आपल्या सर्वांना माहित आहे की भगवान विष्णूने मानवजातीच्या कल्याणासाठी अनेक अवतार घेतले, ज्यामध्ये मत्स्य अवतार त्यांचा पहिला अवतार होता. एका कल्पाच्या समाप्तीनंतर प्रलयाच्या वेळी सर्व प्राणिमात्रांचे रक्षण करणे आणि त्यांना पुढील कल्पात पुनर्संचयित करणे हा या अवताराचा उद्देश होता. चला तर मग आम्ही तुम्हाला मत्स्य अवताराची विस्तारित कथा सांगतो. श्रीमद्भागवद महापुराणानुसार एकदा सत्यव्रत नावाचा राजा तपश्चर्या करत असताना कृतमाला नदीत स्नान करण्यासाठी गेला. आंघोळ करण्यापूर्वी त्यांनी तर्पणासाठी अंजलीत पाणी घेतले तेवढ्यात पाण्यासोबत एक छोटा मासाही त्यांच्या अंजलीत आला. सत्यव्रताने मासा नदीत सोडताच ती म्हणाली, “हे भुनरेश! इथे नदीतील मोठे प्राणी आमच्यासारख्या लहान जीवांना मारतात आणि खातात, म्हणून मी तुला माझे प्राण वाचवण्याची विनंती करतो, कृपया माझे रक्षण करा. अशाप्रकारे त्या लहान माशाचा करुणामय वाणी ऐकून राजाच्या मनाला त्याची दया आली आणि त्याने तो मासा आपल्या कमंडलूत टाकून आपल्याबरोबर राजवाड्यात आणला.
मासे दैवी होते
जसजशी रात्र वाढत गेली, तसतशी आश्चर्यकारक गोष्ट घडली, काही तासांत माशाचे शरीर इतके वाढले की कमंडलू जगण्यासाठी खूपच लहान झाला, त्यामुळे राजाने ते पाण्याने भरलेल्या एका मोठ्या भांड्यात ठेवले. सकाळपर्यंत त्या दैवी माशाचे शरीर इतके वाढले होते की तो डबाही लहान झाला होता. हे पाहून राजासह सर्वांना आश्चर्य वाटले, मग राजाने दयाळूपणा दाखवून मासे तलावात ठेवले, परंतु रात्री उशिरा तो तलावही त्याच्यासाठी लहान झाला.
श्रीहरींनी आपल्या अवताराचा उद्देश सांगितला
आता सत्यव्रत आश्चर्यचकित झाला आणि माशाला म्हणाला, "हे दैवी शक्ती, तू कोण आहेस, मला तुझे खरे स्वरूप समजावून सांग." तेव्हा माशाच्या रूपात भगवान विष्णूंनी उत्तर दिले, “राजन, मी स्वत: श्री हरी नारायण आहे, आजपासून सातव्या दिवशी महापूर येईल, महासागर संपूर्ण पृथ्वीला वेढून जाईल, सर्व काही पाण्यात मिसळून जाईल. मग तुम्ही सर्व औषधे आणि धान्याच्या बिया घ्या, सात ऋषींसह एका मोठ्या नावात बसा आणि मग मी येऊन तुम्हाला त्या संकटातून वाचवीन आणि नवीन कल्पात जीवन पुनर्संचयित करीन.
आणि महापूर आला
त्याच दिवसापासून सत्यव्रत सर्व तयारी करून भगवंताचे स्मरण करू लागले, महाप्रलयाचा दिवस आला, संपूर्ण सृष्टी जलमय झाली. त्यांच्या म्हणीनुसार भगवान श्री हरी पुन्हा माशाच्या रूपात प्रकट झाले आणि प्रलयानंतर जीवनाची स्थापना करून नवीन युग सुरू केले आणि राजा सत्यव्रत आणि सप्तऋषींनाही ज्ञान दिले.
Edited by : Smita Joshi