वर्षाच्या ऑगस्ट किंवा सप्टेंबर महिन्यात, श्रीकृष्णाच्या जन्मदिवसाच्या निमित्ताने, भारतासह इतर देशांमध्ये कृष्ण जन्माष्टमी साजरी केली जाते. हा एक आध्यात्मिक सण आहे आणि हिंदूंच्या श्रद्धेचे प्रतीक आहे. हा उत्सव दोन दिवस साजरा केला जातो.
जन्माष्टमी दोन दिवस का साजरी केली जाते?
असे मानले जाते की नक्षत्रांच्या हालचालीमुळे ऋषी (शैव संप्रदाय) एका दिवशी ते पाळतात आणि इतर गृहस्थ (वैष्णव संप्रदाय) दुसऱ्या दिवशी उपवास करतात.
कृष्ण जन्माष्टमीनिमित्त बाजारातील उपक्रम
कृष्ण जन्माष्टमीनिमित्त आठवडे बाजार अगोदरच उजळून निघतो, जिकडे पाहावे तिकडे रंगीबेरंगी कृष्णाच्या मूर्ती, फुले, हार, पूजेचे साहित्य, मिठाई, सजावटीच्या विविध वस्तूंनी बाजारपेठ सजलेली असते.
कृष्ण जन्माष्टमी सणाचे महत्व
कृष्ण जन्माष्टमी सणाचे महत्त्व खूप विस्तृत आहे, भगवद्गीतेत एक अतिशय प्रभावी विधान आहे "जेव्हा धर्माची हानी होईल आणि अधर्म वाढेल, तेव्हा मी जन्म घेईन". वाईट कितीही शक्तिशाली असले तरी एक ना एक दिवस त्याचा अंत व्हायलाच हवा. जन्माष्टमीच्या सणातून गीतेचे हे विधान माणसाला कळते. याशिवाय या उत्सवाच्या माध्यमातून सनातन धर्मातील येणाऱ्या पिढ्यांना त्यांच्या आराधनेचे गुण अखंड काळासाठी जाणून घेऊन त्यांनी दाखविलेल्या मार्गावर चालण्याचा प्रयत्न करता येईल. कृष्ण जन्माष्टमीचा सण आपली सभ्यता आणि संस्कृती दर्शवतो.
तरुण पिढीला भारतीय सभ्यता, संस्कृतीची जाणीव करून देण्यासाठी हे लोकप्रिय तीज-उत्सव साजरे करणे अत्यंत आवश्यक आहे. अशा आध्यात्मिक उत्सवांकडे सनातन धर्माचा आत्मा म्हणून पाहिले जाते. आपण सर्वांनी या सणांमध्ये रस घेतला पाहिजे आणि त्यांच्याशी संबंधित लोकप्रिय कथा जाणून घ्याव्यात.
महाराष्ट्रात गोकुलाष्टमी आणि दहीहांडी
महाराष्ट्रात गोकुळाष्टमी साजरी करण्याची एक वेगळी शैली आहे. देवाचा जन्म साजरा करण्यासाठी येथे गोविंदा म्हणून तरुण आणि मुले दहीहंडीचे आयोजन करतात. दही आणि लोणीने भरलेल्या मटक्या चौकाचौकात टांगल्या जातात आणि एकमेकांच्या वर मानवी पिरॅमिड बांधून गोविंदाच्या रुपात तरुण ते फोडतात.
कृष्णाच्या काही प्रमुख जीवन लीला
श्रीकृष्णाचे बालपणातील कृत्ये पाहूनच याचा अंदाज लावता येतो, ते पुढे जात राहण्यासाठी आणि त्यांचा उद्देश पूर्ण करण्यासाठी पृथ्वीवर अवतरले होते. त्यांची शक्ती आणि पराक्रम एकामागून एक राक्षसांच्या (पुतना, बाघासुर, अघासुर, कालिया नाग) वध करून प्रकट होतो.
अत्यंत ताकदवान असूनही ते सामान्य लोकांमध्ये सामान्यपणे वागत असे, मडकी फोडणे, लोणी चोरणे, गायींशी खेळणे, जीवनातील विविध पैलूंची प्रत्येक भूमिका त्यांनी आनंदाने जगली आहे.
श्रीकृष्णाला प्रेमाचे प्रतीक मानले जाते. सुफी संतांच्या दोह्यांमध्ये, कृष्णाच्या प्रेमाचे आणि राधा आणि इतर गोपींसोबतच्या लीलाचे अतिशय सुंदर चित्रण आढळते.
कंसाचा वध केल्यावर कृष्ण द्वारकाधीश झाले, द्वारकेचे पद भूषवत महाभारताच्या युद्धात अर्जुनाचे सारथी झाले आणि गीता उपदेश करून अर्जुनाला जीवनातील कर्तव्याचे महत्त्व सांगितले आणि युद्ध जिंकले.
कृष्ण हे परम ज्ञानी, युगपुरुष, अतिशय शक्तिशाली, प्रभावशाली व्यक्तिमत्व आणि कुशल राजकारणी होते पण त्यांनी कधीही आपल्या शक्तींचा वापर स्वतःसाठी केला नाही. त्यांचे प्रत्येक कार्य पृथ्वीच्या उन्नतीसाठी होते.
तुरुंगात कृष्ण जन्माष्टमी
कारागृहात कृष्णाचा जन्म झाल्यामुळे कृष्ण जन्माष्टमीनिमित्त देशातील बहुतांश पोलीस ठाणे आणि कारागृहे सजतात आणि येथे भव्य उत्सवाचे आयोजन करण्यात येतात.
निष्कर्ष
श्रीकृष्णाच्या कार्यामुळे महाराष्ट्रात विठ्ठल, राजस्थानात श्री नाथजी किंवा ठाकुरजी, ओरिसात जगन्नाथ वगैरे अनेक नावांनी पुजले जातात. प्रत्येकाने आपल्या जीवनातून ही प्रेरणा घेणे आवश्यक आहे की काहीही झाले तरी आपल्या कृतीच्या मार्गावर सतत चालत राहिले पाहिजे.