भारतातील इडली, चना मसाला, राजमा आणि चिकन जालफ्रेझीचा समावेश जैवविविधतेला सर्वाधिक हानी पोहोचवणाऱ्या टॉप 25 पदार्थांमध्ये करण्यात आला आहे. जगभरातील 151 लोकप्रिय पदार्थांच्या जैवविविधतेच्या पाऊलखुणांचा अभ्यास केल्यानंतर शास्त्रज्ञांनी हा निष्कर्ष काढला आहे. शास्त्रज्ञांच्या मते सर्वाधिक जैवविविधतेचा ठसा असलेला डिश म्हणजे स्पेनची भाजलेली कोकरू रेसिपी लेचाझो.
लेचाझो नंतर, ब्राझीलमधील मांसाहारी पदार्थांची चार स्थान आहेत. यानंतर इडली सहाव्या तर राजमा सातव्या क्रमांकावर आहे. संशोधनात असे दिसून आले आहे की शाकाहारी पदार्थांमध्ये सामान्यतः मांसाहारी पदार्थांपेक्षा कमी जैवविविधतेचा ठसा असतो. पण शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की तांदूळ आणि बीन्स असलेल्या पदार्थांमध्ये जैवविविधतेचे ठसे जास्त आहेत हे आश्चर्यकारक आहे.
आलू पराठ्यापेक्षा इडली जास्त हानिकारक आहे
या अभ्यासात फ्रेंच फ्राय हा सर्वात कमी जैवविविधता असलेला पदार्थ असल्याचे आढळून आले. भारताचा आलू पराठा 96व्या स्थानावर, डोसा 103व्या स्थानावर आणि बोंडा 109व्या स्थानावर आहे. त्यानुसार हे संशोधन बरोबर मानले तर आलू पराठ्यापेक्षा इडली निसर्गासाठी जास्त हानिकारक आहे. हे संशोधन भारतातील जैवविविधतेवर खूप जास्त दबाव असल्याची आठवण करून देत असल्याचे अभ्यासात म्हटले आहे.
नॅशनल युनिव्हर्सिटी ऑफ सिंगापूरमधील जीवशास्त्राचे सहयोगी प्राध्यापक लुईस रोमन कॅरास्को, ज्यांनी संशोधनाचे नेतृत्व केले, ते म्हणाले की, भारतातील तांदूळ आणि बीन्सचा मोठा परिणाम आश्चर्यकारक आहे. पण जेव्हा तुम्हाला ते समजते तेव्हा आश्चर्यचकित होऊ लागते. शास्त्रज्ञांच्या मते खाद्यपदार्थांची निवड ही चव, किंमत आणि आरोग्यावर अवलंबून असते. डिशवर जैवविविधतेवर परिणाम करणारे अभ्यास लोकांना त्यांच्या खाद्यपदार्थांच्या निवडी अधिक पर्यावरणपूरक बनवण्यात मदत करू शकतात.
हा अभ्यास समोर येण्याआधी, वाढत्या शेतीमुळे अधिवास नष्ट झाल्यामुळे जैवविविधतेचे नुकसान होत असल्याची चिंता व्यक्त करण्यात आली होती. मागील अभ्यासांनी असा अंदाज लावला आहे की सरासरी कुटुंबाचा अन्न वापर त्याच्या पर्यावरणीय प्रभावाच्या 20 ते 30 टक्के आहे. कॅरास्को म्हणतात की, जैवविविधतेचा ठसा आपल्याला विशिष्ट पदार्थ खाऊन किती प्रजाती नष्ट होण्याच्या उंबरठ्यावर पाठवत आहोत याची कल्पना येते.