Mysteries of Badrinath Temple:सनातन धर्मात पूजेच्या वेळी शंख फुंकण्याचे विशेष महत्त्व आहे. एवढेच नाही तर कोणतेही शुभ कार्य सुरू करण्यापूर्वी हिंदू धर्माचे अनुयायी शंख अवश्य वाजवतात. त्याच वेळी, शंखमध्ये पाणी ओतून, पुजारी शुद्धीकरणाचा मंत्र जपतो आणि सर्व दिशांना आणि उपस्थित लोकांवर पाणी शिंपडतो. सनातन धर्मात शंखाचे महत्त्व असूनही केवळ भगवान विष्णूच्या मंदिरातच शंख व वाजविला जात नाही. वास्तविक, बद्रीनाथमध्ये पूजेच्या वेळी शंख कधीच वाजवला जात नाही. बद्रीधाममध्ये शंख फुंकण्यास मनाई का आहे हे तुम्हाला माहीत आहे का?
बद्रीधाम उत्तराखंडच्या चमोली जिल्ह्यात अलकनंदा नदीच्या काठावर आहे. भगवान बद्री विशाल हे पंच बद्रीतील पहिले बद्री मानले जातात. 7व्या-9व्या शतकात या मंदिराच्या बांधकामाचे पुरावे आहेत. मंदिरात शालिग्रामची बद्रीनारायणाची एक मीटर लांबीची मूर्ती बसवण्यात आली आहे. आठव्या शतकात आदिगुरू शंकराचार्यांनी नारद कुंडातून बाहेर काढल्यानंतर त्याची स्थापना केली, असे मानले जाते. सनातन धर्माच्या अनुयायांची भगवान बद्री विशालवर नितांत श्रद्धा आहे. बद्री विशालाचे दरवाजे उघडले की येथे भाविकांची गर्दी जमते. या मंदिरात शंख न फुंकण्यामागे धार्मिक, नैसर्गिक आणि वैज्ञानिक कारणे आहेत. प्रथम बद्री विशालमध्ये शंख न फुंकण्यामागील धार्मिक कारणे काय आहेत हे जाणून घेऊया?
धार्मिक कारण माता लक्ष्मीशी जोडलेले आहे
बद्रीनाथ धाममध्ये शंख न फुंकण्यामागची धार्मिक धारणा अशी आहे की बद्रीनाथ धाममध्ये देवी लक्ष्मी तुळशीच्या रूपात ध्यान करत होती. जेव्हा ती ध्यान करत होती, त्याच वेळी भगवान विष्णूंनी शंखचूर्ण नावाच्या राक्षसाचा वध केला. हिंदू धर्मात कोणत्याही शुभ कार्याच्या सुरुवातीला किंवा शेवटी शंख फुंकला जातो, परंतु भगवान विष्णूंनी शंखचूर्णच्या वधानंतर हे विचार करून शंख फुंकला नाही की तुळशीच्या रूपात ध्यान करणार्‍या लक्ष्मीची एकाग्रता भंग होऊ नये. हे लक्षात घेऊन आजही बद्रीनाथ धाममध्ये शंख फुंकला जात नाही.
एका राक्षसाशी संबंधित आहे याचे कारण
आणखी एक आख्यायिका प्रचलित आहे की हिमालयाच्या प्रदेशात राक्षसांची मोठी दहशत होती. ते संपूर्ण परिसरात धुमाकूळ घालत होते. त्याच्यामुळे ऋषीमुनींना मंदिरात देवाची पूजाही करता आली नाही. एवढेच नाही तर ऋषीमुनींना त्यांच्या आश्रमातही संध्याकाळी ध्यान करता येत नव्हते. असुर ऋषी-मुनींना आपले अन्न बनवत असत. हे सर्व पाहून अगस्त्य ऋषींनी माता भगवतीसमोर मदतीसाठी प्रार्थना केली. यानंतर माता भगवती कुष्मांडा देवीच्या रूपात प्रकट झाली आणि आपल्या त्रिशूळ आणि खंजीराने सर्व राक्षसांचा नाश करू लागली.
माता भगवती राक्षसांना मारत असताना अतापी आणि वातापी हे दोन राक्षस पळून गेले. अटापी या राक्षसाने मंदाकिनी नदीत आश्रय घेऊन आपला जीव वाचवला. त्याचवेळी बद्रीनाथ मंदिरात ठेवलेल्या शंखात वतापी राक्षस लपला. असे मानले जाते की शंख वाजवल्यास वातापी राक्षस बाहेर पडतो. त्यामुळे आजही तिथे शंख वाजवला जात नाही.
ही वैज्ञानिक आणि नैसर्गिक कारणे आहेत
बद्रीनाथ धाममध्ये बर्फवृष्टीच्या वेळी संपूर्ण बद्री परिसर बर्फाची पांढरी चादर पांघरलेला असतो. शास्त्रज्ञांच्या म्हणण्यानुसार बद्री परिसरात शंख फुंकल्यास त्याचा आवाज बर्फावर पडून प्रतिध्वनी निर्माण होईल. त्यामुळे बर्फाच्या प्रचंड चादरीला तडा जाण्याची शक्यता आहे. इतकंच नाही तर रेझोनन्समुळे बर्फाच्या चादरीत खोल दरी पडली तर बर्फाचं वादळही येऊ शकतं. असे झाल्यास पर्यावरणाचीही हानी होऊ शकते. शंख शिंपल्याच्या अनुनादामुळे भूस्खलनाचा धोकाही निर्माण होऊ शकतो. या सर्व गोष्टी लक्षात घेऊन बद्रीधाममध्ये शंख वाजविला जात नाही.
Edited by : Smita Joshi