Parsi Saints Last Rites: जगभरातील बहुतेक धर्म आणि पंथांमध्ये, एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर, अंतिम संस्कार करण्याच्या दोन पद्धती प्रचलित आहेत. बहुतेक लोक मृतदेह जाळतात किंवा पुरतात. मात्र, अनेक धर्मांमध्ये अंतिम संस्कारासाठी वेगवेगळ्या परंपराही स्वीकारल्या जातात. काही ठिकाणी मृतदेह पाण्यात विसर्जित करण्याची प्रथा आहे तर काही पंथांमध्ये उंच ठिकाणी सोडण्याचीही प्रथा आहे. पारशी समाजातही अंत्यसंस्काराची अशीच परंपरा आहे. पारशी समाजात संताचा मृतदेह सोडण्याची किंवा सामान्य माणसाच्या मृत्यूनंतर मृतदेह जाळण्याची किंवा दफन करण्याची परंपरा नाही.
पारशी समाजाचे लोकही भारतात मोठ्या संख्येने राहतात. पारशी समाजातील लोकांची भगवान अहुरा माजदावर श्रद्धा आहे. या समाजातील व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर त्याचा मृतदेह गोल पोकळ इमारतीत ठेवला जातो. पारशी समाजातील लोक या इमारतीला टॉवर ऑफ सायलेन्स म्हणतात. त्याला त्याचे स्मशान म्हणतात. ही इमारत बहुतेक ठिकाणी खूप उंच आहे. यानंतर सर्वजण मृतदेह तेथे एकटे सोडतात.
मृत शरीर गिधाडांसाठी सोडले जाते
टॉवर ऑफ सायलेन्समध्ये ठेवलेल्या मृतदेहाला गिधाडे, कावळे, गरुड आणि इतर पक्षी आपले खाद्य बनवतात. पारशी समाजात असा समज आहे की जर आपले मृत शरीर कोणाचा आहार बनू शकत असेल तर यापेक्षा चांगले काहीही नाही. पारशी समाजातील अंत्यसंस्कारांची ही परंपरा गेल्या हजारो वर्षांपासून अशीच सुरू आहे. याला डोखमेनाशिनी किंवा दख्मा परंपरा म्हणतात. यामध्ये गिधाडे मृत शरीराला अन्न म्हणून घेतात. आता प्रश्न असाही पडतो की पारशी समाजात मृतदेह का पुरला जात नाही किंवा जाळला जात नाही किंवा पाण्यात पुरला का जात नाही.
अंत्यसंस्कार किंवा दफन का नाही
पारशी लोक अग्नीला देवता मानतात. त्याच वेळी, पृथ्वी आणि पाणी देखील पवित्र मानले जाते. पारशी लोकांमध्ये मृतदेह अपवित्र मानले जातात. त्यांचा असा विश्वास आहे की मृतदेह जाळल्याने, तरंगणे किंवा दफन केल्याने अग्नि, पाणी किंवा पृथ्वी अपवित्र होते. असे केल्याने देवाची रचना दूषित होते. म्हणूनच पारशी समाजात टॉवर ऑफ सायलेन्समध्ये मृतदेह ठेवून आकाशाकडे सोपवले जाते. येथे गिधाडे, कावळे, गरुड असे मांसाहारी पक्षी मृतदेह खातात. पारशी समाजात मृत्यूनंतरही कोणत्याही जीवाला उपयोगी पडणे हा पुण्य मानला जातो.
आता हळूहळू ही परंपरा बदलत आहे
बहुतेक गिधाडे मृतदेह खातात. त्याचबरोबर आता देशात आणि जगात गिधाडांची संख्या कमी होत आहे. अशा परिस्थितीत पारंपारिक पद्धतीने अंत्यसंस्कार केल्यानंतर टॉवर ऑफ सायलेन्समध्ये ठेवलेला मृतदेह कुजण्यास सुरुवात होते आणि दुर्गंधी दूरवर पसरते. त्याचबरोबर रोगराई पसरण्याचाही धोका आहे. कोरोना महामारीनंतर पारशी समाजातील लोकांचे अंतिम संस्कार बदलण्याचा मुद्दाही पुढे आला. पारशी पद्धतीनुसार अंत्यसंस्कार करणे कोविड नियमांनुसार नव्हते. त्यामुळे संसर्ग पसरण्याचा धोका वाढेल, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. पारशी समाजातील अनेक लोकांनी आता विद्युत स्मशानभूमीत अंत्यसंस्कार करण्यास सुरुवात केली आहे.
Edited by : Smita Joshi