मनुष्य जन्म घेतो आणि त्याच्या मृत्यूपर्यंत अनेक प्रकाराचे ऋण, पाप, पुण्य त्याचा पिच्छा करत राहतात. हिंदू शास्त्राप्रमाणे तीन प्रकारे ऋण फेडून व्यक्तीला अनेक पाप आणि संकटांपासून मुक्ती मिळते. अनेक जागी चार प्रकाराचे ऋण सांगण्यात आले आहे. चवथा ब्रह्मा ऋण असतं. इतर तीन ऋण :- 1. देव ऋण, 2. ऋषी ऋण 3. पितृ ऋण. देव ऋण विष्णूचे, ऋषी ऋण शिवाचे आणि पितृ ऋण पितरांचं असतं.
हे ऋण फेडणे प्रत्येक मनुष्याचं कर्तव्य आहे. मनुष्य पशूपेक्षा याच कारणामुळे वेगळा आहे कारण त्याला नीतिशास्त्र, धर्म आणि विज्ञानाची माहिती आहे. ज्याचा त्यांच्यावर विश्वास नाही तो एक प्राणी आहे. उक्त तीन ऋणांपैकी प्रस्तुत आहे ऋषी ऋणांबद्दल माहिती-
ऋषी ऋण : हे कर्ज भगवान शंकरांचे आहे. वेद, उपनिषद आणि गीता वाचून सर्व लोकांमध्ये त्याचे ज्ञान सामायिक करूनच या कर्जाची परतफेड केली जाऊ शकते. जी व्यक्ती असं करत नाही त्यापासून शिव आणि ऋषीगण सदा अप्रसन्न राहतात. यामुळे एखाद्याचे आयुष्य गंभीर संकटात सापडते किंवा मृत्यूनंतर देखील त्याला कोणत्याही प्रकाराची मदत मिळत नाही.
विशेष उपाय : हे कर्ज परतफेड करण्यासाठी दरमहा गीतेचे पठण केले पाहिजे. सत्संगामध्ये जावे. चांगले आचरण अंगीकारले पाहिजे. शरीर, मन आणि घर शक्य तितके स्वच्छ आणि व्यवस्थित ठेवले पाहिजे. कपाळावर तूप, भभूत किंवा चंदन तिलक लावले पाहिजे. पीपल, बड व तुळशीमध्ये पाणी द्यावे. पालकांचा आदर केला पाहिजे.