Dussehra 2023 ज्योतिष शास्त्रामध्ये काही वनस्पतींचा उल्लेख केला आहे ज्यांचा निश्चितपणे कोणत्या ना कोणत्या ग्रहाशी संबंध आहे. असाच एक वृक्ष शमीचा आहे, जो शनि ग्रहाशी संबंधित आहे. ज्योतिषशास्त्रात शमीच्या झाडाशी संबंधित विशेष नियमही सांगण्यात आले आहेत. याशिवाय हिंदू धर्मात शमीच्या झाडाला विशेष महत्त्व आहे. असे मानले जाते की शमी वृक्षाची पूजा केल्याने शनिदेवाचे वाईट प्रभाव नाहीसा होतो. याच कारणामुळे ज्यांच्या कुंडलीवर शनीची महादशा, साडेसाती किंवा धैयाचा प्रभाव आहे, त्यांनी शमीची पूजा करून त्याखाली दिवा लावावा.
विजयादशीला शमीचे महत्त्व काय?
दसर्‍याला शमीची पूजा करण्याची परंपरा आहे. त्रेतायुगात याच तिथीला श्रीरामांनी रावणाचा वध केला होता असे म्हणतात. असे मानले जाते की रावणाचा वध केल्यानंतर श्रीरामाने शमी वृक्षाची पूजा केली होती. त्यामुळे आजही दसऱ्याला या झाडाची पूजा केली जाते. या झाडाला सकाळी जल अर्पण करून हार व फुले अर्पण करावीत. मिठाई आणि धूप दिवे लावावे. अशा प्रकारे साधारणपणे शमीची पूजा करता येते. विजयादशमीच्या दिवशी प्रदोष काळात शमीच्या झाडाची पूजा करावी.
दसऱ्याच्या शमीशी संबंधित कथा
विजयादशमी आणि शमी वृक्षाची कथा शास्त्रात आढळते. एका पौराणिक कथेनुसार कौत्स महर्षी वर्तंतूंचे शिष्य होते. महर्षी वर्तंतू यांनी कौत्साकडून शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर गुरु दक्षिणा म्हणून 14 कोटी सोन्याची नाणी मागितली होती. गुरु दक्षिणा देण्यासाठी कौत्स महाराज रघूकडे जातात आणि त्याच्याकडून सोन्याची नाणी मागतात. पण राजाचा खजिना रिकामा असल्याने राजाने तीन दिवसांचा अवधी मागितला. राजा सोन्याच्या नाण्यांसाठी अनेक उपाय शोधू लागला. त्यांनी कुबेरांनाही मदत मागितली पण त्यांनीही नकार दिला.
अशा प्रकारे सोन्याच्या नाण्यांचा पाऊस पडला
तेव्हा राजा रघुने स्वर्गावर हल्ला करण्याचा विचार केला. राजाच्या या कल्पनेने देवराज इंद्र घाबरले आणि त्यांनी कुबेरांना सोन्याची नाणी देत असल्याचे सांगितले. इंद्राच्या सांगण्यावरून कुबेरांनी राजाच्या घरी असलेल्या शमीच्या झाडाची पाने सोन्यात बदलली. असे मानले जाते की ज्या दिवशी शमीच्या झाडावरून सोन्याची नाणी पडू लागली ती तिथी विजयादशमीचा सण होता. या घटनेनंतर दसऱ्याच्या दिवशी शमीच्या झाडाची पूजा केली जाऊ लागली.