सुतक आणि पातक काळात काय फरक आहे: सूर्यग्रहण आणि चंद्रग्रहण आल्यावर काही गोष्टी लगेच लक्षात येतात. जसे- सुतक कालावधी, ग्रहणकाळात काहीही न खाणे, ग्रहणानंतर स्नान आणि दान करणे इ. म्हणजेच सूर्यग्रहण-चंद्रग्रहण काळात पाळायचे अनेक नियम लक्षात ठेवता येतात. सुतक कालावधी सूर्यग्रहण-चंद्रग्रहणाच्या काही तास आधी सुरू होतो. याशिवाय काही प्रसंगी सुतक आणि पातक काळ पाळले जातात. उदाहरणार्थ, जन्म-मृत्यूच्या प्रसंगी सुतक-पातक वापरतात.
सुतक जन्म आणि ग्रहणानंतर जाणवते
सुतक कालावधीला तो काळ म्हणतात, ज्यामध्ये काही सामान्य काम करणे देखील प्रतिबंधित आहे. जसे- देवाची पूजा करणे, इतर लोकांपासून दूर राहणे. काही कामात भाग न घेणे इ. जसे- सूर्यग्रहण सुरू होण्याच्या काही तास आधी सुतक कालावधी सुरू होतो. या काळात खाणे पिणे, देवाची पूजा करणे वर्ज्य आहे. त्याचप्रमाणे घरात मुलाच्या जन्माच्या निमित्ताने संपूर्ण कुटुंब सुतक धारण करतात. म्हणजेच काही दिवस संपूर्ण कुटुंब कोणत्याही धार्मिक कार्यात सहभागी होत नाही. याशिवाय काही काळ आई आणि बाळाला हात लावू नका.
पातक कधी होतो?
दुसरीकडे, जेव्हा कुटुंबातील एखाद्या सदस्याचा मृत्यू होतो, तेव्हा काही दिवसांसाठी विशेष नियमांचे पालन केले जाते, त्याला पातक म्हणतात. सहसा ते 12 ते 13 दिवसांचे असते. या दरम्यान, कुटुंबातील सदस्य कोणत्याही पूजा आणि शुभ किंवा शुभ कार्यात सहभागी होत नाहीत. घरात अन्न शिजवले जात नाही. त्याचप्रमाणे ग्रहणकाळातही नकारात्मक ऊर्जा वाढते, त्याचा प्रभाव आपल्यावर कमीत कमी असावा, म्हणून हा काळ सुतक मानला जातो.
सुतक-पातकमागील शास्त्रीय कारण
सुतक-पातक काळामागे शास्त्रीय कारणे आहेत. जन्मानंतर, आई आणि मुलाचे संक्रमणापासून संरक्षण करण्यासाठी, ते दूर ठेवले जाते. त्यांना पुन्हा पुन्हा स्पर्श करण्यास मनाई आहे. त्याचप्रमाणे, एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूमुळे पसरणारी अशुद्धता टाळण्यासाठी, पातक काल लागतो. जेणेकरुन इतर लोक कोणत्याही संसर्गाच्या विळख्यात येऊ नयेत. याशिवाय संपूर्ण घराची स्वच्छताही यासाठी केली जाते. गर्भपात झाल्यावरही ' पातक काळ' असतो.
Edited by : Smita Joshi