शिवभारत अध्याय दुसरा

अथद्वितीयोऽध्याय आरभ्यते ॥

कवीन्द्र उवाच ॥

प्रपेदे पंचमं वर्षं शरीफस्याग्रजो यदा ।

तदा महोदारवर्मा मालवर्मा महीपतिः ॥१॥

महत्या सेनया सार्धं दधानोभ्यर्हितं धनुः ।

प्रस्थापितो निजामेन समरायेंदिरापुरम् ॥२॥

तत्रात्यर्थं युध्यमानः सबलैरभियायिभिः ।

प्रभूतैः परिधीभूतैर्हन्यमानस्समंततः ॥३॥

पदातिमत्तमातंगहयकीलालवाहिनीम् ।

प्रवर्त्यातीव महतीं तीव्रवेगां तरंगिणीम् ॥४॥

कृतांत इव संक्रुद्धः समृद्धस्स्वेन तेजसा ।

पुरोधाय प्रतिभटान् प्रययावमरावतीम् ॥५॥

वज्रपातमिवाकर्ण्य तमुदंतमुमा सती ।

पपात वाताभिहता कदलीव महीतले ॥६॥

दिनेश्वरेण विधुरा दिनश्रीरिव सा तदा ।

बतावलंबरहिता मज्जति स्म तमोंबुधौ ॥७॥

अथ विठ्ठलराजस्तां भ्रातृभार्यां तथाविधाम् ।

भर्तृशोकभराक्रांतां क्रन्दन्तीं कुररीमिव ॥८॥

समाधातुमनास्तत्र क्षरद्वाष्पेक्षणः स्वयम् ।

निजगाद महाबुद्धिर्गद्गदस्वरया गिरा ॥९॥

विध्यनित्यमिमं लोकं शोकं त्यज महाशये ।

पतिस्तव गतः स्वर्गं स्ववर्गं परिमुच्य वै ॥१०॥

एष वै प्रार्थितः पन्थाः शूराणामनिवर्तिनाम् ।

परशस्त्राभिघाताद्यन्मरणं रणमूर्धनि ॥११॥

सुधां पिपासतां सद्यः सुरलोकं यियासताम् ।

न नूनमात्मवर्गस्य प्रणयः स्वार्थदर्शिनाम् ॥१२॥

हा विहाय महासाध्वीं भवतीं बालमातरम् ।

प्रस्थितस्य परं लोकं पत्युस्ते परुषं मनः ॥१३॥

असंशयं नश्वराणि शरीराणि शरीरिणाम् ।

रक्षितान्यपि यत्नेन क्षीयन्ते ह्यायुषः क्षये ॥१४॥

बतैतदगदंकारैरुपचीर्णमनामयम् ।

मृदुचीनैस्समीचीनैः सिचयैः परिधापितम् ॥१५॥

हृद्यैर्हितावहैर्वृष्यैश्चोष्यादिभिरनेकधा ।

लघुभिस्स्निग्धमधुरैराहारैरुपचायितम् ॥१६॥

कालागुरुक्षोदलिप्तधूपवर्तिसुधूपिते ।

रम्ये हर्म्यतले दीव्यन्मणिदीधितिदीपिते ॥१७॥

शिरीषपुष्पमृदले शयनीये सुशोभने ।

शायितं नीरशिशिराशिरव्यजनवीजितम् ॥१८॥

सुन्दरीभिः शयांभोजसंवाहितपदं पुनः ।

बहूपकृतमत्त्युच्चैर्यत्नेन धृतमात्मना ॥१९॥

कृतघ्नतामिव दधद्वपुष्मन्तमये वपुः ।

नानुयाति जगत्यस्मिन् तस्मात् कश्चिन्न कस्यचित् ॥२०॥

कलत्राण्यनुकूलानि पुत्राश्च कृतलक्षणाः ।

तौ मातापितरौ तद्वद्भ्रातरः सोदरा अपि ॥२१॥

मित्राणि शत्रवश्चापि संपदो विपदोपि च ।

भवन्ति तावदेवास्य यावदस्ति कलेवरम् ॥२२॥

एष शाहूः शरीफश्च तव देवि सुतावुभौ ।

तेजस्विनौ विराजेते पुष्पवन्ताविवोदितौ ॥२३॥

आभ्यां वंशवतंसाभ्यां भविष्यत्युज्वलं यशः ।

सर्वस्मिन्नपि संसारे वीरमातुस्तवाद्भुतम् ॥२४॥

क्षीरकण्ठाविमौ वत्सौ बत त्वन्मयजीवितौ ।

मनागपि जगत्यत्र त्वां विना स्थास्यतः कथम् ॥२५॥

तस्मात्त्वं बिभृहि प्राणांस्त्राणार्थमनयोर्द्वयोः ।

दधती धैर्यमधुना वचनेनामुना मम ॥२६॥

इति विठ्ठलराजस्तां पर्याश्वासयदात्मनः ।

स्थित्यर्थमन्ववायस्य राज्यस्य च विशेषतः ॥२७॥

दत्तदृष्टिस्तु सा देवी वात्सल्यात्तनयद्वये ।

अपास्य शोकमनघा बभार बत जीवितम् ॥२८॥

महान्तमपि तं शोकं निगृह्य स महामतिः ।

अकारयद्विधिं भ्रातुः सकलं पारलौकिकम् ॥२९॥

ततःशाहं शरीफं च पुरस्कृत्य प्रतापिना ।

चक्रे विठ्ठलराजेन राज्यं तदखिलं स्थिरम् ॥३०॥

निशम्यैतव्रिजामोपि निधनं मालवर्मणः ।

पक्षहीनामिव निजां बत मेने पताकिनीम् ॥३१॥

ततः शाहशरीफाह्नौ मालवर्मसुतावुभौ ।

समं विठ्ठलराजेन समनाय्य महामनाः ॥३२॥

सान्त्वायित्वा स्वयं दत्वा ताभ्यां तत् पितृवैभवम् ।

सत्कृत्य हेमाभरणैर्वासोभिश्च मनोहरैः ॥३३॥

अनर्घ्यमणिमालाभिस्तथा च गजवाजिभिः ।

विसृष्टवान् गृहानेतौ तुष्टो धारागिरीश्वरः ॥३४॥

अथ तेन पितृव्येण परिपालितयोस्तयोः ।

वपुषी बाल्यसंपृक्ते परां पुपुषतुः श्रियम् ॥३५॥

प्रशस्तलक्षणोपेते निकेते सर्वसंपदाम् ।

सोदरेऽथ शरीफस्य राजशब्दो व्यराजत ॥३६॥

तं बालमपि भूपालमणयस्संर्व एव ते ।

मानयन्तो नमन्ति स्म महाभुजमुमात्मजम् ॥३७॥

ततश्शरीरं शाहस्य प्रविष्टे नवयौवने ।

ससंबाधेव शिशुता संचुकोच शनैश्शनैः ॥३८॥

करिपोतमिवोदंचन्मदराजिविराजितम् ।

व्यक्तीभवन्नवश्मश्रुलेखं लेखमनोहरम् ॥३९॥

सुवर्णविस्फुरद्वर्णमाकर्णायतलोचनम् ।

कृतकीरकुलत्रासनासावंशमनोहरम् ॥४०॥

कलाधरतिरस्कारि मनोहारि मुखं पनः ।

जानुपर्यन्तविश्रान्तभुजमद्भुतविग्रहम् ॥४१॥

दानवीरं दयावीरं युद्धवीरं महौजसम् ।

मालभूपसुतं शाहं वरलक्षणलक्षितम् ॥४२॥

दृष्ट्वा यादवराजेन राजराजसमश्रिया ।

दिष्टे दैवज्ञसंदिष्टे विशिष्टेभिमतैंर्ग्रहैः ॥४३॥

कुलकन्या कुले धन्या कन्या कुवलयेक्षणा ।

दत्ता सदक्षिणा तस्मै जिजूर्विजयलक्षणा ॥४४॥

सा तं महाशयं प्राप्य बिभ्नती वपुरुज्वलम् ।

गंगेव गुणगंभीरा व्यराजत महोदधिम् ॥४५॥

स च तां प्रेयसीं लब्ध्वा पद्महस्तां भुवः श्रियम् ।

लावण्यवैभववतीमतीव महितान्वयाम् ॥४६॥

नितंबप्रान्तविश्रान्तस्निग्धश्यामलकुन्तलाम् ।

चन्द्रार्धभ्रांतिकृद्भालां शरासनसमभ्रुवम् ॥४७॥

सत्तामिव मनोजस्य लसत्तामरसेक्षणाम् ।

सुवर्णशुक्तिप्रतिमश्रुतिं सरलनासिकाम् ॥४८॥

प्रत्यग्रतरकुन्दाग्रदन्तीं शोणरदच्छदाम् ।

विकस्वरांभोजमुखीं कंबुकण्ठीं पिकस्वराम् ॥४९॥

मृणाळकोमळभुजां नवांकुरितयौवनाम् ।

व्याकोशांभोरुहशयां लसत्किसलयांगुलिम् ॥५०॥

स्निग्धारुणनखश्रेणिं निम्ननाभिं तनूदरीम् ।

रंभास्तंभाभिरामोरूं गूढगुल्फां यशस्विनीम् ॥५१॥

राजरेखांकितपदां प्रशस्तिं सर्वसंपदाम् ।

नानालंकारसंभारसंदृब्धस्निग्धवेणिकाम् ॥५२॥

मुक्तामणिश्रेणिकांतसीमन्तप्रान्तवर्तिना ।

स्फुरितारुणवर्णेन शिरःपुष्पेण शोभिताम् ॥५३॥

सुवृन्ते स्वर्णताटंके पर्यन्तप्रोतमैक्तिके ।

दधतीं दीधितिमतीं सरत्नां च ललाटिकाम् ॥५४॥

पृथुमुक्तामणिमयोदारहारमनोहराम् ।

रत्नमुक्तांचितानेकगुच्छगुच्छार्धधारिणीम् ॥५५॥

केयूरकान्तिकिर्मीरसरत्नकरकंकणाम् ।

कृशावलग्नसंलग्नसप्तकीसंभृतश्रियम् ॥५६॥

कलहंसगतिं शिजन्मणिमंजीरशालिनीम् ।

अनर्घ्यरत्नाभरनप्रसाधितपदांगुलिम् ॥५७॥

सुवर्णतन्तुसंतानविलसद्वसनावृताम् ।

रत्नमुक्तामणिव्रातस्फुरत्कूर्पासकान्विताम् ॥५८॥

पश्यन् प्रसन्नवदनां प्रसन्नवदनः स्वयम् ।

सूर्यवंशमनिस्तूर्यघोषेण गृहमाविशत् ॥५९॥

समागतां समं तेन पत्या प्रश्रयसंश्रयाम् ।

श्रियं नारायणेनेव प्रविशंतीं निकेतनम् ॥६०॥

संभूयाशु समेताभिः पश्यन्तीभिस्सविभ्रमम् ।

सुभगाभिः पुरन्ध्रीभिः कृतनीराजनाविधिम् ॥६१॥

वन्दमानाममोघाभिराशीर्भिरभिनन्दिताम् ।

स्नुषामिमामथ श्वश्रूः सकौतुकमलोकत ॥६२॥

श्वश्रूशुश्रूषणपरां पतिप्रियतरोत्तराम् ।

शीलसंरक्षणे सज्जां लज्जां मूर्तिमतीमिव ॥६३॥

साध्वीजनाध्वमर्यादामन्वयद्वयसम्मताम् ।

जनीं नन्दत्परिजनामभ्यनन्दन्सतीजनाः ॥६४॥

सुतां विश्वासराजस्य दुर्गां नाम्नाथ सद्गुणाम् ।

शरीफोपि महाबाहुर्भव्यां भार्यामविन्दत ॥६५॥

सा तया च तया तन्व्या स्नुषया सेवितान्वहम् ।

विनीताभ्यां च पुत्राभ्यामुमा लेभे परां मुदम् ॥६६॥

अगणितगुणभाजौ भ्रातरौ तावमूभ्यां ।

निरवधिकगुणाभ्यां भ्राजमानौ वधूभ्याम् ॥

सपदि निजयशोभिः शोभमानामशेषां ।

भुवमपि जनयित्रीं नन्दयामासतुः स्वाम् ॥६७॥

सार्धं तेनानुजेनाप्रतिहतगतिना मारुतेनेव शुष्मा ।

भीष्मादत्युग्रकर्मा युधि युधि विजयी विश्रुतः शाहवर्मा ।

कर्तुं नित्यं निजामप्रियमतुलबलः काण्डकोदण्डपाणिः ॥

सर्वेषां प्रार्थिवानां पृथुरिव पृथिवीवासवश्शासकोभूत् ॥६८॥

इत्यनुपुराणे सूर्यवंशे निधिवासकरपरमानंदप्रकाशितायां शतसाहस्र्यां संहितायां शाहशरीफपरिणयो नाम द्वितीयोध्यायः ।