प्राणायामाची सुरुवातीची क्रिया म्हणजे अनुलोम विलोम प्राणायाम.कोरोनामध्ये संक्रमण दरम्यान, फुफ्फुसांना मजबूत असणे आवश्यक आहे.अनुलोम विलोम करण्याची योग्य पद्धत काय आहे? बऱ्याच लोकांना हे प्राणायाम करता येत नाही.जाणून घेऊ या हे करण्याची पद्धत.
प्राणायाम करताना तीन क्रिया केल्या जातात. पूरक,कुंभक आणि रेचक. अनुलोम विलोम मध्ये कुंभक करत नाही. म्हणजे श्वास घेणं आणि सोडणं .श्वास घेण्याच्या क्रियेला पूरक आणि श्वास सोडण्याच्या क्रियेला रेचक म्हणतात. श्वास आत धरून ठेवण्याची क्रिया कुंभक आहे. श्वास आत धरून ठेवावं किंवा श्वास बाहेर सोडून रोकवं. श्वास रोखण्याची ही क्रिया नाडीशोधन प्राणायाम आहे. फुफ्फुसातील हवा नियमानुसार रोखणे आंतरिक आणि पूर्ण श्वास बाहेर काढून वायुहीन फुफ्फुसांच्या प्रक्रियेला बाह्य कुंभक म्हणतात. अनुलोम विलोम मध्ये श्वास धरून ठेवायचे नसून नियमानं श्वास घ्यायचा आणि सोडायचा आहे.
* अनुलोम आणि विलोम कसे करावे ?
1 सर्वप्रथम मांडी घालून मोकळ्या हवेत बसावे.
2 हाताच्या उजव्या अंगठ्याने उजवी नाकपुडी बंद करा. दरम्यान अनुक्रमणिका बोट अंगठ्याच्या खालच्या भागावर हळुवार दाबून ठेवा.
3 आता डाव्या नाकपुडीतुन श्वास आत घ्या आणि अनामिकाबोटाने डावी नाकपुडी बंद करून अंगठा उजव्या नाकपुडीवरून काढून श्वास सोडा.
4 आता उजव्या नाकपुडीतून श्वास आत घ्या. अंगठ्याने उजवी नाकपुडी बंद करून अनामिका बोटाला डाव्या नाकपुडीवरून काढून श्वास सोडा.
5 आता डाव्या नाकपुडीतून श्वास आत घ्या आणि पुन्हा अनामिका बोटाने डावी नाकपुडी बंद करून उजव्या नाकपुडीवरून काढून श्वास सोडून द्या.
कालावधीः कमीतकमी 5 मिनिटांसाठी ही प्रक्रिया पुन्हा करा. म्हणजे डाव्या नाकपुडीतून श्वास घेऊन उजवीकडून सोडणे आणि उजवी कडून श्वास घेऊन डावी कडे सोडणे. हेच अनुलोम विलोम प्राणायाम आहे.
त्याचे 10 फायदे:
1 यामुळे तणाव, चिंता आणि नैराश्य कमी होते आणि शांतता मिळते.
2 मेंदूत आणि फुफ्फुसांमध्ये ऑक्सिजनची पातळी वाढते.
3 नियमित केल्याने डोळ्यांची दृष्टी वाढते.
4 यामुळे रक्त परिसंचरण योग्य होते.
5 हा प्राणायाम मेंदूतील सर्व विकार दूर करण्यास सक्षम आहे.
6 फुफ्फुसात साचलेली घाण बाहेर पडते आणि फुफ्फुस मजबूत बनतात.
7 हा प्राणायाम निद्रानाशात फायदेशीर आहे .
8 हा प्राणायाम करताना श्वासोच्छ्वास पोटापर्यंत ओढला गेला तर ते पाचन तंत्र मजबूत करते. पचन योग्य करत
9 हे मनाला नकारात्मक विचारांपासून दूर करते आणि आनंद आणि उत्साह वाढवत.
10 हा प्राणायाम दमा, एलर्जी, साइनोसाइटिस, जुनी सर्दी इत्यादी आजारांसाठी देखील फायदेशीर ठरला आहे.