When is Baikunth Chaturdashi 2023: पंचांगानुसार बैकुंठ चतुर्दशी कार्तिक शुक्ल पक्षातील चतुर्दशीला येते. या वेळी रविवार, 26 नोव्हेंबर 2023रोजी वैकुंठ चतुर्दशीचा उपवास केला जाणार आहे. ही चतुर्दशी कार्तिक पौर्णिमेच्या आधी आणि देव उठनी एकादशीनंतर येते. या चतुर्दशीचे विशेष महत्त्व मानले जाते. पुराणात यासंबंधी तीन कथा आहेत.
चतुर्दशी तारीख सुरू होते - 25 नोव्हेंबर 2023 संध्याकाळी 05:22 वाजता.
चतुर्दशी तारीख संपेल - 26 नोव्हेंबर 2023 दुपारी 03:53 वाजता.
उदयतिथीनुसार बैकुंठ चतुर्दशी 26 नोव्हेंबरला साजरी केली जाईल परंतु काही ज्योतिषांच्या मते ती 25 तारखेला साजरी करण्याचा सल्ला दिला जात आहे. जरी 26 व्या पंचांगात उल्लेख आहे.
बैकुंठ चतुर्दशीचे महत्त्व :-
या दिवशी भगवान शिव आणि विष्णूची पूजा केल्याने दोन्ही देवता प्रसन्न होतात.
या दिवशी पूजा, पाठ, जप आणि उपवास केल्याने भक्ताला वैकुंठाची प्राप्ती होते.
वैकुंठ चतुर्दशीची कथा वाचल्याने 14000 पापांचे दोष मिटतात.
शंकर हा चतुर्दशीचा देव आहे. या तिथीला भगवान शंकराची आराधना करून व्रत केल्याने मनुष्याला सर्व सुख-सुविधा प्राप्त होतात आणि अनेक पुत्र आणि अपार संपत्ती प्राप्त होते.
ही तारीख चंद्र ग्रहाची जन्मतारीख देखील आहे. चतुर्दशी तिथी ही मुळात शिवरात्री आहे, ज्याला मासिक शिवरात्री असेही म्हणतात.
बैकुंठ चतुर्दशीच्या 3 कथा:-
1. कथा
पौराणिक मान्यतेनुसार, एकदा भगवान विष्णू देवाधिदेव महादेवाची पूजा करण्यासाठी काशीला आले. मणिकर्णिका घाटावर स्नान केल्यानंतर त्यांनी 1000 (एक हजार) सुवर्ण कमळाच्या फुलांनी भगवान विश्वनाथाची पूजा करण्याचा संकल्प केला. अभिषेक झाल्यानंतर, जेव्हा त्यांनी पूजा करण्यास सुरुवात केली तेव्हा भगवान शिवाने त्यांच्या भक्तीची चाचणी घेण्यासाठी कमळाचे फूल कमी केले.
पूजा पूर्ण करण्यासाठी भगवान श्रीहरींना 1000 कमळाची फुले अर्पण करावी लागली. फुलाचा अभाव पाहून त्याला वाटले की माझेही डोळे कमळासारखे आहेत. मला 'कमल नयन' आणि 'पुंडरीक्ष' म्हणतात. असा विचार करून भगवान विष्णू आपल्या कमळासारखे डोळे अर्पण करण्यासाठी पुढे आले.
भगवान विष्णूंच्या या अपार भक्तीने प्रसन्न होऊन देवाधिदेव महादेव प्रकट झाले आणि म्हणाले - हे विष्णू ! तुझ्यासारखा माझा भक्त जगात दुसरा नाही. आजच्या कार्तिक शुक्ल चतुर्दशीला आता 'बैकुंठ चतुर्दशी' असे संबोधले जाईल आणि जो या दिवशी प्रथम तुमची उपास आणि पूजा करेल त्याला वैकुंठाचा संसार प्राप्त होईल.
या वैकुंठ चतुर्दशीला भगवान शिवाने लाखो सूर्यांच्या तेजाएवढे सुदर्शन चक्र भगवान विष्णूला अर्पण केले. भगवान शिव आणि भगवान विष्णू म्हणतात की या दिवशी स्वर्गाचे दरवाजे खुले राहतील. नश्वर जगात राहणार्‍या कोणत्याही व्यक्तीने हे व्रत पाळल्यास तो वैकुंठधाममध्ये आपले स्थान निश्चित करेल.
2. कथा
वैकुंठ चतुर्दशीच्या पौराणिक कथेनुसार, एकदा नारदजी पृथ्वीभोवती फिरून वैकुंठ धामला पोहोचले. भगवान विष्णू त्याला आदराने बसवतात आणि प्रसन्न होतात आणि त्याच्या येण्याचे कारण विचारतात.
नारदजी म्हणतात- हे भगवान! तुम्ही स्वतःला कृपानिधान नाव दिले आहे. जे तुमचे प्रिय भक्त आहेत तेच यातून जगू शकतात. सर्वसामान्य स्त्री-पुरुष वंचित राहतात. म्हणून मला असा काही सोपा मार्ग सांगा की, ज्याद्वारे सामान्य भक्तही तुझी उपासना करून मोक्ष मिळवू शकतील.
हे ऐकून भगवान विष्णू म्हणाले - हे नारद ! माझे ऐका, जे स्त्री-पुरुष कार्तिक शुक्ल पक्षाच्या चतुर्दशीचे व्रत करतात आणि माझी भक्तिभावाने पूजा करतात, त्यांच्यासाठी स्वर्गाचे दरवाजे अक्षरशः उघडतील.
यानंतर विष्णूजी जय-विजय म्हणतात आणि त्यांना कार्तिक चतुर्दशीला स्वर्गाचे दरवाजे उघडे ठेवण्याचा आदेश देतात. भगवान विष्णू म्हणतात की, या दिवशी जो कोणी भक्त माझे थोडेसे नाम घेऊनही माझी पूजा करेल त्याला वैकुंठधाम प्राप्त होईल.
3. कथा
दुसर्‍या एका कथेनुसार धनेश्वर नावाचा एक ब्राह्मण खूप वाईट कृत्ये करायचा आणि अनेक पापे करत असे. एके दिवशी ते गोदावरी नदीत स्नान करायला गेले, त्या दिवशी वैकुंठ चतुर्दशी होती. त्या दिवशी अनेक भाविक गोदावरी घाटावर प्रार्थना करण्यासाठी आले होते, त्या गर्दीत धनेश्वरही त्यांच्यासोबत होता.
अशा प्रकारे त्या भक्ताच्या स्पर्शाने धनेश्वरालाही पुण्य प्राप्त झाले. त्याचा मृत्यू झाल्यावर यमराजाने त्याला घेऊन नरकात पाठवले.
तेव्हा भगवान विष्णू म्हणाले की तो खूप पापी आहे पण त्याने वैकुंठ चतुर्दशीच्या दिवशी गोदावरीत स्नान केले आणि भक्तांच्या सत्कर्मामुळे त्याची सर्व पापे नष्ट झाली आणि त्यामुळे त्याला वैकुंठधाम प्राप्त होईल. त्यामुळे धनेश्वराला वैकुंठधाम प्राप्त झाले.