भारतात कार, बस किंवा ट्रक चालवण्यासाठी ड्रायव्हिंग लायसन्सची गरज असते हे सगळ्यांनाच माहितीये. ड्रायव्हिंग लायसन्सशिवाय वाहन चालवणे हा दंडनीय गुन्हा आहे. विमान उडवण्यासाठी पायलटकडेसुद्धा परवाना असणे आवश्यक आहे. आता प्रश्न पडतो की भारतात ट्रेन चालवायची असेल तर आधी ड्रायव्हिंग लायसन्स असावं लागतं का? लोको पायलट पदासाठी अर्ज करण्यापूर्वी परवाना असणे अनिवार्य आहे का? या दोन्ही प्रश्नांचे उत्तर नाही असे आहे.
भारतीय रेल्वेच्या गाड्या चालवणार्‍या लोको पायलट्सना भरतीपूर्वी कुठूनही ट्रेन चालवण्यासाठी ड्रायव्हिंग लायसन्स मिळणे आवश्यक नाही किंवा देशात कुठेही लोको पायलटसाठी परवाने बनवले जात नाहीत. रेल्वे सहाय्यक लोको पायलट भरती करते. मग ट्रेन ड्रायव्हिंग स्कूलमध्ये भरती झालेल्या तरुणांना ट्रेनिंग देऊन ते ट्रेन चालवण्यास सक्षम बनवतात.
असे बनतात
असिस्टंट लोको ड्रायव्हर पदासाठी भरती रेल्वे भर्ती बोर्डाद्वारे केली जाते. ही नियुक्ती लेखी चाचणी, मुलाखत आणि वैद्यकीय चाचणीनंतर केली जाते. असिस्टंट लोको पायलट भरती झालेल्या तरुणांना प्रशिक्षण शाळेत पाठवले जाते. ट्रेनिंग स्कूलमध्ये त्यांना ट्रेनचे इंजिन चालवण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते.
येथे त्यांना फक्त ट्रेन चालवण्याचे प्रशिक्षण दिले जात नाही तर ट्रेनचे इंजिन, रेल्वे ट्रॅक आणि डब्यांची संपूर्ण माहिती दिली जाते. प्रशिक्षणानंतर विभागीय यांत्रिक अभियंता किंवा विभागीय विद्युत अभियंता यांची चाचणी घेतली जाते. उत्तीर्ण झालेल्यांना योग्यता प्रमाणपत्र दिले जाते. हे प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर त्यांना ट्रेन चालवण्याची संधी दिली जाते.
प्रवाशांची सुरक्षितता लक्षात घेऊन, लोको पायलट्सना थेट पॅसेंजर ट्रेन चालवू दिली जात नाही. आधी त्यांना मालगाडी चालवायला दिली जाते. पॅसेंजर ट्रेनमध्ये हजारो प्रवासी असल्याने हे केले जाते. प्रवाशांची सुरक्षितता लक्षात घेऊन, केवळ अनुभवी लोको पायलटनाच ते चालवण्याची परवानगी आहे.
मालगाडी चालवल्यानंतर पॅसेंजर ट्रेनमधील लोको पायलटच्या देखरेखीखाली सहाय्यक लोको पायलटला ट्रेन चालवायला दिली जाते. काही काळ अशा देखरेखीखाली ट्रेन चालवण्याचा अनुभव मिळाल्यावरच त्यांना स्वतंत्रपणे ट्रेन चालवण्याची परवानगी दिली जाते.