वटवृक्ष दीर्घायुषी व विशाल असून सनातन धर्मात त्याचे पूजनीय स्थान आहे. वटवृक्ष जगभर आढळत असले तरी जगातील सर्वात मोठा वटवृक्ष भारतात आहे. तो इतका मोठा आहे की गिनीज बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्डमध्ये त्याचे नाव नोंदवले गेले आहे. हे झाड 'द ग्रेट बनियन ट्री' (The Great Banyan Tree) या नावाने प्रसिद्ध आहे. हे महाकाय वटवृक्ष 250 वर्षांहून अधिक जुने आहे.
हा जगातील सर्वात मोठा वटवृक्ष भारतातील कोलकाता येथील आचार्य जगदीश चंद्र बोस बोटॅनिकल गार्डनमध्ये आहे. मिळालेल्या माहितीनुसार, या झाडाची स्थापना 1787 मध्ये झाली होती. या झाडाची मुळे आणि फांद्या एवढ्या मोठ्या आहेत की संपूर्ण जंगल त्यानं वसवलं आहे. हे बघून तुम्ही सुरुवातीला अंदाज लावू शकणार नाही की ते एकच झाड आहे.
हे झाड 14,500 चौरस मीटरमध्ये पसरलेले आहे, जे सुमारे 24 मीटर उंच आहे. या झाडाला तीन हजारांहून अधिक मुळे आहेत, ती आता मुळात बदलली आहेत. त्याच्या विशालतेमुळे या झाडाला जगातील सर्वात रुंद वृक्ष किंवा 'वॉकिंग ट्री' असेही म्हणतात. तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की या झाडावर 80 हून अधिक प्रजातींचे पक्षी राहतात.
हे झाड जितके मोठे आहे तितकेच ते मजबूत आहे, यावरून तुम्ही अंदाज लावू शकता की 1884 आणि 1925 मध्ये कोलकात्याला आलेल्या चक्रीवादळामुळेही या झाडाला इजा झाली नव्हती. या वादळामुळे झाडांच्या अनेक फांद्या गळून पडल्या, त्यामुळे त्या तोडल्या गेल्या. असे असूनही, जगातील सर्वात मोठे वृक्ष म्हणून त्याची ख्याती कायम आहे.
भारत सरकारने 1987 मध्ये या महाकाय बनियनच्या सन्मानार्थ टपाल तिकीट जारी केले. हे झाड भारतीय वनस्पति सर्वेक्षणाचे प्रतीक म्हणूनही ओळखले जाते. या झाडाची काळजी घेण्यासाठी 13 जणांची टीम तैनात करण्यात आली आहे. त्यात वनस्पतिशास्त्रज्ञ ते माळी यांचा समावेश होतो. त्याचे कोणतेही नुकसान होऊ नये म्हणून वेळोवेळी तपासले जाते.