सागरा प्राण तळमळला

ज्येष्ठ प्रसिद्ध कवी स्वा. विनायक दामोदर सावरकर यांची लोकप्रिय कविता

ने मजसी ने परत मातृभूमीला । सागरा, प्राण तळमळला

भूमातेच्या चरणतला तुज धूतां । मी नित्य पाहिला होता

मज वदलासी अन्य देशिं चल जाऊ । सृष्टिची विविधता पाहू

तइं जननी-हृद् विरहशंकितहि झालें । परि तुवां वचन तिज दिधलें

मार्गज्ञ स्वयें मीच पृष्टि वाहीन । त्वरित या परत आणीन

विश्वसलो या तव वचनी । मी

जगदनुभव-योगे बनुनी । मी

तव अधिक शक्त उध्दरणी । मी

येइन त्वरें कथुन सोडिलें तिजला । सागरा, प्राण तळमळला

शुक पंजरिं वा हरिण शिरावा पाशीं । ही फसगत झाली तैशी

भूविरह कसा सतत साहु यापुढती । दशदिशा तमोमय होती

गुण-सुमनें मी वेचियली ह्या भावें । कीं तिने सुगंधा घ्यावें

जरि उध्दरणी व्यय न तिच्या हो साचा । हा व्यर्थ भार विद्येचा

ती आम्रवृक्षवत्सलता । रे

नवकुसुमयुता त्या सुलता । रे

तो बाल गुलाबही आता । रे

फुलबाग मला हाय पारखा झाला । सागरा, प्राण तळमळला

नभि नक्षत्रें बहुत एक परि प्यारा । मज भरतभूमिचा तारा

प्रासाद इथे भव्य परी मज भारी । आईची झोपडी प्यारी

तिजवीण नको राज्य, मज प्रिय साचा । वनवास तिच्या जरि वनिंच्या

भुलविणें व्यर्थं हें आता । रे

बहु जिवलग गमतें चित्ता । रे

तुज सरित्पते । जी सरिता । रे

तद्विरहाची शपथ घालितो तुजला । सागरा, प्राण तळमळला

या फेन-मिषें हससि निर्दया कैसा । का वचन भंगिसी ऐसा

त्वत्स्वामित्वा सांप्रत जी मिरवीते । भिउनि का आंग्लभूमीतें

मन्मातेला अबल म्हणुनि फसवीसी । मज विवासनातें देशी

तरि आंग्लभूमी-भयभीता । रे

अबला न माझिही माता । रे

कथिल हें अगस्तिस आता । रे

जो आचमनी एक पळीं तुज प्याला । सागरा, प्राण तळमळला

गीत : स्वातंत्र्यवीर सावरकर

संगीत : पं. हॄदयनाथ मंगेशकर

स्वर : मंगेशकर बंधू – भगिनी