Parashurama Jayanti 2022 : परशुराम कोण होते, त्यांची संपूर्ण कथा जाणून घ्या

जन्म: हिंदू महिन्यानुसार, त्यांचा जन्म वैशाख महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या तृतीयेला झाला.

जन्म वर्ष आणि वेळ: माथुर चतुर्वेदी ब्राह्मणांचे इतिहासकार-लेखक श्रीबल मुकुंद चतुर्वेदी यांच्या मते, परशुरामजींचा जन्म सत्ययुग आणि त्रेताच्या काळात इ.स.पू. 5142 मध्ये झाला. वैशाख शुक्ल तृतीयेच्या दिवस-रात्रीचा पहिला प्रहार प्रदोष काळात पुनर्वसु नक्षत्रात झाला. त्यावेळी मिथुन राशीवर 6 उच्च ग्रहांसह राहूचे संक्रमण होते.

आई आणि वडील: त्यांचा जन्म भृगु कुळात झाला. ऋचिका-सत्यवती यांचे पुत्र जमदग्नी आणि जमदग्नी-रेणुका यांचे पुत्र परशुराम होते. रिचिकांची पत्नी सत्यवती या राजा गाधी (प्रसेनजीत) यांची कन्या आणि विश्वामित्र (ऋषी विश्वामित्र) यांची बहीण होती. जमदग्नींना परशुरामांसह पाच पुत्र होते.

जन्मस्थान: भृगुक्षेत्राचे संशोधक, साहित्यिक शिवकुमार सिंह कौशिकेय यांच्या मते, परशुरामांचा जन्म सध्याच्या बलियाच्या खैराडीह येथे झाला. श्रीकौशिकेय यांच्या मते उत्तर प्रदेशच्या सरकारी बलिया गॅझेटियरमध्ये त्याच्या चित्रासह संपूर्ण तपशील सापडतील. दुसऱ्या एका आख्यायिकेनुसार, मध्य प्रदेशातील इंदूरजवळ जानापावच्या टेकडीवर भगवान परशुरामांचा जन्म झाला. तिसऱ्या मान्यतेनुसार त्यांचा  जन्म छत्तीसगडच्या सुरगुजा जिल्ह्यातील घनदाट जंगलात वसलेल्या कलचा गावात झाला. तर एका मान्यतेनुसार, उत्तर प्रदेशातील शाहजहांपूरच्या जलालाबाद येथील जमदग्नी आश्रमाच्या पूर्वेला सुमारे दोन किलोमीटर अंतरावर हजारो वर्षे जुन्या मंदिराचे अवशेष सापडतात, जे भगवान परशुरामाचे जन्मस्थान असल्याचे म्हटले जाते.

परशुरामचे गुरू: परशुराम यांनी आजोबा रिचिक, वडील जमदग्नी यांच्याकडून शास्त्रांचे शिक्षण आणि वडिलांचे मामा राजर्षी विश्वामित्र आणि भगवान शंकर यांच्याकडून शस्त्रक्रियांचे शिक्षण घेतले. परशुराम योग, वेद आणि नीती यात पारंगत होते. ब्रह्मास्त्रासह विविध दैवी शस्त्रे चालवण्यातही ते पारंगत होते. महर्षी विश्वामित्र आणि रिचिक यांच्या आश्रमात त्यांनी शिक्षण घेतले.

परशुरामाचे शिष्य: त्रैतायुगापासून द्वापर युगापर्यंत परशुरामाचे लाखो शिष्य होते. महाभारत काळातील शूर योद्धा, भीष्म, द्रोणाचार्य आणि कर्ण यांना शस्त्रे आणि शस्त्रे शिकवणारे ऋषी परशुराम यांचे जीवन संघर्ष आणि वादांनी भरलेले आहे.

आईचे मस्तक कापून टाकणे : परशुराम यांना चार मोठे भाऊ होते. एके दिवशी सर्व पुत्र फळे घेण्यासाठी वनात गेले असता परशुरामाची माता रेणुका स्नानास गेली. स्नान करून आश्रमात परतत असताना त्यांनी गंधर्वराज चित्रकेतू (चित्ररथ) यांना जलस्नान करताना पाहिले. हे पाहून तिच्या मनात विकृती निर्माण झाली आणि ती स्वतःला थांबवू शकली नाही. महर्षी जमदग्नींना याची माहिती मिळाली. त्याचवेळी परशुरामाचे थोरले भाऊ रुक्मावन, सुषेणु, वसु आणि विश्वावसु हेही तेथे आले. महर्षी जमदग्नींनी त्या सर्वांना त्यांच्या आईला मारण्यास सांगितले, परंतु मोहभंगामुळे कोणीही तसे केले नाही. तेव्हा ऋषींनी त्यांना शाप दिला आणि त्याची विचारशक्ती नष्ट झाली.

तेव्हा परशुराम तेथे आले आणि मग जमग्नीने त्यांना हे काम करण्यास सांगितले. वडिलांचा आदेश मिळताच त्यांनी आईची हत्या केली. हे पाहून महर्षि जमदग्नी अतिशय प्रसन्न झाले आणि त्यांनी परशुरामाला वरदान मागायला सांगितले. मग परशुरामाने आई रेणुका पुनरुज्जीवित करण्यासाठी आणि चार भावांना बरे करण्यासाठी वडिलांकडे वरदान मागितले. त्याचबरोबर ही घटना कोणीही लक्षात ठेवू नये, असे सांगून अजिंक्य होण्याचे वरदानही मागितले. महर्षी जमदग्नींनी त्यांच्या सर्व इच्छा पूर्ण केल्या. आई रेणुका ही कोकण राजाची कन्या होती.

हैहयहयवंशी राजांशी युद्ध: समाजात सामान्य समज अशी आहे की परशुरामाने 21 वेळा पृथ्वी क्षत्रियहीन केली होती. हे गृहीतक चुकीचे आहे. भृगुक्षेत्राचे संशोधक शिवकुमार सिंह कौशिकेय यांच्या म्हणण्यानुसार ज्या राजांशी त्यांनी युद्ध केले त्यापैकी हैहयवंशी राजा सहस्त्रार्जुन हा त्याचा चुलत भाऊ होता. ज्यांच्याशी त्यांचे वडील जमदग्नी ऋषी यांचे अनेक गोष्टींवरून वाद होते, ज्यामध्ये दोन मोठी कारणे होती. पहिली कामधेनू आणि दुसरी रेणुका.

परशुराम रामाच्या काळात हैहया वंशाच्या क्षत्रिय राजांनी अत्याचार केले होते. भार्गव आणि हैहयवंशी यांचे जुने वैर चालू होते. हैहयवंशींचा राजा सहस्रबाहू अर्जुन भार्गव हा आश्रमातील ऋषींचा छळ करत असे. एकदा सहस्रबाहूच्या मुलांनी जमदग्नीच्या आश्रमातील कामधेनू गाय घेऊन परशुरामाच्या वडिलांचा वध केला आणि परशुरामाचा सूड घेतला. पतीच्या हत्येने विचलित झालेल्या परशुरामाची आई रेणुका त्याच्या चितेत शिरली. 

या भयंकर घटनेने परशुराम संतप्त झाले आणि त्यांनी संकल्प केला - मी हैहय वंशातील सर्व क्षत्रियांचा नाश करीन. या शपथेखाली त्यांनी 36 वेळा युद्ध करून या वंशातील लोकांचा समूळ नाश केला होता. तेव्हापासून परशुरामाने पृथ्वीवरून 36 वेळा क्षत्रियांचा नाश केला असा भ्रम पसरला.

हैहयवंशींच्या राज्याची राजधानी महिष्मती शहर होती, ज्याला आज महेश्वर म्हणतात, तर परशुराम आणि त्यांचे वंशज गुजरातच्या भरोच प्रदेशात राहत होते. परशुरामाने आपल्या वडिलांच्या हत्येनंतर भार्गवांचे संघटन केले आणि सरस्वती नदीच्या तीरावर तपश्चर्या करून भूतेश्वर शिव आणि महर्षी अगस्त्य मुनींनी अजिंक्य 41 आयुधा दिव्य रथांची प्राप्ती केली आणि शिवाने प्राप्त केलेल्या परशुला आमंत्रण दिले.

या जबरदस्त तयारीनंतर परशुरामाने भरूचमधून भार्गवांचे सैन्य घेऊन हैहयांच्या नर्मदेच्या काठी असलेल्या महिष्मती नगराला वेढा घातला आणि ते जिंकून जाळून टाकले आणि शहरातील सर्व हैहय राजवंशाचाही संहार केला. आपल्या पहिल्या हल्ल्यात त्याने महिष्मतीमध्येच राजा सहस्रबाहूचा वध करून ऋषींना मुक्त केले.

यानंतर त्यांनी देशभर फिरून 21 मोहिमांमध्ये हैहयवंशींच्या 64 राजवंशांचा नाश केला. यापैकी 14 राजवंश पूर्णपणे वैदिक नास्तिक होते. अशा प्रकारे त्याने क्षत्रियांतील हैहयवंशी राजांचा नाश केला. ज्याला समाज क्षत्रियांचा विनाश मानत होता, तर तसे नाही. या 21 मोहिमेनंतरही अनेक ह्यह्यवंशी लपून बसले असते.

चारही युगात परशुराम : सतयुगात एकदा गणेशजींनी परशुरामांना शिवदर्शनापासून थांबवल्यावर संतापलेल्या परशुरामांनी त्यांच्यावर हल्ला केला, त्यामुळे गणेशाचा एक दात नष्ट झाला आणि त्याला एकदंत म्हटले गेले. 

त्रेतायुगात जनक, दशरथ इत्यादी राजांना त्यांनी योग्य मान दिला. सीता स्वयंवरात श्रीरामाचे अभिनंदन केले.

द्वापरमध्ये त्यांनी कौरव-सभेत कृष्णाचे समर्थन केले आणि त्यापूर्वी त्यांनी श्रीकृष्णाला सुदर्शन चक्र प्रदान केले होते. द्वापरमध्ये त्याने कर्णाला असत्य वाचण्याची शिक्षा म्हणून सर्व ज्ञान विसरण्याचा शाप दिला होता. त्यांनी भीष्म, द्रोण आणि कर्ण यांना शस्त्रे दिली. परशुरामाच्या अशा अनेक कथा आहेत.

चिरंजीवी परशुराम: कठोर तपश्चर्येने प्रसन्न होऊन भगवान विष्णूंनी त्यांना कल्पाच्या शेवटपर्यंत पृथ्वीवर तपश्चर्यासाठी राहण्याचे वरदान दिले. भगवान परशुराम हे कोणत्याही विशिष्ट समाजाचे आदर्श नाहीत. ते संपूर्ण हिंदू समाजाचे असून ते चिरंजीवी आहेत. ते रामाच्या काळातही दिसले आणि कृष्णाच्या काळातही. त्यांनी भगवान श्रीकृष्णाला सुदर्शन चक्र प्रदान केले होते. ते कलिकालच्या शेवटी उपस्थित असल्याचे सांगितले जाते. असे मानले जाते की कल्पाच्या समाप्तीपर्यंत तो तपश्चर्यासाठी पृथ्वीवर राहतील. महेंद्रगिरी पर्वत हे भगवान परशुरामाचे तपश्चर्येचे ठिकाण होते आणि कालांतराने ते कल्पांतापर्यंत तपश्चर्या करण्यासाठी याच पर्वतावर गेले असा उल्लेख पुराणात आहे.