लघुभागवत - अध्याय ९ वा

आतां कृष्णाचें बालचरित्र । ऐका तुह्मी परम पवित्र ।

ज्याच्या योगें तुमचे श्रोत्र । पावन होतील निर्धारें ॥१॥

लेंकुरें मारावीं ऐशी । सूचना रुचली कंसासी ।

मग नेमिली पूतना राक्षसी । त्या कार्यासी तत्काळ ॥२॥

ती जाऊनि प्रतिसदनीं । तान्हुलें बाळ देखोनी ।

आया मोहूनि मधुर वचनीं । घात करी बाळांचा ॥३॥

सुंदर वेषें विवशी । पूतना आली गोकुळाशी।

कोणासी नुरे संशय मानसीं । देखुनि सौदर्य तियेचें ॥४॥

नंदसदनीं रुदनस्वर । ऐकूनि आली तेथ सत्वर।

ह्मणे बालक मनोहर । कैसें  तुझी रडवितां ॥५॥

तेव्हां नव्हता नंद सदनीं । यशोदेसी घातली मोहिनी ।

बाळ घॆऊनि लाविलें स्तनीं । विष भरलें ज्यामाजी ॥६॥

कृष्ण सर्वज्ञ परमेश्वर । त्यासी ठावें कपट साचार ।

जो वस्तुमात्रासी आधार । विष बाधा त्या कैंची ॥७॥

तेणें शोषून पूर्ण विष । रक्ताचाही केला नाश ।

पूतना झाली मृत्युवश । थोर नवल सकलांसी ॥८॥

करुं इच्छिती पराची हानी । तेचि स्वयें मरती निदानीं ।

ये विषयीं संशय कोणी । धरुं नये अंतरीं ॥९॥

कृष्णलीला अपार । आणि लोकोत्तर चमत्कार ।

वर्णू जातां ग्रंथविस्तार । होईल भय वाटतें ॥१०॥

तथापि कांहीं आवश्यक । सांगतो मनोरंजक ।

तुम्हांसी होईल कौतुक । प्रतिज्ञेचें वचन हें ॥११॥

एकदां कृष्णासी मांडीवरी । घेऊनि बैसे यशोदा नारी ।

तंव तेणें जडत्व शरीरीं । पर्वतप्राय आणिलें ॥१२॥

एकदां दह्यांचे थोर हांडे । जे उचलूं न शकती  मल्ल गाढे ।

ते उचलूनी भलतीकडे । सहज कृष्णें  ठेविले ॥१३॥

कृष्णासी वधावया धाडी कंस । तृणावर्त नामें राक्षस ।

कृष्णें केला त्याचा नाश । क्षणामाजी सहजचि ॥१४॥

एकदां कृष्णें भक्षिली मृत्तिका । यशोदा ह्मणे उघडीं मुखा ।

आंत इंद्रादि चतुर्दश लोकां । यशोदेनें देखिलें ॥१५॥

कृष्णाचीं सदा गार्‍हाणीं । यशोदेसी सांगती गौळणी ।

चोरुनि खातो दहिं दुध लोणी । करणी याची अचाट ॥१६॥

गोदोहना आधीं वासरें । सोडूनि पळतो दूर त्वरें ।

हरले आमुचे उपाय सारे । हा नावरे कोणासी ॥१७॥

घरोघरीं करितो खोडी । तान्ह्या बाळांसी चिमटे काढी ।

दुभत्याचीं गाडगीं फोडी । किती चहाडी सांगावी ॥१८॥

चोरुनि मारितो खडे । सवेंचि जाऊनि दूर दडे ।

शोधूनि पहावें चहूंकडे । तरी न सांपडे कोणासी ॥१९॥

ऐसा हा कृष्ण दांडगा । सार्‍या मुलुखाचा भांडगा ।

कितीही बोला परी कोडगा । स्वभाव याचा निर्लज्ज ॥२०॥

ऐकूनि कृष्णाची निंदा । क्रोधें बोले त्यासी यशोदा ।

कागाळी आणिसी सदा । किती ह्मणूनि ऐकावें ॥२१॥

येरु म्हणे सर्वस्व खोटें । उघडीं देखूनि कपाटें।

मार्जार उलथी दह्यांचे लोटे । आळ घेती मजवरी ॥२२॥

लपविती माझा चेंडू । सकळ मज पाहती कोडूं ।

मग कां नको त्यांसीं भांडूं । तूंचि सांग हे माते ॥२३॥

आधीं काढूनि आपण खोडी । उलट माझी करिती चहाडी ।

मज त्रास देती घडिघडी । म्हणूनि खडे मारितों ॥२४॥

उगाचि लाविती मज बोल । ऐकूनि हांसल्या गौळणी सकल ।

विनोदें चुरुनि त्याचे गाल । म्हणती बाळ शाहणें ॥२५॥

कृष्णाग्रज बलिराम । उभयीं बंधुप्रेम उत्तम ।

खेळ खेळती मनोरम । गोपांसहित सर्वदा ॥२६॥

मुरली पांवे घेउनी । मुलें क्रीडती नित्य वनीं ।

अद्भुत वर्तलें एके दिनीं । वत्सें धेनू चारितां ॥२७॥

कृष्णासी मारावया गुप्त । वत्सरुपें दैत्य अवचित ।

आला, देखूनि नेत्रसंकेत । कृष्ण करी रामातें ॥२८॥

बलिराम थोर पराक्रमी । धरुनि दैत्य फेंकिला व्योमीं ।

भूमीसी पडतां जैसा कृमी । पादतळीं चिरडिला ॥२९॥

एकदां धेनु पीतां उदक । बकरुपें आला दैत्य एक ।

कृष्णें धरुनि त्याचें मुख । मध्यभागीं विदारिलें ॥३०॥

पुनरपि एक निशाचर । होऊनि आला अजगर ।

त्याचें मुखीं गोपकुमर । कृष्णासहित अटकले ॥३१॥

तेव्हां कृष्णें निजशरीर । वाढविलें भयंकर ।

त्या योगें तत्काळ अजगर । मेला श्वास कोंडुनी ॥३२॥

ऐसे गोपाळ कांतारीं । धेनु चारितां यमुनातीरीं।

क्रीडा करिति नानापरी । वर्णू येथ तें किती ॥३३॥

एकमेकांची शिदोरी । एकवटूनि मुलें सारीं ।

सप्रेम भक्षिती दोन प्रहरीं । भेदभाव विसरुनी ॥३४॥

प्रत्यहीं सायंकाळपर्यंत । वनीं गोपाळ समस्त ।

धांवत हंसत खेळत । क्रीडा करिती आनंदें ॥३५॥

बहु पराक्रमी रामकृष्ण । राक्षसांपासूनि गोपरक्षण ।

केलें  त्यांनी, हें वर्तमान । कळतां चकित जन झाले ॥३६॥

श्रीकृष्णाची अद्भुत शक्ती । वर्णावया प्रत्यक्ष सरस्वती ।

तीही असमर्थ मग मी किती । मंदमति मानव ॥३७॥

श्रीकृष्ण प्रभु एके दिनीं । गाई चारितां वृंदावनीं ।

इतर गोपाल प्यावया पाणी । यमुनातीरीं पातले ॥३८॥

त्या यमुना नदीच्या डोहीं । कालिया नामें एक अही ।

वसतसे म्हणूनि जलप्रवाहीं । विष भरलें  सर्वत्र ॥३९॥

तेंचि उदक गोपाळ । प्राशन करितांचि सकळ ।

मरण पावले तत्काळ । देखूनि कृष्ण घाबरे ॥४०॥

उतरुनि त्यांचें विष । त्यांसी जीवंत करी हृषीकेश ।

परी तेथूनि पुढें कोणी क्लेश ।  भोगूं नये यासाठीं ॥४१॥

त्या सर्पासी कोठें दूर । घालवूं ऐसा करुनि विचार ।

कळंबवृक्षीं यशोदाकुमर । चढोनि उडी घे डोहीं ॥४२॥

तेव्हां उंच उसळे जळ । त्या गर्जने सरिसा व्याळ ।

देई विळखा सबळ । कृष्णदेहासी आवेशें ॥४३॥

हें देखोनि सर्व गोपाळ । घाबरोनि झाले व्याकुळ ।

हंबरती धेनु सकळ । उतावीळ धांवती ॥४४॥

अस्तासी गेला दिनमणी । तरी गोप गाई येती ना सदनीं ।

म्हणूनि सर्वांसि चिंता मनीं । गौळणी वनीं धांवल्या ॥४५॥

तैसेचि धांवले गोप । कृष्णदेहीं पाहिला सर्प ।

सर्वांसी भयें सुटला कंप । नेणती प्रताप कृष्णाचा ॥४६॥

कृष्णाचे सारेचि स्रेही । परी बुडी घेऊनि डोहीं ।

कृष्णासी सोडवूं ऐसा नाहीं । पराक्रम कोणासी ॥४७॥

येतां कठिण अवसर । आप्तेष्ट सर्व पळती दूर ।

ऐसा अनुभव पूर्वापार । जगीं सर्वत्र येतसे ॥४८॥

त्यापरी यमुनातटीं । गोकुळवासी जनांची दाटी ।

मुखें करिती वटवटी । कोणीं पुढें जाईना ॥४९॥

सकळांचे भरंवसे । जाणावयाचेनि उद्देशें ।

कौतुक केलें हृषीकेशें । पुढील चोज आइका ॥५०॥

कृष्णाचा नेणूनि आवांका । सर्पे दिधला तदंगीं विळखा ।

देणें देऊनि एक तडाखा । कालिया दूर फेंकिला ॥५१॥

पुनरपि सर्प धांवूनि आला । घालावया कृष्णासि घाला ।

परी येरुने उलट मर्दिला । पादतळीं तुडवुनी ॥५२॥

कालियाच्या फडेवरी । अपार नाचे श्रीहरी ।

तेव्हां सर्वाग भरलें रुधिरीं । तया कालिया सर्पाचें ॥५३॥

ऐसा सर्प होऊनि घायाळ । तेथूनि काढी दूर पळ ।

निर्विष केलें यमुनाजळ । श्रीकृष्णानें तेधवां ॥५४॥

ऐसें  कालिया-मर्दन । करिता झाला मधुसूदन ।

गोपगोपी सकळ जन । आनंदले त्या समयीं ॥५५॥

थोर सामर्थ्य कृष्णाअंगीं । प्रकटलें आणिक प्रसंगीं ।

इंद्र ताठला गर्वे स्वर्गी । चरित्र पुढें तें परिसा ॥५६॥

पर्जन्यवृष्टि एके काळीं । झाली नाहीं गोकुळीं ।

म्हणूनि नंदादि गोपमंडळी । यज्ञ करुं बोलिले ॥५७॥

केलिया पर्जन्ययज्ञ । इंद्र होईल प्रसन्न ।

तेणे सर्वत्र वृष्टी पूर्ण। निश्चित होईल गोकुळीं ॥५८॥

तेव्हां कृष्ण म्हणे तो पुरंदर । आपणापासूनि आहे दूर ।

गोवर्धन गिरी निकट फार । त्यासी नैवेद्य अर्पावा ॥५९॥

हें श्रीकृष्णाचें वचन । ऐकूनि, सर्वासी समाधान ।

झाले, परी हा अपमान । होय असह्य इंद्रासी ॥६०॥

बहुत कोपें पुरंदर । मोकळे सोडी जलधर ।

पर्जन्यवृष्टीचा कहर । केला सर्वत्र गोकुळीं ॥६१॥

मुसलप्राय पर्जन्यधारा । पडूं लागल्या प्रचंड गारा ।

भयंकर तुफान वारा । कडकडाट विजांचा ॥६२॥

तडाग वापी नदी नाले । सर्व गोकुल जलमय झालें ।

शुष्क स्थळ नाहीं उरलें । आश्रयासी कोठेंही ॥६३॥

तुडुंब भरलीं घरें दारें । मरों लागलीं गुरें वासरें ।

सचिंत होय गोकुळ सारें । काय करावें सुचेना ॥६४॥

हें इंद्राचें कपट । ओळखूनि यदुश्रेष्ठ ।

युक्ति योजी  अचाट । प्राप्त संकट टळावया ॥६५॥

गोवर्धन पर्व समूळीं । उचलूनि धरिला करांगुळीं ।

मग आश्रयासी त्याचे तळीं । गोपगोपी राहिले ॥६६॥

गाई वासरें समस्त । पर्वतातळीं सुरक्षित ।

राहिलीं, तेव्हां पुरुहूत । अत्यंत लज्जित जाहला ॥६७॥

पूर्ण सात दिवसपर्यंत । करांगुळीं धरुनि पर्वत ।

कृष्ण उभा देखूनि सतत । आश्चर्य वाटलें सर्वासी ॥६८॥

ऐसें कृष्णाचें बळवैभव । देखूनि इंद्राचा गर्व ।

तत्काळ उतरला सर्व । गेलें गौरव तयाचें ॥६९॥

ऐसे अनेक चमत्कार । करीत एक गौळीकुमर ।

कंसासी हा समाचार । कर्णोपकर्णी पावला ॥७०॥

परी जयापासूनि निजवात । तो देवकीचा आठवा सुत ।

हें वृत्त नव्हतें विदित । तिलमात्रही कंसातें ॥७१॥

परी नारद लावूं गेला कळी । म्हणे कंसा काय भूमंडळीं ।

चाललें याची तुज मुळीं । वार्ताचि नाहीं वाटतें ॥७२॥

अगा गोकुळीं नंदसदनीं । वसुदेवाचे पुत्र दोनी ।

बलिराम  कृष्ण यदुकुलमणी । पराक्रमी अत्यंत ॥७३॥

मारिले त्यानीं राक्षस किती । नाहीं याची कोणा गणती ।

ऐसें असतां तूं स्वस्थ, चित्तीं । अद्यापि अससी नवल हें ॥७४॥

हे कोण असती हें अणुमात्र । तूं नेणसी, हें दिसे विचित्र ।

तरी ऐक कंसा हे दोघे पुत्र ।  वसुदेवाचे जाण पां ॥७५॥

कृष्ण उपजल्याक्षणीं । वसुदेवें नंदसदनीं ।

गोकुळीं त्यासी नेउनी । सुरक्षित ठेविला ॥७६॥

देवकीचा आठवा कुमर । जो तुझा करणार संहार ।

तोचि हा जाण निर्धार । शत्रु तुझा दैत्येंद्रा ॥७७॥

कंस आधींच महादुष्ट । ऐकतां वसुदेवाचें कपट।

वह्रि जैसा घेई पेट । घृतबिंदु सिंचितां ॥७८॥

तैसा क्रोधानळें संतप्त । कंस होऊनि अत्यंत ।

म्हणे येचि क्षणीं करीन अंत । वसुदेवाचा निश्चयें ॥७९॥

तेव्हां नारद वदे त्यासी । येणें होय अकीर्ति तुजसी ।

म्हणूनि करीं तूं गोष्ट ऐसी । बंदिस्थ त्यांतें करावें ॥८०॥

याहूनि नको विशेष । इतुक्यानें चुके सर्व त्रास ।

त्यापरी ठेवी बंदींत कंस । देवकी आणि वसुदेव ॥८१॥

नारदाचा उद्देश केवळ। कंसासी घडतां पाप पुष्कळ ।

दुष्कर्माचें त्यासी फळ। भोगणें पडेल सत्वरीं ॥८२॥

कृष्णाचा करावया घात । कंस योजी उपाय बहुत ।

मुष्टिक चाणूर दैत्य गुप्त । त्या कार्यासी नेमिले ॥८३॥

मग गोकुळीं धाडिला अक्रूर । आणावया वसुदेवकुमर ।

धनुर्यागाचा समारंभ थोर । निमित्त मात्र करुनि ॥८४॥

अक्रूर सच्छील सज्जन । तथापि राजाचें वचन ।

पाळावया गोकुळीं गमन । निरुपायें करीतसे ॥८५॥

परी अक्रूर इच्छी अंतरीं । या निमित्तें एकवार तरी ।

नयनीं पाहीन गोजिरी । सांवळी मूर्ति श्रीहरीची ॥८६॥

अक्रूरासी देखूनि गोकुळीं । आनंदली नंदादि मंडळी ।

स्वागत करुनि सकळीं । सन्मानिला बहुमानें ॥८७॥

कंसाज्ञा केली नंदासि विदित । आणि कंसाचा गुप्त हेत ।

श्रीकृष्णासी अक्रूर साद्यन्त । एकीकडे जाणवि ॥८८॥

कंसाज्ञेपरी सानंद । उभय पुत्र घेऊनि नंद ।

मथुरेसी जावया सिध्द । झाला राजोपचारेंसीं ॥८९॥

भागवत ग्रंथ प्रसिध्द । तेथील सार सुबोध ।

गातसे गोविंद सानंद । बालहिताकारणें ॥९०॥

याचें करितां श्रवण पठण । आयुरारोग्य ऐश्वर्य पूर्ण ।

प्राप्त होईल विद्या धन । ऐसें वरदान व्यासाचें ॥९१॥

इति श्रीलघुभागवते नवमोऽध्याय: ॥

॥श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥