माँ सरस्वती ही विद्या आणि बुद्धीची देवी मानली जाते. विद्येची देवी सरस्वती हिचा जन्म बसंत पंचमीच्या दिवशी झाला. वसंत पंचमीच्या दिवशी देवी सरस्वतीच्या पूजेला विशेष महत्त्व आहे. वसंत ऋतूच्या स्वागतासाठी माघ महिन्याच्या पाचव्या दिवशी मोठा उत्सव आयोजित करण्यात येतो. यामध्ये विष्णू आणि कामदेवाची पूजा केली जाते. त्याला वसंत पंचमी असे म्हणतात. वसंत पंचमीच्या दिवशी कोणतेही नवीन काम सुरू करणे देखील शुभ मानले जाते. गृहप्रवेशासाठी मुहूर्त उपलब्ध नसल्यास या दिवशी गृहप्रवेश करता येतो. बसंत पंचमीच्या दिवशी भक्त पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करून माँ सरस्वतीची पूजा करतात.
1. सरस्वती बीज मंत्र
सरस्वती बीज मंत्राचा भक्तांकडून प्रसाद म्हणून किंवा देवी सरस्वतीला नमस्कार म्हणून जप केला जातो.
ॐ ऐं महासरस्वत्यै नमः ||
2. विद्यार्थ्यांसाठी विद्या मंत्र
विद्या मंत्र विद्यार्थ्यांची एकाग्रता आणि स्मरणशक्ती सुधारण्यासाठी ओळखला जातो. जे विद्यार्थी चांगले गुण मिळवण्यासाठी किंवा त्यांची परीक्षा उत्तीर्ण करण्यासाठी संघर्ष करतात ते या सरस्वती मंत्राचा जप करू शकतात.
सरस्वती नमस्तुभ्यं वरदे कामरूपिणि।
विद्यारम्भं करिष्यामि सिद्धिर्भवतु मे सदा
3. बुद्धिमत्तेसाठी सरस्वती मंत्र
या मंत्राचा जप आशीर्वाद मिळविण्यासाठी अज्ञानाच्या दुष्कृत्यांचा नाश करण्यासाठी आणि भक्ताला बुद्धीने प्रसन्न करण्यासाठी केला जातो.
शुक्लां ब्रह्मविचारसारपरमांद्यं जगद्व्यापनीं
वाणा-पुस्तक-धारिणीमभयदं जाड्यांधकारपम्।
हस्ते स्फ़टिक मालिक विदधति पद्मासने संस्थिताम्
वन्दे तां परमेश्वरीं भगवतीं बुद्धिप्रदं शारदाम्।
4. महा सरस्वती मंत्र
हा मंत्र प्रामुख्याने विद्यार्थ्यांनी शिकणे सोपे व्हावे आणि त्यांना परीक्षेत चांगले गुण मिळावेत यासाठी दिला आहे.
ॐ ऐं ह्रीं क्लीं महासरस्वती देव्यै नम: ||
5. शैक्षणिक क्षेत्रातील उत्कृष्टतेसाठी सरस्वती मंत्र
विद्यार्थ्यांना त्यांच्या परीक्षेसाठी त्यांचा अभ्यास सुरू करण्यापूर्वी या मंत्राचा जप करण्याचा सल्ला दिला जातो जेणेकरून माँ सरस्वती त्यांना स्मरणशक्ती आणि एकाग्रतेची शक्ती देते.
सरस्वती नमस्तुभ्यं वरदे कामरूपिणि।
विद्यारम्भं करिष्यामि सिद्धिर्भवतु मे सदा
6. करिअरमधील यशासाठी सरस्वती मंत्र
देवी सरस्वतीकडून करिअर आणि शिक्षणात यश मिळवण्यासाठी या मंत्राचा जप केला जातो. या मंत्राला सरस्वती गायत्री मंत्र असेही म्हणतात.
ॐ ऐं वाग्देव्यै च विद्महे कामराजाय धीमहि!
तन्नो देवी प्रचोदयात।
8. ज्ञानासाठी सरस्वती मंत्र
ज्ञानाचा आशीर्वाद मिळवण्यासाठी या मंत्राचा जप केला जातो
वद वद वाग्वादिनी स्वाहा
9. बुद्धिमत्ता वाढवण्यासाठी सरस्वती मंत्र
या मंत्राचा जप विद्यार्थी आणि प्रौढांमध्ये बुद्धीसाठी केला जातो.
ॐ ऐं ह्रीं श्रीं वाग्देव्यै सरस्वत्यै नमः
10. ज्ञान प्राप्तीसाठी सरस्वती मंत्र
धन आणि ज्ञानप्राप्तीसाठी या मंत्राचा जप केला जातो.