जगातील सर्व धर्मांनी कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात उपवासाचा स्वीकार केला आहे. सनातन धर्मामध्ये प्रत्येक दिवस किंवा तिथी कोणत्या ना कोणत्या देव किंवा देवीला समर्पित केली जाते आणि त्याच आधारावर उपवास देखील पाळले जातात.
उपवासाचे पूर्ण फळ मिळावे म्हणून उपवास करताना काही नियमांचे पालन केले जाते. उपवासाचे केवळ धार्मिक महत्त्व नाही तर त्यामुळे शारीरिक फायदेही होतात.
प्रत्येक धर्मात उपवासाच्या वेगवेगळ्या परंपरा आहेत. हिंदू धर्मानुसार असे मानले जाते की उपवास केल्याने व्यक्तीला देवाचे आशीर्वाद मिळू शकतात. अशा परिस्थितीत हे जाणून घेणे देखील महत्त्वाचे आहे की कोणत्या कृतींमुळे तुमचा उपवास मोडू शकतो. अशा परिस्थितीत तुम्ही या गोष्टींकडे विशेष लक्ष दिले पाहिजे.
उपवासाचे महत्त्व
सनातन धर्मात उपवास हे धार्मिक श्रद्धा, तपस्या आणि संयम यांचे प्रतीक मानले जाते. व्रत म्हणजे एखाद्या गोष्टीसाठी संकल्प घेणे आणि व्रत करणे. उपवासात तामसिक आणि जड अन्न खाऊ नये. उपवास म्हणजे पौर्णिमा, एकादशी, सोमवार, मंगळवार किंवा देवी-देवतांना समर्पित केलेला कोणताही दिवस. उपवास केल्याने आपला आत्मविश्वास आणि आत्म-नियंत्रण तर वाढतेच पण शारीरिक फायदेही होतात.
या गोष्टींची विशेष काळजी घ्या
धार्मिक मान्यतेनुसार, उपवास करताना दिवसा झोपू नये, यामुळे उपवास तुटलेला मानला जातो. तसेच कोणावर तरी टीका करणे, गप्पा मारणे, खोटे बोलणे, वाईट बोलणे इत्यादीमुळे उपवास मोडतो, तसेच काही ना काही खाल्ल्याने देखील उपवास मोडतो असे मानले जाते. अशा परिस्थितीत या गोष्टी लक्षात ठेवायला हव्यात.
उपवास मोडल्यावर हे काम करा
काही कारणाने तुमचा उपवास तुटला तर काही गोष्टी करून तुम्ही उपवासाचे अशुभ परिणाम टाळू शकता. असे म्हटले जाते की उपवास सोडल्यास किंवा तोडल्यास, हवन करून देवाचा राग शांत केला जाऊ शकतो आणि त्यांच्याकडे क्षमा मागता येते. हवनानंतर पुन्हा एकदा आपल्या आवडत्या देवतेचे व्रत करावे. काही खाल्ल्याने तुमचा उपवास तुटला असेल तर ती वस्तू दान करा.
जर चुकून व्रत मोडले असेल तर आपल्या आवडत्या देवतेची क्षमा मागावी.
आपल्या आवडत्या देवतेची पूजा करावी आणि जल अर्पण करून उपवासाचे व्रत घ्यावे.
उपवास पुन्हा ठेवा आणि तुटलेला उपवास पुन्हा ठेवल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी पारण करावे.
उपवास सोडल्यानंतर मूर्तीची स्थापना करावी असे शास्त्रात सांगितले आहे.
तुम्ही ज्या देवावर विश्वास ठेवता त्याची स्थापना मूर्तीच्या रूपात करावी.
त्यानंतर पुन्हा व्रत पाळावे व ते पूर्ण करून मूर्ती मंदिरात अर्पण करावी.
अस्वीकरण : चिकित्सा, आरोग्य संबंधी उपाय, योग, धर्म, ज्योतिष इतर विषयांवर वेबदुनिया मध्ये प्रकाशित लेख व समाचार केवळ आपल्या माहितीसाठी आहे. वेबदुनिया याला दुजोरा देत नाही. या संबंधी कोणतेही उपाय अमलात आणण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.