Rishi Panchami 2022 हिंदू धर्मात महिलांसाठी अनेक प्रकारचे उपवास आहेत. त्याचबरोबर असाच एक व्रत ऋषीपंचमीचा देखील आहे. भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या दिवशी ऋषीपंचमी व्रत केले जाते. यावेळी हे व्रत गुरुवार, 1 सप्टेंबर रोजी होणार आहे. या व्रतामध्ये प्रामुख्याने सप्त ऋषींची पूजा केली जाते. धार्मिक ग्रंथानुसार मासिक पाळीच्या काळात कळत - नकळत झालेल्या चुकांची क्षमा मागण्यासाठी महिलांकडून हे व्रत पाळले जाते. परशुराम आणि विश्वामित्र असे सात ऋषी अमर आहेत. सनातन धर्मात पूर्वी स्त्री आणि पुरुष दोघेही हे व्रत पाळत असत. मात्र बदलत्या युगात आता फक्त महिलाच हे व्रत ठेवतात.
ऋषी पंचमी तिथी
हिंदू कॅलेंडरनुसार, भाद्रपद महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील पंचमी तिथी बुधवार, 31 ऑगस्ट रोजी 03:23 पासून सुरू होईल आणि दुसर्‍या दिवशी, 1 सप्टेंबर, गुरुवारी 02:49 पर्यंत चालू राहील. पंचमी तिथीचा सूर्योदय 1 सप्टेंबर रोजी होईल. त्यामुळे या दिवशी हा सण साजरा केला जाणार आहे. या दिवशी स्वाती नक्षत्र दिवसभर राहणार आहे. गुरुवारी स्वाती नक्षत्र असल्याने या दिवशी स्थिर नावाचा शुभ योगही तयार होत आहे. यासोबतच या दिवशी ब्रह्मयोगही राहील.
ऋषी पंचमी व्रत कथा
पौराणिक कथेनुसार विदर्भात एक ब्राह्मण राहत होता. त्याला एक मुलगा आणि मुलगीही होती. लग्न करण्यास सक्षम झाल्यावर त्यांनी आपल्या मुलीचे लग्न लावून दिले. मात्र काही दिवसातच मुलगी विधवा झाली. दु:खी ब्राह्मण आपल्या कुटुंबासह गंगा नदीच्या काठावर राहू लागला.
एके दिवशी ती ब्राह्मण मुलगी झोपली असताना अचानक तिच्या अंगात किडे भरले. मुलीने हा प्रकार वडिलांना सांगितला. ही गोष्ट त्यांनी ब्राह्मणाला सांगितली आणि विचारले की, माझ्या मुलीने असे कोणते पाप केले आहे, ज्यामुळे तिला हे दु:ख भोगावे लागले आहे.
त्या ब्राह्मणाने योगविद्येवरून जाणून घेतले की, त्याच्या पूर्वजन्मात रजस्वला होताच देवस्थानाला स्पर्श झाला होता. या जन्मातही त्यांनी ऋषीपंचमीचे व्रत पाळले नाही. त्यामुळे त्याचा वेग वाढला आहे. तरीही त्याने ऋषीपंचमीचे व्रत शुद्ध अंतःकरणाने पाळले तर त्याचे सर्व दु:ख दूर होतील.
वडिलांच्या सांगण्यावरून त्या मुलीने ऋषीपंचमीचे व्रत काटेकोरपणे पाळले आणि ती लवकरच दु:खापासून मुक्त झाली आणि पुढील जन्मात भाग्यवान झाली.