National Mathematics Day 2022 राष्ट्रीय गणित दिवस दरवर्षी 22 डिसेंबर रोजी महान गणितज्ञ श्रीनिवास रामानुजन यांच्या जयंतीनिमित्त आणि त्यांच्या गणिताच्या क्षेत्रातील योगदानाचे स्मरण करण्यासाठी साजरा केला जातो.
आर्यभट्ट, ब्रह्मगुप्त, महावीर, भास्कर द्वितीय, श्रीनिवास रामानुजन इत्यादी प्राचीन काळापासून गणितात महत्त्वाचे योगदान देणारे आहेत हे आपल्याला माहीत आहे. अगदी लहान वयात, श्रीनिवास रामानुजन यांनी एक उल्लेखनीय प्रतिभा दाखवली. अनंत मालिका, संख्या सिद्धांत, गणितीय विश्लेषण इत्यादी अनेक उदाहरणे त्यांनी मांडली आहेत.
राष्ट्रीय गणित दिनाचा इतिहास
22 डिसेंबर 2012 रोजी भारताचे माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांनी महान गणितज्ञ श्रीनिवास अय्यंगार रामानुजन यांच्या 125 व्या जयंतीनिमित्त चेन्नई येथे आयोजित कार्यक्रमात घोषणा केली की 22 डिसेंबर हा दिवस गणित दिन म्हणून साजरा केला जाईल. अशा प्रकारे दरवर्षी 22 डिसेंबर 2012 पासून देशभरात राष्ट्रीय गणित दिवस साजरा केला जातो.
राष्ट्रीय गणित दिवस महत्व
हा दिवस साजरा करण्यामागील मुख्य उद्देश म्हणजे मानवतेच्या विकासासाठी गणिताचे महत्त्व याबद्दल लोकांमध्ये जागरूकता वाढवणे हा आहे. या दिवशी गणिताच्या शिक्षकांना आणि विद्यार्थ्यांना शिबिरांच्या माध्यमातून प्रशिक्षणही दिले जाते आणि गणित आणि संबंधित क्षेत्रातील संशोधनासाठी अध्यापन-शिक्षण साहित्यावर सविस्तर चर्चा केली जाते.
राष्ट्रीय गणित दिवस कशा प्रकारे साजरा केला जातो ?
भारतातील विविध शाळा, महाविद्यालये, विद्यापीठे आणि शैक्षणिक संस्थांमध्ये राष्ट्रीय गणित दिवस साजरा केला जातो. लोक आपली प्रतिभा सर्वांसमोर दाखवतात. युनेस्को आणि भारत यांनी गणितीय ज्ञानाचे शिक्षण आणि समज वाढविण्यासाठी एकत्र काम केले. यासोबतच विद्यार्थ्यांना गणिताचे शिक्षण देण्यासाठी आणि हे ज्ञान जगभरातील विद्यार्थी आणि शिकणाऱ्यांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी विविध पावले उचलण्यात आली आहेत. राष्ट्रीय गणित दिन साजरा करण्यासाठी कार्यशाळा नॅशनल अॅकॅडमी ऑफ सायन्स इंडिया, NASI ही अलाहाबाद येथे असलेली सर्वात जुनी विज्ञान अकादमी आहे. राष्ट्रीय गणित दिनानिमित्त दरवर्षी येथे कार्यशाळा आयोजित केली जाते. देशभरातील विद्वान येथे येतात आणि गणित आणि श्रीनिवास रामानुजन यांच्या गणितातील योगदानावर चर्चा करतात. कार्यशाळेची थीम भारतीय गणितज्ञांच्या वैदिक काळापासून मध्ययुगीन काळापर्यंतच्या योगदानावर सखोल चर्चा आणि त्यानंतर मुख्य भाषणे/सादरीकरण आहे. भारतातील सर्व राज्ये वेगवेगळ्या प्रकारे राष्ट्रीय गणित दिन साजरा करतात. शाळा, महाविद्यालये आणि विद्यापीठांमध्ये विविध स्पर्धा आणि गणितीय प्रश्नमंजुषा आयोजित केल्या जातात. या कार्यक्रमात आणि कार्यशाळांमध्ये भारतभरातील गणिती प्रतिभावंत आणि विद्यार्थी सहभागी होतात.
महान गणितज्ञ श्रीनिवास रामानुजन यांच्याबद्दल जाणून घेऊया...
श्रीनिवास रामानुजन आणि त्यांचे गणितातील योगदान
श्रीनिवास रामानुजन यांचा जन्म 22 डिसेंबर 1887 रोजी तामिळनाडू येथे झाला आणि 26 एप्रिल 1920 रोजी कुंबनम येथे त्यांचे निधन झाले. ते ब्राह्मण कुटुंबातील होते. वयाच्या 12 व्या वर्षी त्यांनी त्रिकोणमितीचे ज्ञान मिळवले होते आणि कोणत्याही मदतीशिवाय त्यांच्या कल्पना विकसित केल्या होत्या. वयाच्या अवघ्या 15 व्या वर्षी त्यांनी जॉर्ज शूब्रिज कारच्या उपयोजित गणितातील प्राथमिक निकालांच्या सारांशाची प्रत मिळवली होती.
श्रीनिवास रामानुजन यांचे योगदान
श्रीनिवास रामानुजन यांचे लहानपण गरिबीत गेले, ते शाळेत शिकण्यासाठी मित्रांकडून पुस्तकं उधार घेत असे. घराच्या आर्थिक गरजा भागवण्यासाठी श्रीनिवास रामानुजन हे कारकून म्हणून काम करायचे आणि रात्री उशिरापर्यंत गणिताचे प्रश्न सोडवायचे. एकदा एका इंग्रजाने त्यांनी लिहिलेली पत्रे पाहिली, तेव्हा खूप प्रभावित होऊद श्रीनिवास रामानुजन यांना शिक्षणासाठी ऑक्सफर्ड विद्यापीठाच्या प्राध्यापकांकडे पाठवले. मग त्यांनी आपल्यात लपलेले टॅलेंट ओळखले आणि त्यानंतर त्याला जगभरात प्रसिद्धी मिळाली.
श्रीनिवास रामानुजन यांचे गणितातील योगदान
रामानुजन यांचे शोधनिबंध 1911 मध्ये इंडियन मॅथेमॅटिकल सोसायटीच्या जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले. त्यांनी कोणत्याही मदतीशिवाय जवळपास 3900 निकाल प्रामुख्याने ओळख आणि समीकरणे संकलित केले. त्यातील बरेच परिणाम मूळ आणि कादंबरी आहेत जसे की रामानुजन प्राइम, रामानुजन थीटा फंक्शन, विभाजन सूत्रे आणि मॉक थीटा फंक्शन्स. या परिणामांमुळे इतर अनेक संशोधनांना प्रेरणा मिळाली. त्याने त्याचा डायव्हर्जंट सिरीजचा सिद्धांत शोधून काढला आणि झीटा फंक्शनच्या कार्यात्मक समीकरणांवर काम केले. 1729 हा नंबर हार्डी-रामानुजन नंबर म्हणून ओळखला जातो.