पूजा, विधी, गृहप्रवेश यांसारख्या धार्मिक कार्यात नारळाचे विशेष महत्त्व आहे. या शुभ प्रसंगी कलश स्थापना केली जाते आणि कलशाच्या वर नारळ नक्कीच ठेवला जातो. विशेषत: नवरात्रीच्या निमित्ताने कलश स्थापनेचे महत्त्व अधिकच वाढते. नवरात्रीमध्ये सर्व घरांमध्ये कलशाची स्थापना केली जाते. कलशाची स्थापना हिंदू धर्मात अत्यंत शुभ मानली जाते. कोणत्याही शुभ आणि शुभ कार्याच्या सुरुवातीला कलशाची स्थापना केली जाते.
धार्मिक शास्त्रांमध्ये कलश हे सुख, समृद्धी आणि शुभ कार्याचे प्रतीक मानले जाते. पण नारळाशिवाय कलशाची स्थापना अपूर्ण आहे. कलशाची स्थापना करताना नारळाचे काय महत्त्व आहे आणि कलशावर नारळ का ठेवला जातो?
कलशात नारळ ठेवण्याचे महत्त्व नारळ
हे गणेशाचे प्रतीक मानले जाते. शास्त्रानुसार नारळात त्रिदेवांचाही वास असतो. कलशावर नारळ ठेवल्याने शुभ कार्यात त्रिदेवांचा आशीर्वाद प्राप्त होतो आणि कार्ये विना अडथळा पूर्ण होतात. नारळ लाल कपड्यात गुंडाळून कच्चा कापूस किंवा कलव्याने बांधून कलशाच्या वर ठेवावा.
“अधोमुखं शत्रु विवर्धनाय , उर्ध्वस्य वस्त्रं बहुरोग वृद्धाय ” या नियमाने कलशावर नारळ ठेवा. पूर्व मुख नाशासाठी आहे आणि पश्चिम मुख स्त्रीसाठी शुभ आहे. कलशात नारळ कसे ठेवावे हे या श्लोकात सांगितले आहे. यानुसार कलशात नारळ ठेवताना पूजा करणार्‍या व्यक्तीच्या मुखाकडे नारळ असेल याची खात्री करा.
ज्या बाजूने नारळ झाडाच्या फांदीला जोडलेला असतो, त्या बाजूचे तोंड देशीकडे असावे. नारळाचे तोंड कधीही खालच्या दिशेने करू नये. कलशावर नारळ ठेवून विधिपूर्वक व योग्य नियमाने व कलशाची स्थापना केल्यानेच पूजा यशस्वी होते.