हिंदू धर्मात दुर्गा देवी शक्तीचे प्रतीक मानले जाते. मंदिरात किंवा पूजा मंडपात फक्त आठ हात असलेली देवीची मूर्तीच दिसते. आठ हातांमुळे देवीला अष्ट भुजाधारी असेही म्हणतात. चला जाणून घेऊया देवीचे आठ हात कशाचे प्रतीक आहे ?
फक्त आठ हात का?
शास्त्रानुसार देवीचे आठ हात आठ दिशांचे प्रतीक आहेत. असे मानले जाते की देवी दुर्गा आपल्या भक्तांचे आठही दिशांनी रक्षण करते. गीतेमध्येही भगवान श्रीकृष्ण म्हणतात की निसर्ग हे माझे शरीर आहे ज्याचे आठ अंग आहेत. निसर्गाला अष्टधा म्हटले आहे. सृष्टीच्या वेळी, जेव्हा निसर्गाची स्त्री रूपात कल्पना केली गेली तेव्हा तिला पाच गुण आणि तीन तत्वे दिली गेली. हे पाच गुण आणि तीन घटक आठ हात झाले. अष्टधा प्रकृती ही आपल्या सर्वांची माता आहे असे मानले जाते. आपण सर्व यातूनच उत्पन्न झालो आहोत. देवी दुर्गा ही उमा म्हणजेच निर्माण करणारी मातेचे रूप आहे. म्हणूनच माता दुर्गेला फक्त आठ हात आहेत.
आता देवीच्या आठ हातात असलेल्या शस्त्रास्त्रांचे महत्त्व जाणून घेऊया.
त्रिशूल
देवीच्या हातात असलेले त्रिशूळ हे निसर्गातील तीन गुणांचे म्हणजे सत्व, रजस आणि तम गुणांचे प्रतीक आहे. त्रिशूळ निर्मिती, संरक्षण आणि विनाश दर्शवते. देवीच्या हातातील त्रिशूळ हे दर्शविते की या सर्व पैलूंवर देवी दुर्गेचे नियंत्रण आहे.
सुदर्शन चक्र
देवी दुर्गेच्या हातातील सुदर्शन चक्र हे विश्वाच्या शाश्वत स्वरूपाचे आणि धार्मिकतेच्या सामर्थ्याचे प्रतीक आहे. सुदर्शन चक्र दाखवते की संपूर्ण सृष्टी तिच्या नियंत्रणाखाली आहे आणि ती नियंत्रित देखील करत आहे.
कमळाचे फूल
आईच्या हातातील कमळ हे ज्ञान आणि मुक्तीचे प्रतीक आहे. जसे घाणेरडे पाण्यातही कमळ फुलते, तरीही ते पवित्रता आणि आध्यात्मिक प्रबोधनाचे प्रतीक आहे.
तलवार
आईच्या हातात असलेली तलवार ज्ञान आणि बुद्धिमत्तेच्या तीव्रतेचे प्रतीक आहे. हे अज्ञान आणि वाईटाचा नाश देखील दर्शवते.
धनुष्य आणि बाण
आईच्या हातातील धनुष्य बाण हे ऊर्जेचे प्रतीक आहे. एका हातात धनुष्य आणि बाण धरून आई उर्जेवर तिचे नियंत्रण दाखवते.
वज्र
माँ दुर्गेच्या हातात असलेले वज्र हे दृढनिश्चय दर्शवते. ज्याप्रमाणे गडगडाट आपल्या प्रहाराने कोणत्याही गोष्टीचा नाश करू शकतो, त्याचप्रमाणे दुर्गा मातेचा संकल्प अटूट आहे.
शंख
शंख हे सृष्टीच्या ध्वनी आणि विश्वाच्या मूळ ध्वनी म्हणजेच ‘ओम’ चे प्रतीक आहे. हे पवित्रता आणि शुभता देखील दर्शवते.
गदा
गदा हे शक्तीचे आणि वाईटाचा नाश करण्याच्या शक्तीचे प्रतीक मानले जाते.
ढाल
आईच्या हातातील ढाल संरक्षण दर्शवते. दुर्गा माता आपल्या भक्तांचे रक्षण करण्यासाठी सदैव तत्पर असते.
अभय मुद्रा
अभय मुद्रेसह, माता देवी तिच्या भक्तांना सुरक्षिततेचे आणि निर्भयतेचे आश्वासन देते.
अस्वीकरण: येथे दिलेली माहिती धार्मिक श्रद्धांवर आधारित आहे आणि केवळ माहितीसाठी दिली जात आहे. वेबदुनिया याला दुजोरा देत नाही