवाळोन । अनुतापा निवविती ॥ ७४ ॥

तैंपासोन नाम आनंदसागर । वदों लागले नारीनर ।

गोविंदबुवा गुरुवर । ऐसेंहि कोणी म्हणती ॥ ७५ ॥

प्रश्नोत्तरें दिवसरात । होते तेथें आनंदांत ।

परि त्यांची माय होत चिंताग्रस्त । वेड लाविलें बाळासी ॥ ७६ ॥

येवोन निंदों लागली । ’पुत्राच्या जन्माची माती केली ।

मर्कटाहातीं कोलती दिधली । आजिं तुम्हीं’ ॥ ७७ ॥

सद्‌गुरु म्हणती ’अहा माय । तुमचें भाग्य पावलें उदय ।

जन्ममरणादि चुकवील घाय । बेचाळीस कुळांचा ॥ ७८ ॥

ऐसा पुत्र लाधला । आणि म्हणतां वेडा झाला ।

तुम्ही माझे अनुरोधें चाला । तुमचे मनोरथ पुरतील ॥ ७९ ॥

रामसेवा करितां सतत । सर्व पुरतील मनोरथ ।

तुम्ही असावें निश्चिंत । भाग्यें लाधला सुपुत्र’ ॥ ८० ॥

बोध करितां भ्रम गेला । उभयतां अनुग्रह दिला ।

नेम घालोन दिधला । भवसिंधुतारक ॥ ८१ ॥

आनंदसागर करिती सेवा । सेविती स्वानंदाचा मेवा ।

तो प्रकार श्रवण करावा । भाविक जन हो ॥ ८२ ॥

गुरुसेवेहून सार । न मानिती दुजें थोर ।

गुरुआज्ञेवरी विकल्प विचार । अणुभरी धरिती ना ॥ ८३ ॥

स्नान करितां अर्धवस्त्र भिजलें । आणि समर्थें बोलाविलें ।

त्वरित तैसेचि निघाले । ऐसी भक्ती ॥ ८४ ॥

भोजनीं हातीं धरिला घांस । हांक येतां त्या समयास ।

तैसाचि ठेवोनि तयास । धांवत जाती ॥ ८५ ॥

सद्‌गुरु अंतर पाहती । जपानुष्ठाना बैसविती ।

एक दोन दिनराती । अन्नोदकाविण ॥ ८६ ॥

तरी न मानिती खेद । वाटे तो महदानंद ।

आज्ञा झाली हाचि प्रसाद । विशेष मानिती ॥ ८७ ॥

असो सेवेचा ऐसा प्रकार । नित्य झिजविती शरीर ।

जाळिले दुरितांचे डोंगर । गुरुकृपा संपादुनी ॥ ८८ ॥

उन्मनी अवस्था जै आली । पिशाचवत्‌ वृत्ती झाली ।

श्रीगुरूंनीं शांतविली । कृपादृष्टी करोनी ॥ ८९ ॥

ज्ञानोर्मीसी शमविता । गुरुवांचोन नसे त्राता ।

पाठीं पोटीं संरक्षिता । एकलाचि गुरुराणा ॥ ९० ॥

तैसाचि अष्ट महासिद्धी । साधकां घालिती उपाधी ।

शुद्ध भावें दयानिधी । गुरुनाथ तारितसे ॥ ९१ ॥

उभयतां निरोप देती । नर्मदातीरीं बडवाईप्रती ।

जावोन राहावें शीघ्रगती । जप दासबोध चालवावा ॥ ९२ ॥

दहा समास दिधले काढोनी । तैसाचि जप नेमोनी ।

नित्य असावें उपासनीं । ऐंशी हजार दिनसंख्या ॥ ९३ ॥

तंव विरहें दुःखी झाले । परि निरुपायें निघाले ।

बढवाईचे रानीं राहिले । खोपट करोनी ॥ ९४ ॥

ग्रामीं भिक्षा मागोनि । निर्वाह करिती आनंदानें ।

जप दासबोधवाचनीं । क्रमिती काळ ॥ ९५ ॥

दासबोध विवरीत असतां । पक्षी बैसती सभोंवता ।

दाणे टाकिल्याही न खातां । श्रवणीं होती तल्लीन ॥ ९६ ॥

तयासी आधी झाले ज्ञान । रामरूप पाहे भुवन ।

सर्पासी करी वंदन । राम राम म्हणोनि ॥ ९८ ॥

ऐसा काळ चालिला । आनंदीआनंद वाढला ।

दिवस आला आणि गेला । हें न कळे तिघांसीही ॥ ९९ ॥

पुत्राची सिद्धदशा पाहता । माय वंदितसे सुता ।

अनुचित गोष्टी हे तत्त्वतां । वदती आनंदसागर ॥ १०० ॥

तेही करिती नमस्कार । माय धरी त्यांचा कर ।

तूं विश्ववंद्य सिद्ध साचार । मी अज्ञानी मज न नमावें ॥ १०१ ॥

उभयतां वाद पडला । सद्‌गुरूंनी तो मिटवला ।

उभयतांनीं एकमेकाला । नमन कधीं करूं नये ॥ १०२ ॥

उपासना बहु वाढली । सिद्धदशा येऊं लागली ।

तंव इकडे गुरुमाउली । शिष्यभेटीसि निघाली ॥ १०३ ॥

गुरु येती म्हणोन । माळियास झालें ज्ञान ।

उभयतां सामोरे जाऊन । वंदिती गुरुपदा ॥ १०४ ॥

संतुष्ट झाले गुरुवर । ठेविला मस्तकीं वरद कर ।

दवडिले अज्ञान विकार । निजपद तयां दिधलें ॥ १०५ ॥

तयां मुखीं हनुमंतासी । देवविलें अनुग्रहासी ।

हा भक्त योगी ज्ञानराशी । बहुतांसी तारील ॥ १०६ ॥

उभयतांसी अधिकार दिला । मंत्रानुग्रह करावयाला ।

वाढवावें श्रीउपासनेला । रामसेवा करीत जावी ॥ १०७ ॥

आनंदसागरांप्रती । मांदारमुळींचा मारुती ।

देवोनि पारंनरे अंबड प्रांतीं । तयांलागी पाठविलें ॥ १०९ ॥

तेरा कोटी जप केला । अंबड जालना मठ स्थापिला ।

वाढविती उपासनेला । राममंदिरें दोहींकडे ॥ ११० ॥

एकदां गोपाळकाल्यासी । श्रीकृष्ण आले गोपवेषीं ।

दर्शन देवोनि भक्तासी । पुन्हां अदृश्य जाहले ॥ १११ ॥

श्रीगुरु वदती विवाहासी । करीं आतां सत्वरेंसी ।

आनंदसागर वदती मजसी । न लगे प्रपंचबंधन ॥ ११२ ॥

मातेसी पुसती विचार । तीही न दे रुकार ।

गोसावी केला माझा पुत्र । दूषण दिधलें इंदुरीं ॥ ११३ ॥

विनोदें मागील स्मरण देतां । माय विनवी ’श्रीगुरुनाथा ।

अज्ञानें भुरळ होती चित्ता । तव कृपें निवाली’ ॥ ११४ ॥

असो आग्रहें लग्न केलें । सावधासी बंधन कसलें ।

पुत्रकन्यांनी शोभविलें । सच्छिष्य गृहस्थाश्रमी ॥ ११५ ॥

शिष्य शाखा वाढविली । नामगुढी उभारिली ।

बहुतांची यातना सोडविली । अनुग्रहप्रसाद देवोनी ॥ ११६ ॥

कसा उतरल्या वांचोन । अनुग्रह न देती जाण ।

म्हणती विघ्नें येतील दारुण । मम अनुग्रह घेतलिया ॥ ११७ ॥

आनंदपुरीं वसविलें स्थान । नित्य पूजाअर्चा भजन ।

आल्या अतिथा अन्नदान । शरणागता रक्षिती ॥ ११८ ॥

असो सद्‌गुरुप्रसाद । सेवितां झाला आनंद ।

पुढती कथा परिसा विशद । ब्रह्मानंद सिद्धांची ॥ ११९ ॥

॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते अष्टमाध्यायांतर्गतः प्रथमः समासः ॥

श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥

अध्याय आठवा

समास दुसरा

दुजे शिष्यवर ब्रह्मानंद । दृढ धरिलें गुरुपद ।

सिद्ध होवोनि प्रसिद्ध । जगदुद्धार बहु केला ॥ १ ॥

कर्नाटकीं विजापूर प्रांत । बदामीसन्निध जालिहाळ ग्रामांत ।

विप्रकुटुंब नांदत । स्वधर्मकर्मीं दक्ष सदा ॥ २ ॥

भारद्वाजगोत्री परम । गाडगुळी ऐसें उपनाम ।

बाळंभट्ट द्विजोत्तम । भार्या सती जिऊबाई ॥ ३ ॥

रेणुका उपास्यदैवत । तिचे कृपें चार सुत ।

त्यांमाजीं अनंतभट्ट विख्यात । जाहले श्रीब्रह्मानंद ॥ ४ ॥

बालपणीं हूड भारी । मुलें जमवोनि भजन करी ।

व्रतबंध झालियाउपरी । शास्त्र शिकों घातलें ॥ ५ ॥

मुळगुंद येथील विद्वान । गुरुशास्त्री नामें ब्राह्मण ।

तयाजवळीं राहोन । विद्या बहुत पठण केली ॥ ६ ॥

काव्य तर्क वेदांत । वेदपठणही बहुत ।

शिकोन झाले पंडित । जगन्मान्य ॥ ७ ॥

निरोप आला गृहासी । मायबापें झालीं हर्षी ।

करूं म्हणती विवाहासी । सुशील कन्या पाहोनि ॥ ८ ॥

तंव अनंतें देहभोग । हस्तीं दाविला कुष्ठरोग ।

त्या निमित्तें विवाहयोग । टाळिला साधनीं विक्षेप ॥ ९ ॥

मातापितयांसी विनविलें । देहभोग भोगणें घडलें ।

उपशमन पाहिजे केलें । ईशसेवा करूनी ॥ १० ॥

या निमित्तें आज्ञा घेतली । स्वारी तेथून निघाली ।

सोर्टूर सन्निध पावली । व्यंकटेशासमीप ॥ ११ ॥

भोंवतीं डोंगर उंच गाढे । माजीं व्यंकटवाडी खेडें ।

काळनेमें पडलें उघडें । ओस आणि निर्मनुष्य ॥ १२ ॥

सन्निध ओहोळ आणि कुंड । झाडे गर्द आणि प्रचंड ।

श्वापदें नांदती उदंड । भयानक स्थळ ॥ १३ ॥

कर्नाटकीं व्यंकटेश । दैवत मान्य विशेष ।

तैसें तेथें एक ओस । मंदिर पूर्वींचें ॥ १४ ॥

स्वयंभू व्यंकटेशमूर्ति । नसे कांहीं अवयवाकृति ।

तेथें जावोन राहती । निर्मनुष्य वनामाजी ॥ १५ ॥

भक्तीस एकाग्रता एकांतस्थलीं । वृत्ति साधनीं स्थिर केली ।

सेवा निष्ठेनें चालविली । व्यंकटेशप्रभूची ॥ १६ ॥

उषःकाली स्नान करोनि । अनुष्ठान करिती, मग माध्यान्ही ।

सोर्टूरीं भिक्षा आणोनि । पुष्करणीकुंडीं बुडविती ॥ १७ ॥

व्यंकटेशा नैवेद्य दावोन । एक वेळ करिती भोजन ।

पुनरपि श्रीआराधन । अहोरात्र चालविती ॥ १८ ॥

दिवसांही कोणी संचार न करिती । तेथें केली नित्यवसती ।

वैराग्य उपजलें चित्तीं । देहसार्थक करावें ॥ १९ ॥

विनवीत श्रीव्यंकटेशा । ’भवभयहारका परेशा ।

पुरवावी येवढी आशा । देह सार्थकीं लावावा ॥ २० ॥

बहुत शास्त्रें पठण केली । परि समाधानता नाही आली ।

समधानाची साउली । व्यंकटरमणा दावावी ॥ २१ ॥

करुणा भाकिती वेळोवेळीं । नऊ मास सेवा करी ।

जगन्माय संतोषली । स्वप्नीं येवोनि सांगत ॥ २२ ॥

’आतां अनुष्ठान पुरें करावें । त्वरित उत्तरेसी जावें ।

सद्‌गुरुचरणीं लीन व्हावें । खाणाखुणा सांगितल्या ॥ २३ ॥

अनंत जन्मांची सुकृतें । फळा येतील तेथें ।

कामना व्याधी समस्तें । हरतील सकल गुरुराव’ ॥ २४ ॥

स्वारी तेथून निघाली । उत्तरेप्रति चालिली ।

वाराणसीं वसति केली । कांही कालपर्यंत ॥ २५ ॥

कृष्णानंद स्वामींपाशी । पुन्हां केलें पठणासी ।

गीता उपनिषद्‌भाष्यासी । शारीरभाष्य वेदांत ॥ २६ ॥

विद्वत्ता झाली गहन । तरी नोहे समाधान ।

मनीं ध्यानीं सद्‌गुरुचरण । कोठें भेटतील मजलागीं ॥ २७ ॥

काशी प्रयाग नारायण । अयोध्या मथुरा वृंदावन ।

सकल तीर्थें फिरून । गुरुमाय शोधिती ॥ २८ ॥

फिरत आले इंदुरासी । तेथें देखिलें गुरूंसी ।

दृष्टांती लक्षणें जैसी । तैशीं तेथें पाहिलीं ॥ २९ ॥

तेंचि रूप तेंचि ध्यान । परि न दिसे ज्ञानचिन्ह ।

पोरांसवें खेळत जाण । अज्ञानासारिखे ॥ ३० ॥

नाहीं गीता भाष्य उपनिषद्‌ । पूर्वपक्ष उत्तरपक्ष वाद ।

परमार्थाचा संवाद । तोहि दिसेना ॥ ३१ ॥

प्राकृत भाषा बोलती । नाहीं संस्कृत व्युत्पत्ति ।

मग येथें ज्ञानप्राप्ति । मजसी काय होईल ॥ ३२ ॥

वाराणसीं देखिले साधु । तेथें होत वादविवादु ।

वेदांतचर्चा अनुवादु । पूर्वपक्ष आणि सिद्धांत ॥ ३३ ॥

येथें कांहींच दिसेना । ऐसा विकल्प झाला मना ।

परि वेध लागला तो सुटेना । दर्शनें आनंद होतसे ॥ ३४ ॥

लीला दाविती गुरुराव । येथें शब्दज्ञानवैभव ।

गुंतली वृत्ति अनुभव- । सुखासी नाहीं देखिलें ॥ ३५ ॥

नित्य दर्शनासी येती । सद्‌गुरु बळेंचि वागती ।

बालकांसवें करिती । हास्यविनोद ॥ ३६ ॥

ऐसा काळ बहुत गेला । दर्शनाचा हव्यास लागला ।

परि मनीं विकल्प आला । ज्ञानचिन्ह दिसेना ॥ ३७ ॥

शरण जावें वा न जावें । ऐसे चित्तीं पडले गोवे ।

उगाच पाहत बसावें । सद्‌गुरुलीला ॥ ३८ ॥

भोळे भाविक दर्शना येती । चरणीं लोटांगण घालिती ।

सद्‌गुरु समाधान करिती । ज्याचे त्यापरी ॥ ३९ ॥

देहव्याधि दूर करिती । भूतपिशाचें शरण येती ।

रामनाम प्रस्थापिती । सकळां ठायीं ॥ ४० ॥

पराव्याचें जाणोनि अंतर । नेमकेंचि देती प्रत्युत्तर ।

नित्य घडती चमत्कार । पाहतां विस्मय वाटतसे ॥ ४१ ॥

संगतीसुखा लोलुप झाले । अहंता विकल्प मावळले ।

अनुतापें पोळोनि निघाले । पदीं शरण रिघाया ॥ ४२ ॥

पाहोन चित्तशुद्धि झाली । गुरुमाय पान्हावली ।

ब्रह्मानंदीं मग्न केली । वृत्ति अनंतभट्टाची ॥ ४३ ॥

नाम ठेविलें ब्रह्मानंद । दिधला अनुग्रहप्रसाद ।

सकलांसि झाला आनंद । अनंतशास्त्री शरण आले ॥ ४४ ॥

अंगावरोन हात फिरविती । देहव्याधित्रस्त वदती ।

ब्रह्मानंद तैं विनविती । देहातीत सुख असावें ॥ ४५ ॥

प्रारब्ध भोगोनि सारावें । कर्मबंधापासोन सुटावें ।

तरीच परमार्थ फावे । बंधरहित ॥ ४६ ॥

सद्‌गुरु पुढें आज्ञापिती । जावें नर्मदातीराप्रति ।

ओंकारेश्वर उमापती । स्थान जेथें ॥ ४७ ॥

निर्मनुष्य अरण्यांत । शिवालय जीर्ण बहुत ।

तेथें जावोनि सतत । नामस्मरण करावें ॥ ४८ ॥

ऐशी आज्ञा होतां पाहीं । शीघ्र पावले त्या ठायीं ।

जेथें मनुष्यवसति नाहीं । हिंस्र श्वापदें हिंडती ॥ ४९ ॥

साधोनिया एकांतवास । जप केला सहा मास ।

मग प्रगट झाले गुरु परेश । शिवलिंगामधोनी ॥ ५० ॥

पोटीं धरोनि कुरवाळिलें । अनुष्ठान समाप्त करविलें ।

सवेंचि तेथें गुप्त झाले । गोंदावलीस यावें म्हणोनि ॥ ५१ ॥

गोंदावली येऊनि दर्शन घेती । अति आदरें सेवा करिती ।

कांहीं दिवसांउपरांतीं । आज्ञा करिती गुरुराव ॥ ५२ ॥

’सर्व अधिकार दिधले तुम्हांसी । आतां जावें कर्नाटकासी ।

वाढवावें समर्थपंथासी । राममंदिर स्थापावें ॥ ५३ ॥

वृक्ष न वाढें वृक्षाखालीं’ । ऐसें वदती ते काळीं ।

’जावोनि नामपोई घालीं । हीच सेवा आमुची’ ॥ ५४ ॥

गुरुनिरोपें निघाले । ते कपोतेश्वरीं आले ।

एक तप अनुष्ठान केलें । तेरा कोटी जपाचें ॥ ५५ ॥

बेलधडीस आले तेथोनी । मनीं चिंतिती समर्थवाणी ।

मंदिर बांधावें म्हणोनी । आज्ञा मज झाली असे ॥ ५६ ॥

ऐसी चिंता लागली । तंव समर्थस्वारी आली ।

चरणीं लोटांगण घाली । ब्रह्मानंद शिष्यराणा ॥ ५७ ॥

महाराज वदती ’काय चिंता । रामकृपें सर्व सिद्धता ।

राम भक्ता साह्यकर्ता । यदर्थीं शंका नसावी’ ॥ ५८ ॥

बोधें चित्त शांतविती । मग आले गोंदवलीप्रती ।

इकडे वर्तली चमत्कृती । श्रोतेजनीं परिसावी ॥ ५९ ॥

मंदिर कैसें बांधावें । कैसें द्रव्य मेळवावें ।

गुरुआज्ञे सादर व्हावें । इच्छिती ऐसें ॥ ६० ॥

गांवोगांवी जावोन । बहुत द्रव्य मेळवोन ।

मंदिर बांधिलें शोभायमान । बेलधडीक्षेत्रासी ॥ ६१ ॥

रामस्थापना करायासी । आणिलें श्रीसमर्थांसी ।

तृप्त केले बहुवसीं । अन्नदानें विप्रगण ॥ ६२ ॥

कांहीं दिवसांउपरांतीं । उन्मनी अवस्था धरिती ।

उडाली मुळीं देहस्मृति । बंधन बहुतजन्मींचें ॥ ६३ ॥

कोठेंही पडोनि रहावें । कोणासवें न बोलावें ।

अत्यानंदे डुलत रहावें । अन्नवस्त्रा चाड नाहीं ॥ ६४ ॥

ऐसी ही उन्मनी अवस्था । वेडगळ बाटे समस्तां ।

परि जोडल्या अनंत सुकृतां । जीवा समाधान देतसे ॥ ६५ ॥

असो ऐसे ब्रह्मानंद । सेवोनि श्रीगुरुप्रसाद ।

उन्मन होवोन निजानंद । भोगिती । सिद्धसोहळा ॥ ६६ ॥

पुन्हां लोककार्य करिती । लोकांसारिखे वावरती ।

बीज भाजल्याउपरांतीं । रुजणेचें भय नाहीं ॥ ६७ ॥

तेथून पुढें नरगुंदासी । करविलें रामजपासी ।

तेराकोटी पुरश्चरणासी । विप्रांमुखें ॥ ६८ ॥

सांगतेची केली सिद्धता । परि जलाची नसे पूर्तता ।

अधिकारी वदती भक्तां । उत्सव तेथें न करावा ॥ ६९ ॥

ब्रह्मानंद वदती धीर धरा । रामकृपें सुटतील धारा ।

तंव अकस्मात्‌ मेघ भरारा । येवोनि जल वर्षती ॥ ७० ॥

जलस्थानें भरोन गेलीं । भक्तमंडळी आनंदलीं ।

देव दासांचा वाली । उणें दिसतां धांवतसे ॥ ७१ ॥

जावोनि स्वयें गोंदावलीसी । विनविती श्रीगुरूंसी ।

आलिया जपसांगतेसी । आनंदीआनंद वाढेल ॥ ७२ ॥

जैसा देव भक्तप्राण । तैसे गुरु शिष्याधीन ।

नरगुंदा साधलें निधान । जगदुद्धारक महाराज ॥ ७३ ॥

होम हवन अन्नदान । पुराण भजन निरूपण ।

भूतां पूजोनि भगवान । संतुष्ट केले ब्रह्मानंदें ॥ ७४ ॥

असो ऐसे ब्रह्मानंद । स्वयें पावले सद्‌गुरुपद ।

बहुतांसी अनुग्रहप्रसाद । देवोन सुमार्गा लाविलें ॥ ७५ ॥

पुढें बिदरहळ्ळीसी । गोपाळ कृष्णमंदिरासी ।

केलें जीर्णोद्धारासी । अन्नदान अगणित ॥ ७६ ॥

तेरा कोटी जपसांगता । होम हवनादि पूर्तता ।

आणवोनि सद्‌गुरुनाथा । याचक बहु तोषविले ॥ ७७ ॥

आजन्म ब्रह्मचर्यें राहिले । व्यंकटापूर ठाणें केलें ।

चिरेबंदी मंदिर बांधिलें । भव्य आणि सुंदर ॥ ७८ ॥

श्रीराम आणि हनुमान । तैसे महाराज आणि ब्रह्मानंद जाण ।

गुरुभक्त मानिती तयांलागुन । सद्‌गुरुसारिखे ॥ ७९ ॥

॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते अष्टमाध्यायांतर्गतः द्वितीयः समासः ॥

श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥

अध्याय आठवा

समास तिसरा

आनंदसागर ब्रह्मानंद । यांनी जाणिले ब्रह्मचैतन्य पद ।

आणि शिष्य झाले प्रसिद्ध । तेही पुढती सांगिजेल ॥ १ ॥

कुर्तकोटी । इनामदार । धनवान आणि चतुर ।

लिंगनगौडा नामे द्विजवर । सरस्वती प्रसन्न तयांसी ॥ २ ॥

पाश्चात्य विद्या संपादोनि । संस्कृतीं अग्रगण्यता मिळवूनि ।

विद्याभूषण पदवी जयांनीं । स्वतेजें संपादिली ॥ ३ ॥

आणिकही बहुमान । देशी विदेशी मेळवून ।

नित्य करिती विद्यादान । विद्यार्थियांसी ॥ ४ ॥

सार्वजनिक हितासाठी । नित्य करिती आटाआटी ।

अकस्मात झाली भेटी । ब्रह्मानंदगुरूंची ॥ ५ ॥

पाठक आणि अनुभवी । यांची भेटी झाली बरवी ।

अनुभव सुखाची चवी । वेगळीच आहे ॥ ६ ॥

भक्ति उपासना आणि ज्ञान । पाहोन झालें समाधान ।

नम्र होवोनि तत्क्षण । अनुग्रहप्रसाद घेतला ॥ ७ ॥

तदुपरी ब्रह्मानंद यांनी । विद्या वैराग्य पाहोनि ।

घातले समर्थचरणी । अनुग्रहप्रसाद देवविला ॥ ८ ॥

सद्‌गुरु वदती तयांलागून । करावें भागवतकथन ।

व्युत्पत्ती पाहतां संतोषोन । 'महाभागवत' नामे देती ॥ ९ ॥

महाभागवतांचे वैराग्य । पाहतां वाटे धन्य भाग्य ।

भवनदी दुस्तर दुर्लंघ्य । सहज हे उल्लंघिती ॥ १० ॥

सद्‌गुरुसेवा करीती बहुत । रामनाम सदा जपत ।

निरूपणें चित्त शांतवित । सकल जनांचे ॥ ११ ॥

लोकसेवेची हौस भारी । धर्मसुधारणा व्हावी बरी ।

म्हणोन हिंडती नगरोनगरीं । निःस्वार्थ निरालस्यें ॥ १२ ॥

कुर्तकोटीचें शिवमंदिर । तेथेंचि स्थापिले रघुवीर ।

अनुग्रहाचा अधिकार । सद्‌गुरूंनी दिधला असे ॥ १३ ॥

शिष्यशाखा असे थोडी । समाजहिताची बहु गोडी ।

पाश्चात्य पौर्वात्य द्विधा जोडी । उकलोनी दाविती ॥ १४ ॥

स्वधर्मीं सदा रत व्हावें । देशोन्नतीसी झटावें ।

बोध करिती मनोभावें । ठायीं ठायीं ॥ १५ ॥

असो श्रीमहाभागवत । पुढे झाले विख्यात ।

सद्‌गुरुचरणीं झाले रत । आणिक शिष्य ॥ १६ ॥

कर्हा्डक्षेत्री शांताश्रम । संन्यासी कर्मठ परम ।

त्यांचें श्रीगुरूंवरी प्रेम । अतिशयेंसी ॥ १७ ॥

कांही काल वाराणशीसी । होते श्रीगुरूंचे संगतीसी ।

गुरुबंधु उभयतांसी । मानिती एकमेक ॥ १८ ॥

समर्थशिष्य विश्वनाथ । नामें होता भाग्यवंत ।

तयासी समर्थ आज्ञापित । कर्हाहडक्षेत्रीं जावया ॥ १९ ॥

शांताश्रम यतीपाशीं । जावें तुवां वेगेंसी ।

सेवा करावी अहर्निशी । ती आम्हां पावेल ॥ २० ॥

म्हणती प्रसाद घ्यावा । साधनीं देह झिजवावा ।

मम कृपें परलोक साधावा । वदती ऐसें ॥ २१ ॥

यज्ञेश्वर वैदिक विद्वान । श्रीगुरूंसी गेले शरण ।

अनुग्रह मंत्र घेवोन । सेवा केली एकनिष्ठ ॥ २२ ॥

नामपुरश्चरणें केलीं । वेदविद्या गुरूंसी अर्पिली ।

चित्तासी समाधानता आली । साधनबळें ॥ २३ ॥

सद्‌गुरु बहु संतोषले । 'विश्वनाथ' नाम ठेविलें ।

सर्व अधिकार तयां दिधले । वाढवा म्हणती भक्तिपंथ ॥ २४ ॥

मठ केला आटपाडीस । स्थापिलें राममंदिरास ।

शिष्यशाखा बहुवस । रामनाम गर्जतसे ॥ २५ ॥

गुरुदक्षिणा विद्येप्रत । दिधली कवण निमित्त ।

तरी परिसावें उदर भरित । होते भिक्षुकी करोनी ॥ २६ ॥

वेदविक्रय कंचकवृत्ती । येणें न घडेल भगवद्भीक्ति ।

यास्तव सद्गुचरुप्रति । अर्पण करोनि सोडिली ॥ २७ ॥

कृष्णा नामें कुच्चीकर । यांचे शिष्य होते चतुर ।

श्रद्धायुक्त नामगजर । करणेंविषयीं प्रसिद्ध ॥ २८ ॥

कुरवली श्रीसिद्धस्थान । तेथील दामोदरबुवा म्हणोन ।

गोसावी हरिदास धरिती चरण । सद्गुारुमहाराजांचे ॥ २९ ॥

अति कठिण सेवा करिती । नीच कामें अंगीकारिती ।

गुरुचरणीं अतिप्रीती । प्रपंचाअस्था टाकिली ॥ ३० ॥

पडेल ते काम करावें । जैसें मिळेल तैसें खावें ।

सदा संतोषी असावें । नाम घ्यावें आदरें ॥ ३१ ॥

दोन तपें संगतीसी । राहिले गुरुसेवेसी ।

सद्गुपरु होवोनि संतोषी । दीक्षा दिधली तयांप्रति ॥ ३२ ॥

अनुग्रहाचा अधिकार । देते झाले गुरुवर ।

गोमेवाडीचें मंदिर । सेवा तेथें सांगितली ॥ ३३ ॥

कांही कालपर्यंत । होतें तेथे सेवा करित ।

पुढें कुरवली जन्मग्रामांत । आज्ञें मंदिर स्थापिलें ॥ ३४ ॥

कुरवलीसी मठ केला । शिष्य समुदाय वाढविला ।

दीनजनांसी दाविला । बोधूनिया सुपंथ ॥ ३५ ॥

भजन अत्यंत प्रेमळ । उच्चस्वर आणि रसाळ ।

परिसतां वाटें मायाजाळ । सोडूनि भजनीं लागावें ॥ ३६ ॥

असो ऐसे दामूबुवा । सन्मागीं लाविती जीवां ।

गुरुप्रसाद वानावा । किती म्हणोनी ॥ ३७ ॥

विष्णुबुवा कुंभोजकर । नामें देशस्थ द्विजवर ।

श्रीगुरूंचे किंकर । झाले कैसे अवधारा ॥ ३८ ॥

सहज गेले दर्शनासी । देखिले श्रीगुरुचरणांसी ।

समाधान झालें मानसीं । पाहोन ज्ञान उपासना ॥ ३९ ॥

भूत भविष्य वर्तमान । जाणोनिही प्राकृतासमान ।

प्रपंच परमार्थ चालवून । समाधानी गुरुमूर्ति ॥ ४० ॥

अनुग्रह घ्यावा ऐसी चित्ती | उदित होय स्वयंस्फूर्ती |

तेंव्हा करिती विनंती | दिना हाती धरावे ॥ ४१ ॥

समर्थ वदती तयांसी । 'विसरलां मागील गुरूंसी ।

तैसेंच कराल आम्हांसी । तरी कैसें करावें ॥ ४२ ॥

गुरु म्हणजे नव्हे मेवा । लागे देह अर्पावा ।

तरीच त्या देवाधिदेवा । होईल भेटी ॥ ४३ ॥

एक गुरु असतां पाहीं । दुजा वरणे श्लाघ्य नाहीं ।

गुरुक्षोभ घडतां पाही । ठाव कोठेंही न मिळे' ॥ ४४ ॥

श्रीगुरूंनी बोध केला । तेव्हां मनीं आठव झाला ।

शिवमंत्र असे दिधला । पूर्वीं एका गुरूंनी ॥ ४५ ॥

आणिक सांगितली खूण । तुजसी होईल विस्मरण ।

भेटतां सच्चिदानंद घन । बोध करितील पुनरपि ॥ ४६ ॥

तयांसि सद्गुदरु मानावें । चित्त तेथेंचि अर्पावें ।

जिणें सार्थक करोनि घ्यावें । सद्गु रुसेवा करोनी ॥ ४७ ॥

सर्व वृत्तांत निवेदिला । श्रीगुरूंनीं अनुग्रह केला ।

तोचि मंत्र उपदेशिला । शिवउ्पासना लाविली ॥ ४८ ॥

शिव आणि रघुपति । भेद न मानी कल्पांती ।

आसनीं असतां एकांतीं । शिवमंत्र जपावा ॥ ४९ ॥

येरवीं स्मरावा श्रीराम । जो शिवाचा आराम ।

भक्तकाज कल्पद्रुम । अखंड वदनीं असावा ॥ ५० ॥

असो अनुग्रह घेवोन । बहुत केलें साधन ।

आणि करिती तीर्थाटन । चौधाम सप्तपुर्या॥ ॥ ५१ ॥

द्वादश ज्योतिर्लिंगें केलीं । बहुत वेळां यात्रा झाली ।

पुन्हा तीर्थांची माउली । सद्‌गुरुभेटी पावले ॥ ५२ ॥

स्थिति पाहोन आज्ञा देती । सर्व अधिकार तुम्हांप्रति ।

वाढवी श्रीरामभक्ति । नौका जी भवनदीची ॥ ५३ ॥

गुरुआज्ञा घेवोन । पावले वर्हाीडी सेंदुरजन ।

मठ केला ब्रह्मचैतन्य । शिष्यसमुदाय वाढविला ॥ ५४ ॥

मारुतिराव पिटके म्हणोनि । गृहस्थाश्रमी साधक ज्ञानी ।

दीक्षानुग्रह द्यावयालागोनि । अधिकारी जाहले ॥ ५५ ॥

अंतर्ज्ञानी निःसंदेही । अंगी अहंता मुळींच नाही ।

शिष्य शाखा असे पाही । परि संख्या थोडीशी ॥ ५६ ॥

तम्मणशास्त्री नवलगुंद । यांहीवरी झाला प्रसाद ।

दीक्षा देवोनि 'सच्चिदानंद' । नामाभिधान ठेविलें ॥ ५७ ॥

यांचा मठ हुबळीसी । वाढविती रामभक्तीसी ।

शिष्य शाखाही अल्पशी । केली गुरुप्रसादें ॥ ५८ ॥

यावंगली शिवदीक्षित । कर्नाटकीं झाले संत ।

गुरुआज्ञा मानोनि नेमस्त । उपासना चालविती ॥ ५९ ॥

यांचे येथें दत्तस्थापना । स्वयें करी सद्गु रुराणा ।

तेथेंच श्रीजानकीरमणा । प्रतिष्ठा केली आदरें ॥ ६० ॥

उप्पनबेट्टीगिरीकर । कृष्णशास्त्री झाले किंकर ।

साधनीं झिजविती शरीर । शुद्धभाव गुरुचरणीं । ६१ ॥

गुरु शिष्य महासागर । तयांचा न लागे पार ।

अल्पप्रगट वदलें थोर । श्रोतीं रोष न धरावा ॥ ६२ ॥

ऐसे हे संतजन । ज्यांचे अंतरी सीतारमण ।

तयांसी करोनि नमन । पुढील कथा विस्तारूं ॥ ६३ ॥

॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते अष्टमाध्यायांतर्गतः तृतीयः समासः ॥

श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥

अध्याय आठवा

समास चवथा

नमो अयोध्यावासिया । वसिष्ठ शिष्या रघुराया ।

पित्राज्ञापालका वेदवंद्या । कौसल्यानंदना नमो तुज ॥ १ ॥

गुहकप्रिया श्रीरामा । योगिजनचित्तविरामा ।

वनवासिया निवृत्तकामा । सीतावल्लभ नमो तुज ॥ २ ॥

श्रीगुरु आपले गुण अपार । वर्णितां भागले थोर थोर ।

अवधान द्यावें सत्वर । पुढील कथेसी ॥ ३ ॥

शंकरशास्त्री म्हासुर्णेकर । काव्यव्युत्पन्न भाविक थोर ।

श्रीगुरुंचे झाले किंकर । कवि आणि साधक ॥ ४ ॥

दीक्षा अनुग्रह करावया । सद्‌गुरु अधिकार देती तयां ।

म्हासुर्णे गांवी रामराया- । पाशीं मठ तयांचा ॥ ५ ॥

शिष्य शाखा असे थोडी । कवित्वाची बहु गोडी ।

पुराणसेवेची आवडी । सद्‌गुरुंचे गुण गाती ॥ ६ ॥

कागवाडक्षेत्रीं रामदासी । लागले श्रीगुरुपदासी ।

साडेतीन कोटि जपासी । केलें असे भक्तीनें ॥ ७ ॥

श्रीगुरूंनी दिधली दीक्षा । प्रपंच परमार्थ उभय पक्षां ।

चालवोनि करिती रक्षा । अनंत दुरितांची ॥ ८ ॥

जन्मभूमीचा उद्धार । केला बांधोनि मंदिर ।

अनुग्रहा अधिकार । श्रीगुरूंनी दिधला असे ॥ ९ ॥

शिष्यशाखा असे थोडी । अध्यात्मज्ञानाची गोडी ।

अन्नदानाची परवडी । चालविती बहु ॥ १० ॥

सद्‌गुरूंसी अति भक्ति । वरचेवरी दर्शना जाती ।

प्रपंचीं नसे आसक्ति । रामसेवेची आवडी ॥ ११ ॥

आणिक शिष्य हरिदास । हरिभाऊ वदती जयांस ।

प्रपंचीं सदा उदास । गुरुसेवा अतिप्रिय ॥ १२ ॥

जेव्हां सद्‌गुरुभेटी झाली । तेव्हां पराधीनता सोडिली ।

सदा ध्याती गुरुमाउली । अनन्यभक्तीनें ॥ १३ ॥

सांगली क्षेत्र वसतीस्थान । करिती कीर्तन प्रेमळ भजन ।

नसे तालसूर बंधन । कारण एक उपासना ॥ १४ ॥

कार्यकारण कुटुंब गेह । सद्‌गुरुकार्यीं झिजविती देह ।

न जाणती अन्य उपाय । रामनाम गुरुसेवा ॥ १५ ॥

पुत्र कलत्र बंधु भगिनी । वाहिलीं समग्र सद्‌गुरुचरणीं ।

सकलही गुरुसेवा करोनी । आनंदें काल क्रमिताती ॥ १६ ॥

यांची भगिनी बहिणाबाई । गुरुचरणीं ठेवितां डोई ।

सेवा करितां आळस नाहीं । तिज मायबाप महाराज ॥ १७ ॥

असो कुटुंबी सकळ लोक । हरिदास नामाचें सार्थक ।

करोनी भोगिती सुख । दुर्मिळ गुरुसेवेचें ॥ १८ ॥

रामभट्टाआत्मज बाळंभट्ट जोशी । कुरोलीचे रहिवासी ।

व्यसनी होते अतिशयेंसी । गुरुजवळी सहज आले ॥ १९ ॥

गांजा अफू आणि चरस । सेविती रात्रंदिवस ।

विनविती श्रीसमर्थांस । 'गोष्टी आमुची परिसावी ॥ २० ॥

जरी पुरवाल आमुचें व्यसन । तरी करूं नामस्मरण ।

आज्ञा मानूं प्राणासमान । असत्य न बोलूं कदापि' ॥ २१ ॥

सद्‌गुरु वदती 'उत्तम, । अगत्य चालवूं नेम ।

ऐसे आवडती आम्हां परम । स्पष्टवक्ते' ॥ २२ ॥

नित्यनेम जप नेमून दिला । ऐसा कांहीं काळ गेला ।

कृपेनें निर्व्यसनी केला । व्यसनासक्त तो द्विज ॥ २३ ॥

साधकस्थिति प्राप्त झाली । चित्तासी शुद्धता आली ।

सद्‌गुरूंनी दीक्षा दिधली । पावन केलें बाळंभट्ट ॥ २४ ॥

ब्रह्मचारी चिमणगांवकर । वैराग्यशील साधक थोर ।

दीक्षानुग्रहाचा अधिकार । श्रीकृपेने लाधला ॥ २६ ॥

हनुमानगढीस राहून । तुळसीकृत रामायण ।

नित्य करिती पारायण । योग्याभ्यासी ज्ञानी तसे ॥ २७ ॥

बलवंतराव घाणेकर । सात्त्विक भाविक साधक थोर ।

श्रींचे झाले किंकर । तनमनधनानें ॥ २८ ॥

बापूसाहेब न्यायाधीश । साठये उपनाम जयांस ।

श्रीगुरूंचे प्रसादास । अधिकारी जाहले ॥ २९ ॥

भाऊसाहेब केतकर । नेमणुकीचे कामगार ।

गुरुचरणीं टाकिला भार । सकलही प्रपंचाचा ॥ ३० ॥

शालिग्राम पंतोजी विद्वान । गिजरेशास्त्री कर्मठ जाण ।

काशीकर गुरुजी वेदसंपन्न । गुरुचरणीं नत होती ॥ ३१ ॥

आप्पासाहेब भडगांवकर । आप्पासाहेब कागवाडकर ।

भय्यासाहेब हर्देकर । धनसंपन्न शिष्य झाले ॥ ३२ ॥

भैय्यासाहेब इंदुरवासी । अखंड जपती रामनामासी ।

गाडगुळी भीमराव गदगनिवासी । सदा ध्याती गुरुपद ॥ ३३ ॥

सांगली क्षेत्रींचे फडणवीस । बळवंतराव वदती जयांस ।

ब्रह्मानंद देती अधिकारास । आपुले गुरुसंस्थेचे ॥ ३४ ॥

तोफखाने जाहले महंत । जयांसी सीताराम वदत ।

गृहीं बांधोनि मंदिराप्रत । रामसेवेसी सादर ॥ ३५ ॥

फडके काकासाहेब वदती । सद्‌गुरु बहु प्रेम करिती ।

वारंवार संरक्षिती । अर्थबोध देवोनी ॥ ३६ ॥

गोदूताई नामें भक्त । परम भाविक सत्त्वस्थ ।

विनोदें 'अंबेहळद' वदत । सद्‌गुरु तियेप्रती ॥ ३७ ॥

चार वर्षांची असतां । आसनें करविती दावून सत्ता ।

किती वानूं अभिनवता । गुरुकृपेची ॥ ३८ ॥

मुलाचे व्रतबंधनाचे वेळीं । यावी श्रीगुरुमाउली ।

ऐसी आशा बहु धरिली । परि महाराज अति दूर ॥ ३९ ॥

भक्तकाजकल्पद्रुम । सद्‌गुरुमाय विश्राम ।

संकटकालीं होती उगम । भक्तांसी सदा सन्निध ॥ ४९ ॥

व्रतबंधन होवोनि गेलें । विप्र भोजनासी जमले ।

परि तूप वेळेसी न आलें । म्हणून अडलें भोजन ॥ ४१ ॥

अंबेहळद चिंताग्रस्त । श्रीगुरूंसी प्रार्थित ।

तंव ते प्रत्यक्ष प्रकटोन वदत । 'असेल तेवढें तूप आणा' ॥ ४२ ॥

पावशेर तूप सकळांसी । वाढिते झाले तपोराशी ।

आनंद झाला सकळांसी । चमत्कृति देखोनी ॥ ४३ ॥

एकदां मंदिरीं ऐसें झालें । नाथभागवत निरूपण चालिलें ।

श्रोतेजन तटस्थ जाहले । गुरुवाक्यें परिसतां ॥ ४४ ॥

तंव अंबेहळदीचा सुत । दत्तू क्रीडे आनंदांत ।

सद्‌गुरु वदती तयाप्रत । दंगा येथें न करावा ॥ ४५ ॥

परि मूल हूड भारी । उगा न राहे क्षणभरी ।

मग श्रींनीं मस्तकावरी । वरदहस्त ठेविला ॥ ४६ ॥

मुलाची लागली समाधि । स्वस्वरूपीं शांत आनंदी ।

एक दिवस गेला मधीं । माय विनवी गुरूंसी ॥ ४७ ॥

बालका लागली असेल भूक । बैसोनि अंग देखेल निःशंक ।

कृपा करोनि घालावी भीक । पुत्र स्मृतीसी आणावा ॥ ४८ ॥

सद्‌गुरु वदती हास्यवदन । निजरंगी रंगलें मन ।

रक्षणकर्ता भगवान । समाधिसमयीं ॥ ४९ ॥

असो पुनरपि मस्तकावरी । हस्त ठेवितांचि सत्वरी ।

बाळ येवोनि देहावरी । गुरुचरण वंदितसे ॥ ५० ॥

ऐसे भक्त बहुत झाले । बहुतां साक्षात्कार घडले ।

सकलांनीं साधन केलें । यथाशक्ति ॥ ५१ ॥

हर्देकरीण दुर्गाबाई । काशीबाई गंगूताई ।

'पटाईत मावशी' भक्त पाही । कवि आणि साधक ॥ ५२ ॥

गिरवीकर नरसोपंत । दासबोध वाचिती भक्तियुक्त ।

नाम येवोनि श्रवण करित । डोलतसे आनंदें ॥ ५३ ॥

जेव्हां मनीं विकल्प आला । तेव्हां येईनासा झाला ।

गुरु वदती तयांला । गुरुवाक्य प्रमाण माना ॥ ५४ ॥

मुक्ताबाई शिष्या भली । सद्‌गुरुसेवेसी लागली ।

सकल इंद्रियें झिजविली । गुरुगृहीं राहोनी ॥ ५५ ॥

पाहतां तंव रोडकी दिसे । परि गुरुसेवे उणी नसे ।

पाकशाळेमाजी भासे । प्रत्यक्ष अन्नपूर्णा ॥ ५६ ॥

नामयाची जनाबाई । तैसी गुरूंची मुक्ताबाई ।

सेवेवांचूनि काज नाहीं । वदनीं घेत हरिनाम ॥ ५७ ॥

मुखीं नाम हातीं काम । हाचि एक नित्यनेम ।

सद्‌गुरुचरणीं पावली विश्राम । धन्य भाग्य तियेचें ॥ ५८ ॥

अम्मा नामें मद्रासी । राहिली गुरुसेवेसी ।

द्वादश वर्षें व्रतासी । धरिलें मौन गुरुआज्ञें ॥ ५९ ॥

गृहासक्ति सांडोनी । दुर्लंघ्य वासना जिणोनी ।

आदसें सेवा करोनी । नाम घेत भक्तीने ॥ ६० ॥

वस्त्रें भूषणें कुशलता । गुंफोनि देत भगवंता ।

गृहाची सोडिली आस्था । स्त्रीजात असोनी ॥ ६१ ॥

गोविंदराव अळतेकर । गुरुसेवे झिजविती शरीर ।

मौनव्रत साचार । गुरुआज्ञेनें धरियेलें ॥ ६२ ॥

असो ऐसा बोधवृक्ष । शाखा पसरल्या अनेक ।

जाणते एक गुरुनायक । दुजा समर्थ दिसेना ॥ ६३ ॥

कित्येकांच्या पुरविती कामना । साह्य करिती क्षणक्षणा ।

भक्तियुक्त उपासना । लावोनि देती आनंद ॥ ६४ ॥

कित्येक येती आणि जाती । व्याधीग्रस्त मुक्त होती ।

तयांची न करवे गणती । मशका दुर्लंघ्य मेरू जैसा ॥ ६५ ॥

सकळांसी लाविती साधन । मुख्य एक नामस्मरण ।

क्वचित्‌ औषधीही कथन । करोनि करिती निर्दुःख । ६६ ॥

अंगार्यालची महती फार । लावितांचि जाति विकार ।

जवळीं ठेवितां निशाचर । पीडा न होय निश्चये ६७ ॥

ताईत चिठी दोरा देती । निरोगी करूनि शांतविती ।

मुख्य नाम वनस्पति । पेरित हृदयकाननीं ॥ ६८ ॥

देहादिक विविधताप । वासनाजन्य द्वंद्वताप ।

सकलां रामनामजप । दिव्यौषधि गुरुघरची ॥ ६९ ॥

सिद्ध साधक मुमुक्षु । गुरुगृहीं अनंत भिक्षु ।

जाणता समर्थ ज्ञानचक्षु । स्वल्प संकेत दाविला ॥ ७० ॥

सकलांसी माझा नमस्कार । वारंवार जोडून कर ।

हेंचि गुरूंचे नांदतें घर । ध्यानें अंतरीं कोंदले ॥ ७१ ॥

॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीला । श्रवणीं स्वानंदसोहळा ।

पुरविती रामदासीयांचा लळा । कृपाटाक्षें ॥ ७२ ॥

॥ इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते अष्टमाध्यायांतर्गतः चतुर्थः समासः ॥

॥श्रीसदगुरुचरणार्पणमस्तु ॥

॥ इति अष्टमोऽध्यायः समाप्तः ॥