IVF म्हणजे काय आणि ही प्रक्रिया कशी केली जाते?

In vitro fertilization (IVF)फर्टिलिटीची कमतरता आजच्या काळात एक सामान्य गोष्ट बनली आहे. बहुतेक तरुण जोडप्यांना या समस्येचा सामना करावा लागतो. याची काही कारणे जीवनशैलीशी संबंधित आहेत, ज्यावर तुम्ही निरोगी दिनचर्या पाळून मात करू शकता. म्हणजेच या साध्या गोष्टी स्त्री आणि पुरुष दोघांची प्रजनन क्षमतेवर खूप प्रभाव टाकतात-

रात्री उशिरापर्यंत जागे राहणे आणि तुमच्या जैविक घड्याळात अडथळा आणणे

वजन वाढणे

मोठ्या वयात लग्न करणे

जास्त दारू पिणे

धूम्रपान व्यसन

कोणत्या वयानंतर प्रजनन क्षमता कमी होते?

वयाच्या 35 वर्षांनंतर महिलांच्या शरीरातील अंड्यांचे उत्पादन कमी होते. तर पुरुषांमध्ये वयाच्या पन्नाशीनंतर शुक्राणूंची गुणवत्ता कमी होते.

IVF कधी करावे?

तुम्ही फर्टिलिटी क्लिनिकमध्ये जाता तेव्हा, तुम्ही जाताच तुम्हाला IVF उपचार दिले जात नाहीत. त्याऐवजी, प्रथम अंड्याची तपासणी केली जाते आणि फॅलोपियन ट्यूब, गर्भाशयाची पिशवी तपासली जाते. म्हणजेच महिलेच्या गर्भाशयाची सखोल तपासणी करून त्यात कोणतीही अडचण नसल्याचे दिसून येते. यानंतर पुरुषाच्या शुक्राणूंची तपासणी करून त्यांची गुणवत्ता तपासली जाते.

या दोघांची तपासणी केल्यानंतर ही समस्या औषधांनी बरी होऊ शकते की नाही हे पाहिले जाते. औषधांनी बरे होण्याची शक्यता असल्यास औषध दिले जाते आणि तसे नसल्यास इंट्रा यूटरिन इन्सेमिनेशन (IUI) तंत्राद्वारे पतीचे शुक्राणू पत्नीच्या गर्भाशयात ठेवले जातात. जेणेकरून भ्रूण निर्मितीची प्रक्रिया सुलभ करता येईल. जर ते यशस्वी झाले तर ते ठीक आहे आणि जर ते यशस्वी झाले नाही तर शेवटचा पर्याय म्हणून IVF तंत्राचा वापर केला जातो.

IVF म्हणजे - IVF चे पूर्ण नाव इन विट्रो फर्टिलायझेशन आहे, ज्याला अनेक लोक टेस्ट ट्यूब बेबी म्हणून देखील ओळखतात. कृत्रिम गर्भाधानाच्या साध्या प्रक्रियेच्या विपरीत (ज्यामध्ये शुक्राणू गर्भाशयात ठेवले जातात आणि सामान्यतः गर्भधारणा होते), IVF मध्ये प्रयोगशाळेत शरीराबाहेर अंडी आणि शुक्राणू जोडणे समाविष्ट असते. एकदा भ्रूण तयार झाल्यानंतर, तो गर्भ सरोगेट आईच्या गर्भाशयात ठेवला जातो. आयव्हीएफ ही एक कठिण आणि महाग प्रक्रिया आहे.

जरी IVF चे परिणाम बहुतेक चांगले आहेत, परंतु काहीवेळा अशी प्रकरणे आहेत ज्यात चाचणी ट्यूबमधून गर्भधारणा झाल्यामुळे एकापेक्षा जास्त गर्भधारणा होते आणि एक ऐवजी जुळी किंवा तिप्पट गर्भधारणा होते. अशा परिस्थितीत त्या स्त्रीच्या सांगण्यावरून अनावश्यक गर्भ संपुष्टात आणता येतो. पण यातही धोका आहे, बऱ्याचदा बाकीच्यांचा मृत्यू आणि त्यानंतर गर्भपात होण्याचे प्रमाणही कायम आहे.

IVF कधी करावे किंवा IVF कधी केले जाते?

गर्भधारणा रोखणारे कारण दूर करणे शक्य नसते तेव्हा अशा प्रकारांमध्ये IVF सहाय्य प्रभावी ठरते. उदाहरणार्थ, एक्टोपिक गर्भधारणेनंतर, जेव्हा एखाद्या महिलेने तिच्या एक किंवा दोन्ही फॅलोपियन नलिका काढून टाकल्या असतील किंवा दाहक रोगांनंतर, जेव्हा फॅलोपियन ट्यूबची तीव्रता तुटलेली असेल आणि ती दुरुस्त करणे अशक्य असेल, तेव्हा IVF चा वापर केला जाऊ शकतो.

इतर काही समस्या ज्यासाठी IVF चा अवलंब केला जाऊ शकतो त्या खालीलप्रमाणे आहेत-

एंडोमेट्रिओसिस

शुक्राणूंची संख्या कमी असणे

गर्भाशय किंवा फॅलोपियन ट्यूबसह समस्या

अंडाशय सह समस्या

शुक्राणू किंवा अंडी खराब करणाऱ्या अँटीबॉडी समस्या

शुक्राणूंची गर्भाशय ग्रीवामध्ये टिकून राहण्यास किंवा प्रवेश करण्यास असमर्थता

अस्पष्ट प्रजनन समस्या

जर संपूर्ण ट्यूबल ब्लॉकेजशी संघर्ष असेल, तर IVF हा एक चांगला पर्याय ठरू शकतो. ज्या प्रकरणांमध्ये जननक्षमता औषधे, शस्त्रक्रिया आणि कृत्रिम गर्भाधान यांसारख्या इतर पद्धती काम करत नाहीत त्यांच्यासाठी हा सर्वोत्तम पर्याय आहे.

IVF उपचार कसे करावे

आयव्हीएफ उपचार आणि भ्रूण हस्तांतरण प्रक्रियेमध्ये एकूण पाच पायऱ्या आहेत, जे खालीलप्रमाणे आहेत:

पायरी 1: अंडी उत्पादनास उत्तेजन देण्यासाठी स्त्रीला प्रजननक्षमता औषधे दिली जातात. या प्रक्रियेत अनेक अंडी तयार होऊ शकतात कारण सर्व अंडी सुपीक नसतात. अंडाशयांची तपासणी करण्यासाठी ट्रान्सव्हॅजिनल अल्ट्रासाऊंड केले जाते आणि हार्मोनची पातळी तपासण्यासाठी रक्त तपासणी केली जाते.

पायरी 2: एकदा अंडी तयार झाल्यानंतर, शस्त्रक्रियेच्या मदतीने आणि अल्ट्रासाऊंडच्या मदतीने, ती अंडी श्रोणि पोकळी किंवा श्रोणि पोकळीतून बाहेर काढली जातात. वेदना आणि अस्वस्थता कमी करण्यासाठी काही औषधे देखील दिली जातात.

पायरी 3: या चरणात पुरुषाला शुक्राणू देण्यास सांगितले जाईल जे त्या अंड्याला फलित करेल.

पायरी 4: बीजारोपण नावाच्या प्रक्रियेत, शुक्राणू आणि अंडी एकत्र मिसळले जातात आणि गर्भाधान उत्तेजित करण्यासाठी प्रयोगशाळेत ठेवले जातात. काही प्रकरणांमध्ये जेथे गर्भाधान होण्याची शक्यता कमी असते, इंट्रासाइटोप्लाज्मिक स्पर्म इंजेक्शन (ICSI) वापरले जाऊ शकते. या प्रक्रियेद्वारे, शुक्राणूंना गर्भाधान करण्यासाठी थेट अंड्यामध्ये इंजेक्शन दिले जाते. आणि गर्भधारणा आणि पेशी विभाजन योग्य प्रकारे होत आहे की नाही हे पाहिले जाते. एकदा असे झाले की, फलित अंड्याला भ्रूण मानले जाते.

पायरी 5: गर्भधारणेच्या 3 ते 5 व्या दिवशी गर्भ स्त्रीच्या गर्भाशयात ठेवला जातो. गर्भाशयात गर्भ ठेवण्यासाठी पातळ ट्यूब किंवा कॅथेटर वापरला जातो. बहुतेक स्त्रियांसाठी, ही प्रक्रिया थोडी अधिक वेदनादायक असते, तर काही स्त्रियांसाठी ती थोडी कमी वेदनादायक असते. प्रक्रिया यशस्वी झाल्यास, रोपण सहसा सहा ते दहा दिवसांत होते.

IVF उपचारांचे दुष्परिणाम

जरी IVF उपचार काही स्त्रियांसाठी अत्यंत वेदनादायक असू शकतात, तरीही काही स्त्रिया काही दिवसांनी सामान्य जीवन जगू शकतात. कधीकधी IVF उपचाराचे काही दुष्परिणाम देखील असतात-

IVF प्रक्रियेनंतर रक्त रंगीत द्रवपदार्थ उत्तीर्ण करणे

सौम्य क्रॅम्पस

ओटीपोटाचा विस्तार

बद्धकोष्ठता

स्तनाची कोमलता

जर तुम्हाला IVF नंतर काही लक्षणे जाणवत असतील तर लगेच तुमच्या डॉक्टरांशी संपर्क साधा.

योनीतून जोरदार रक्तस्त्राव

पेल्विक पॅन

मूत्र मध्ये रक्त

100.5 °F (38 °C) पेक्षा जास्त ताप

प्रजननक्षमतेसाठी दिलेल्या औषधांचे काही दुष्परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत.

डोकेदुखी

मूड स्विंग

पोटदुखी

फुशारकी

ओव्हेरियन हायपर स्टिम्युलेशन सिंड्रोम (OHSS)

IVF सक्सेस रेट

IVF साठी यशाचा दर अनेक घटकांवर अवलंबून असतो, जसे की ज्यासाठी IVF प्रक्रिया होत असेल आणि वय. IVF, GIFT, आणि ZIFT सह सर्व सहाय्यक पुनरुत्पादक तंत्रज्ञान (ART) प्रक्रियेसाठी CDC हा राष्ट्रीय डेटाबेस आहे, जरी IVF ही सर्वात सामान्य पद्धत आहे; हे 99% प्रक्रियेसाठी जबाबदार आहे. 

IVF उपचारांशी संबंधित जोखीम

बर्‍याच वैद्यकीय प्रक्रियांमध्ये काही धोका असतो. OHSS पेक्षा अधिक गंभीर लक्षणांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:

मळमळ

लघवीची वारंवारता कमी

धाप लागणे

बेशुद्ध पडणे

तीव्र ओटीपोटात दुखणे आणि सूज येणे

3-5 दिवसात सुमारे 10 पौंड वजन वाढणे

वरीलपैकी कोणतीही लक्षणे जाणवल्यास ताबडतोब डॉक्टरांशी संपर्क साधावा.